Гелиоэнергетика – энергияни Қуёшдан олиш. Қуёш энергетикасининг бир нечта технологияси мавжуд. Катта сондаги кетма-кет ва параллел уланган элементлардан йиғилган, Қуёшнинг нурланиш энергиясини тўғридан- тўғри ўзгартирадиган фотоэлектрогенераторлар қуёш батареялари деган ном олди.
Қуёш нурларидан энергия олиш атмосферага зарарли чиқиндиларни чиқармайди, стандарт силикон қуёш батареяларни ишлаб чиқариш ҳам кам зарар келтиради. Лекин катта масштабда кўп қатламли элементларни галлий арсениди ёки кадмий сульфиди каби ғайриодатий материаллардан фойдаланиш зарарли чиқиндиларни чиқариш билан боғлиқ.
Қуёш батареялари катта жойни эгаллайди. Лекин бошқа манбалар билан таққослаганда, масалан, кўмир билан, улар тўла ўринлидир. Бундан ташқари Қуёш батареялари уйларнинг томларида, шоссе йўллари четларида жойлаштирилиши мумкин ҳамда қуёшга бой бўлган чўлларда ишлатилиши мумкин.
Қуёш батареяларининг хусусиятлари уларни узоқ масофаларда жойлаштириш имконини беради, модул конструкцияларни эса енгил тарзда олиб бориш ва бошқа ерда жойлаштириш мумкин. Шунинг учун қишлоқ жойларида ва узоқ жойларда қўлланиладиган Қуёш батареялари анча арзон электр энергия беради.
Узоқ ерларда жойлашган аҳоли Қуёш батареяси энергиясини ёритиш, радио эшиттириш ва бошқа рўзғор эҳтиёжларига ишлатади, Қуёш энергиясидан амалий тарзда қудуқдан сувни кўтаришда ва соғлиқни сақлаш эҳтиёжларига ҳам ишлатилади.
Қуёш энергиясидан кенг фойдаланишни тўхтатиб турадиган бош сабаб, бу унинг юқори нархидир. Бу келажакда арзон ва самарали технологияларни ривожланиши натижасида пасаяди. Қуёш электр энергиясининг ҳозирги нархи 1Вт қувватга 4,5 долларга тенг, 1,0 кВт∙с электр энергиянинг баҳоси ёқилғини анъанавий йўл билан ёқилганда олинган энергиядан олти марта қиммат. Қачон Қуёш энергиясини ишлаб чиқариш баҳоси ёқилғини ёндириб олинадиган энергия баҳоси билан тенглашса, у кенг тарқалиши мумкин, лекин 90- йиллардан гелиоэнергетика ривожланиш тезлиги йилига 6% ни ташкил этади, бу вақтда нефтнинг дунё истеъмоли йилига 1,5% ни ташкил этади.
Қуёш энергиясини иссиқлик олишда, хусусан, турар жойларни исситишда ишлатиш мумкин.
Биоэнергетика – бу биоёқилғидан фойдаланишга асосланган энергетика. У ўсимлик чиқиндилари, биомассани сунъий етиштириш (сув ўсимликлари, тез ўсадиган дарахтлар) ва биогазни олишни ўз ичига олади. Биогаз – биомасса ёки органик маиший чиқиндиларнинг биологик парчаланиши жараёнида ҳосил бўладиган ёнувчи газларнинг аралашмаси (техник таркиби: - 55-65% метан, 35-45% - карбонот акнгидрид гази, азот, водород ва олтингугурт водород аралашмаси). Биогазни саноатда олиш йўли, ўтган асрдан олдинги 1885 йилда маълум бўлган. Дунёда 8 млн.дан ортиқ биогаз олувчи қурилмалар мавжуд.
Биомасса – тикланувчан энергияни йиғадиган энг арзон ва йирик масштабли шакли. “Биомасса” атамаси остида, ҳар қандай келиб чиқиши биологик бўлган, ҳаёт фаолиятининг озуқаси ва органик чиқиндилар кўзда тутилади. Биомасса, ерда ҳаёт бўлар экан доим мавжуд Ерда органик модданинг йиллик ортиши, замонавий босқичда барча инсониятнинг бир йилда истеъмол этадиган энергиясидан 10 марта ортиқ бўлган энергия миқдорига эквивалентдир.
Бизнинг Республика учун характерга эга бўлган биомассалар манбаларини учта асосий гуруҳга бўлиш мумкин:
табиий ўсиш озуқалар (ўтин, ўтин чиқиндилари,барглар ва ҳ.к);
инсонларнинг ҳаёт фаолияти давомидаги чиқиндилари ва ишлаб чиқариш фаолиятини ҳисобга олган ҳолда (қаттиқ маиший чиқиндилар, саноат ишлаб чиқариши чиқиндилари ва ҳ.к);
махсус етиштириладиган юқори ҳосилли ўсимликлар.
Do'stlaringiz bilan baham: |