1 – лабораторияиши 1


 Лаборатория ишини бажариш тартиби



Download 1,44 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/33
Sana28.06.2022
Hajmi1,44 Mb.
#714262
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   33
Bog'liq
aloqa liniyalari fanidan laboratoriya ishlariga uslubij qollanma

 
3. Лаборатория ишини бажариш тартиби
Ўқитувчи томонидан талабалар лаборатория ишининг 2-бўлими бўйича 
тайёргарлик сифати савол - жавоб тариқасида текширилади. Шундан сўнг 
талабаларга лаборатория ишини бажариш учун рухсат берилади. Ўқитувчи 
ёрдамида лабораторияда мавжуд бўлган бир неча симметрик кабелларнинг 
намуналари, кабел охирлаш ускуналари ва симметрик кабелларнинг монтажи 
билан танишадилар. Лаборатория иши жараёнида берилган симметрик кабел 
бўлагини элементларга майдалаб конструктив тузилиши бўйича берилган 
кабел русумини аниқлайдилар. 
Берилган кабел бўлагини майдалаб ўрганиш чоғида бажариладиган 
ишлар қуйидагилардан иборат. Талабаларга бир нечта намунавий симметрик 
кабел бўлаклари берилади. Шундан сўнг, талабалар кабел бўлагини ташқи 
муҳофазаловчи қобиғ томонидан кабелнинг элементар ўзаги томон кетма-
кет равишда кабелнинг элементларини ўлчаб, уларга тавфсилотлар 
берилади. Бу ишларни бажариш жараёнида талабаларга керак бўладиган 
асбоблар ва ўлчов ускуналари (кабел пичоғи, плоскогубца, микрометр ва 
ўлчов чизғичи) лаборант томонидан таъминланади.
Ўрганилаётган намунавий кабел бўлакларга ажратиш жараёнида унинг 
конструктив элементлари ҳақидаги маълумотлар 1.2-жадвалга тўлдирилади. 
Бу жадвалдаги 1-8 қаторлар лаборатория ишини бажариш тартиби
кўрсатилган. Ўрганилаётган кабел бўлагининг тури ва русуми аниқлангач, 
кабелнинг кўндаланг кесим юзасининг расми чизилади. 
Симметрик кабелнинг бўлакларга ажратиш натижасида русумни 
аниқлаш 
1.2- жадвал 
Ажратиш 
тартиб 
рақами 
Кабелнинг 
конструктив 
элементларии 
Элементлар- 
нинг 
характерис-
тикаси ва 
ўлчамлари 
Биринчи жадвалнинг 
учинчи устунини 
тўлдириш учун 
йўриқнома 





Кабелнинг ташқи 
диаметри, мм 
Бир неча марта 
ўлчаниш ҳисобига 
ўртача қиймат олинади 



Кабел- 
нинг 
мухофа-
заловчи
қоп-лам 
лари 
Ташқи 
изоляциял
овчи 
қоплам, 
конструкц
ия- 
си,қалинл
иги, мм. 
Ҳар бир қоплам 
конструкцияси 
қалинлиги ва 
материали кўрсатилади 
Зирх 
тузилиши. 
материали 
ва 
ўлчамлар
и, мм. 
Тасмалар(ёки зирх 
симлари, унинг 
қалинлиги) сони ва 
қалинлиги кўрсатилади 
Ёстик 
қалинлиг
и, мм 
Кабел ип тўқималари, 
тасмаларининг 
конструкцияси ва 
материали кўрсатилади 

Намлик
ни 
ўтказ- 
майди 
ган 
қобиғ 
Ташқи 
қобиғ 
диаметри, 
мм. 
Бир неча марта 
ўлчаниш ҳисобига 
ўртача қиймат олинади 
қобиғ 
материали

қалинлиг
и, мм. 





Белбоғли 
изоля 
ция 
Конструк
-цияси ва 
ўлчамлар
и, мм 
Тасмалар сони, тасма 
кенглиги ва қалинлиги 
Материа
л 

Кабел 
ўзаги- 
нинг 
конс- 
трук- 
цияси 
Симметр
ик 
элемента
р 
гуруҳлар 
сони 
Кабелдаги тўртлик ёки 
жуфтлик ўрамлар сони 
кўрсатилади 
19 



Сим- 
метрик 
элемен
-
тар 
гуруҳ- 
нинг 
конс- 
трук- 
цияси 
Элемента
р гуруҳ 
диаметри 
ва ўрам 
тури 
Жуфтлик ёки тўртлик 
диаметри кўрсатилади 
Элемента
р гуруҳ 
ва ундаги 
ўтказгич
лар ранги 
Ўрамдаги турли хил 
рангли иплар, ўтказгич 
изоляцияси ва ранги 
кўрсатилади 
Ўтказгич 
материал
и ва 
диаметри
, мм 
Ўлчанган ўртача 
қиймат олинади 
Ўтказгич 
изоляция
си, унинг 
конструк
-цияси ва 
элемент 
ўлчамлар
и, мм 
Изоляция номи 
(корделли, тўлиқ, 
полиэтилен ва х.з.), 
унинг материали, 
кордел диаметри, тасма 
қалинлиги кўрсатилади 

Кабел тури 
Кабелнинг ҳарфли ва 
сонли белгиланиши 
кўрсатилади 

Кабел русуми 
.........русумли симметрик кабелнинг (1.2-жадвалдан) техник 
тафсилотлари 
1.3-жадвал.
Кабелнинг 
кўлланиш 
жойи 
Кабелнинг 
ётқизиш 
шароити 
Кабел занжирларини ишлатилиш 
шароити 
Частота 
диапазони, 
кГц гача 
қўлланган частота 
диапазонида қанча 
канал ҳосил қилиш 
мумкин 


Жавоб учун йўриқнома 
Қайси алоқа 
тармоғида 
қўлланади: 
магистрал, 
минтақавий, 
шаҳар, қишлоқ 
Кабел 
қандай 
ерларда 
ётқизилади: 
телефон 
канализация
сида, 
тўғридан-
тўғри ерда, 
сув 
ҳавзаларида
н ўтказиш 
учун 
Узатилаётган 
частота 
спектрининг 
юқори 
частотаси 
кўрсатилади 
Аналог ва 
рақамли алоқа 
узатиш 
воситаси 
ёрдамида ҳосил 
қилинадиган 
каналлар сони 
кўрсатилади 
 
 
4. Ҳисобот 
 
1. Ўрганилаётган кабелнинг бўлакларга ажратиш бўйича
тайёрланган ҳисобот 1.2 ва 1.3-жадвал натижаларида
берилади. 
2. Ўрганиб чиқилган симметрик кабелнинг кўндаланг кесим
юзаси. 
5. Назорат учун саволлар 
1.
Симметрик алоқа кабелларининг синфларга бўлиниши. 
2.
Симметрик алоқа кабелларининг русумланиши. 
3.
Ташқи изоляцияловчи қоплам турлари. 
4.
Зирх қопламининг тузилиши ва ишлатилиш жойи. 
5.
Намгарчиликни ўтказмайдиган қобиғнинг конструктив тузилиши
ва ишлатилиш жойи. 
6.
Белбоғли изоляцияни конструктив тузилиши. 
7.
Ўзакни ўрам системалари. 
8.
Ўтказгични изоляция турлари. 
9.
Ток ўтказгич симларини тузилиши. 
10.
Симметрик кабелларида ишловчи алоқа узатиш системалари. 
Адабиётлар 
 
1. Гроднев И.И., Верник С.М. Линии связи: М.: Радио и связь.


1988. -521с. 
2. Гроднев И.И., Курбатов Н.Д. Линии связи: М.: Связь.1980. -411с. 
3. Строительство кабельнўх сооружений связи.Справочник. Барон Д.А.,
Гроднев И.И. и др.4-е изд. перераб. и доп.-М.: Радио и связь.
1988. -788с. 
2 – лаборатория иши
 
 
Коаксиал алоқа кабелларининг тузилишини ўрганиш 
 
1. Ишдан мақсад
Лаборатория ишини бажаришда талаба қуйдагиларни билиши шарт. 
– коаксиал кабелнинг хили ва турини қайси тармоқларда қўлланиши ва 
занжирларда узатиш частота спектрларини.
– кабел бўлагини ўлчов натижалари асосида кабелнинг тури ва русумини 
аниқлаш.
2 . Лаборатория ишини бажаришда талабанинг
тайёргарлиги
Уйда лаборатория ишларига тайёрланишда, талаба маъруза 
конспектини қўллаган ҳолда ва [1,2,3 ] дан фойдаланиб, режадаги 
саволларга тўлиқ жавоб беришни ўрганиш керак. 
1. Коаксиал занжирларни (жуфтларни ) аниқлаш, коаксиал 
занжирларининг конструктив элементларини номланиши.
Жавоб:
Коаксиал занжир (лотин сўзидан coaxis – битта ўқда) хам 
конструктив, хам электр фарқлари билан ажралган иккита ўтказгичлардан 
ташкил топган бўлиб, битта умумий ўқга эгадир(2.1-расм). Ички ва ташқи 
ўтказгичлар бир хил ёки хар хил металлар билан тайёрланиши мумкин. 
2.1-расм. Коаксиал кабел занжири. 
1-ички ўтказгич, 2-ўтказгичлар оролиғидаги изоляция, 3-ташқи ўтказгич. 





2. Коаксиал жуфтларнинг ўтказгичларини диаметр нисбатлари бўйича 
сўниш.
Жавоб: 
Коаксиал жуфтларини тури ички ўтказгич диаметрини d мм, 
ташқи ўтказгични ички диаметри D мм га бўлган нисбати билан аниқланади. 
Хозирги замон кабел алоқасида коаксиал жуфтлар тури 2,6 

9,5 ва 2,1 

9,7 
қўлланилади ва улар ўрта ҳажмдаги коаксиал жуфтлар деб номланади. 1,2 

4,6 коаксиал жуфтлар эса кичик ҳажмдаги коаксиал жуфтлар деб номланади. 
Катта ўлчовдаги коаксиал жуфтлар 5 

18 ва бошқалар сув ости кабеллари 
бўлиб, улар денгиз ва дарёлар тубларига ётқазилади. 
Ўрта ҳажмли иккита конструктив вариантдаги ўтказгич диаметр 
нисбатлари 2,6 

9,5 ва 2,6 

9,4 бўлган коаксиал жуфтлар 60 МГц ва 25 МГц 
диапазон частоталарида ишлатилишга мўлжалланган. 
3. Коаксиал жуфтларнинг ташқи ўтказгичини асосий турларини 
тайёрлашда ишлатиладиган материаллар, ташқи ўтказгич конструк-цияси. 
Жавоб: 
Коаксиал жуфтларининг асосий турларини кесими вауларнинг 
конструктив характеристикаси 2.2-расмда ва 2.1-жадвалда келтирилган. 
2.1-жадвал
Конструктив 
элементларни 
номланиши ва 
уларнинг 
характеристикаси. 
Коаксиал жуфтини тури 
Ички ўтказгич:
материал
диаметр, мм 
мис 
2.64 
мис 
1.2 
мис 
2.1 
Ўтказгичлар 
оралиғидаги 
изоляция 
Полиэтилен 
шайбали 
Полиэтилен 
баллонли 
Полиэтилен 
ғовакли 
Ташқи ўтказгич: 
материал,
ички диаметр, мм 
қалинлиги, мм 
мис 
9.5 
0.26 
мис 
4.6 
0.16 
мис 
9.7 
1.0 
Иккита пўлат 
тасмали экран: 
тасма қалинлиги, мм 
0.15 
0.10 

Ташқи изоляция: 
материал 
қоғоз 
тасмали 
поливинил 
хлоридли 
тасма 



2.2-расм. Коаксиал жуфтларнинг диаметри. 
а) 2,6 

9,5 тури б) 1,2 

4,6 тури в) 2,1 

9,7 тури. 
1-ички ўтказгич, 2-полиэтилен шайба, 3-ташқи ўтказгич,
4-спиралсимон иккита пўлат тасма, 5-қоғоз тасмали ташқи изоляция, 6–
полиэтилен баллонли изоляция,
7-поливинилхлор тасмали ташқи изоляция, 8-полиэтилен изоляция. 
2,6 

9,5 ва 1,2 

4,6 коаксиал жуфтларнинг ташқи ўтказгичи мис 
тасмалардан тайёрланиб, ўтказгичлар оралиғидаги изоляцияни устки қисмига 
трубкасимон кўринишда ётқазилади.2,1 

9,7 турли коаксиал жуфтини ташқи 
ўтказгичи алюминий тасмасидан қилинади. 
Экран бир вақтни ўзида кабелнинг электромагнит ҳалақитлардан 
сақлаб, коаксиал жуфтларнинг механик чидамлигини оширади. Унинг 
кўриниши иккита пўлат тасмасимон бўлиб, спирал кўринишда ўралади. 
Тасмалар ўрами бир томонлама ўралган бўлиши мумкин, бунда биринчи 
тасмани очиқ қолган оралиқларини иккинчи тасма ўралиши билан ёпилади 
(2,6 

9,5 коаксиал жуфтларда), ёки қарама-қарши томонларга ўраш билан 
ёпилади (1,2 

4,6 коаксиал жуфтларда). 2,1 

9,7 тури билан ўралган коаксиал 
ташқи жуфтлари алюминийдан бўлиб, девор қалинлиги, мисли ўтказгич 
жуфтлардан фарқли катталикга эга (2.4 жадвалда келтирилган). Бу
ҳалақитлардан сақланишда ва 2,1 

9,7 турли коаксиал жуфтларни қўшимча 
экран бўлмаганида мустаҳкамлигини оширади. 
4. Экран конструкцияси, ташқи ўтказгични устки изоляцияси ва унга 
ишлатиладиган материаллар . 
1

3
а) 
4

б)


4
3

в)

3
8


Жавоб:
Экран вазифаси- кабел занжирларини электромагнит манбаи 
бўлиб ҳисобланган қўшни занжирлар ва қўшни кабел занжирларидан ҳосил 
бўладиган электромагнит таъсирларидан, шунингдек, электр узатиш 
тармоқлардан, злектрлаштирилган темир йўллардан, чақмоқ уришлардан, 
радиостанциялар ва бошқа таъсирлардан сақланишда ишлатилади.
Кабел экранлари силлиқ кўринишда ёки гофрланган метал найча, 
спиралсимон метал, қоплама ёки мис симлардан ёпиқ кўринишда бўлади. 
Экранни тайёрлаш жараёнидаги материал сарфи ҳаражати билан бир қаторда 
силлиқ бир жинсли куринишдаги экран ҳимоя қилиши юқори, аммо механик 
таъсирларга, эгилувчанликка ва мустаҳкамлик томонидан бошқа экран 
конструкцияларига ўрнини беради. 
Ўрама экрани – эгилувчан ва эгилувчанликга чидамли, аммо уни 
тайёрлаш анча мураккаб. Алоқа кабелларида алюминий ва пўлатли 
тасмасимон экранлар қўлланилади. Мис тасмалар ноёб бўлганлиги сабабли 
ишлатилмайди. 
Кабел 
конструкцияси 
занжирларда 
ишлатиладиган 
частоталар ва сигналларни узатиш даражасига қараб экранлаш алоҳида 
гуруҳларга, бир нечта гуруҳ ёки кабел ўзагини умумий олган ҳолда 
қопланади. Метал бўлмаган намдан сақловчи кабел қобиғи бўлганда, ўзаги 
устида экран бўлиши шарт.
Кўп жуфтли кабелларнинг ташқи ўтказгичини изоляциялари иккита 
қоғоз тасмалардан спиралсимон ўралган ва ленталар қалинлиги 0,17 мм, 
кенглиги 16 мм бўлади. Бундан ташқари ташқи ўтказгичнинг изоляцияси 
поливинилхлоридли тасмасимон кўринишда бўлади. 
5. 
Коаксиал жуфтларнинг оралиқ изоляциялари ва ишлатиладиган 
диэлектриклар. «Диэлектрик–ҳаво» комбинациялаштирилган изоляцияларни 
ишлатишдан максад.

-дизлектрик 
сингдирувчанлик ва tg

йўқотиш
коэффициентини шайбали ва тўлиқ полиэтилен изоляцияларда энергияни 
изоляцияларда йўқотилишини таққослаш. 
Жавоб:
Полиэтилен шайбали, баллонли ва ғовакли изоляциялар 
коаксиал кабел занжирларининг ўтказгичлараро изоляция турларидир. 
Изоляцияларнинг умумий ҳажмида кўп фоизли хаво мавжудлиги, энергияни 
изоляцияларда кам йўқолишига ва полиэтилен маҳсулотини кам 
сарфланишига олиб келади.
Полиэтиленли шайбаларнинг қалинлиги 2 мм бўлиб, улар 30,3 мм 
оралиғида жойлаштирилади. Баллонли изоляция эса, ички ўтказгич устига 
полиэтилен трубкани экструзия усулида қўйилади, қалинлиги 0,45 мм ва 15,8 
мм оралиғида трубка қисилади. ғовакли изоляция ички ўтказгичга суюқ 
кўпиксимон концентрат полиэтилен аралашмаси экструдлаш процессида 
олинади. 
6. Коаксиал кабелнинг ўзак тузилиши ва унинг камар изоляцияси. 
Жавоб
. Кабелнинг жуфтлари-симметрик ва коаксиал, ҳамда тўртлик 
тушуниш нуқтаи назаридан ўтказгичлари элементар гуруҳларидан ёки гуруҳ 
деган тушунча билан айтилиши мумкин. Хамма гуруҳлар йиғиндиси кабел 
ўзаги дейилади. Кабел ўзагини ташкилида гуруҳ ўрамлари маълум бир 


тизимда ўралади, бу ўрамлар конструкцияси кабелни эгилувчанлигини 
барқарорлайди ва монтаж ишларида қулайлик яратади. Ўрамлар қатламли ва 
боғламли бўлиши мумкин (2.3-расм). қатламли ўрамда кабел ўзаги марказий 
қатлам устидан (атрофидан) концентрик ўрамлар билан ўралган бўлади.
Гуруҳнинг хар бир қатлами олдинги қатламга нисбатан спиралсимон ўралган 
бўлиб, бунда ётқазиладиган аралашма ўрамлар қарама-қарши ётқазилади. 
қатламли рақамлашда марказдан перифери йўналиши томон олинади. қатлам 
ўрамли ўзаклар шаҳарлараро, симметрик ва коаксиал алоқа кабелларда, шу 
жумладан шаҳар телефон кабелларида ишлатилади (2.3-расм).
Кабел ўзагини боғламли ўрамларида гуруҳ олдиндан боғлам ўралиб ва 
шундан ўзак тузилади. Боғламлар ўзакда қатламли ётқазилади.Марказий 
қатлам 1,2,3,4 ёки 5 боғламлардан иборат (кабелнинг сиғимини ҳисобга олган 
ҳолда). Шаҳар телефон кабел ўзаклари асосан боғламли ўрамлардан 
таркиб топган.
Кабел ўзагига камар изоляцияси битта, иккита ёки бир нечта қоғоз ёки 
пластмасса тасмалар, айрим ҳолларда пластмасса трубкалар ишлатилади. 
2.3-расм. Кабел ўзакларини тузилиш схемаси. 
а) боғламли ўрам, б) қатламли ўрам. 
1-боғлам, 2-қатлам, 3- камарли изоляция, 4- намдан сақловчи қобиқ. 
Камар изоляцияси ўрамларни бириктириб уларни формасини 
(кўринишини) сақлашда, кабеллар занжирини механик ва экран ёки намдан 
сақловчи қобиғини жойлаштиришда, занжирлар оралиғидаги изоляцияни 
электрик чидамлигини оширишда, металл ёки кабел экранларини қоплашда 
мухофаза вазифасини бажаради. қишлоқ ва шаҳар телефон тармоқ кабел 
ўтказгичларида эркин ҳажмда (симлар оралиғи бўшлиғида), тўлиқ 
полиэтилен изоляция бўлиб, ўзак нефтни қайта ишлов берилган, 
намланмайдиган маҳсулот таркиби билан тўлдирилади. Гидрофоб тўлдиргич 
кабел занжирларига ташқи мухитдан нам киришига тўсқинлик қилади.
7. Коаксиал кабелларнинг намдан сақловчи қобиқлари, тайёрлов
материаллар.



Download 1,44 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   33




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish