0‘zbekiston respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi erkin Egamberdiyev mikroiqtisodiyot

Raqobat - bozordagi tortishuv.

Monopol raqobat - bu diferensiatsiyalashtirilgan mahsulot ishlab chiqarishda ishtirok etib, o‘zaro yashirish ittifoq tuzmagan, nisbatan ko‘p firma yoki korxonalardan iborat bo‘lgan tarmoqlar.

Mahsulot diferensiatsiyasi — iste’molchiga turli xildagi va sifatdagi mahsulotlarni taklif etilishidir.

Nazorat savollari

1. 
   Bozor tuzilishi nimalardan iborat?
   
2. 
   Raqobat turlari, ulaming mohiyati haqida gapiring.
   
3. 
   Firmalarni turli xil bozor davrlaridagi foydasi qanday bo'ladi?
   
4. 
   Oligopoliyaning mohiyati, xususiyatlari nimalardan iborat?
   

14. 
    bob. UMUMIY MUVOZANAT VA
    SAMARADORLIK
    

16.1. Ishlab chiqarishdagi iqtisodiy
samaradorlik

0‘zbekiston sanoat korxonalari va butun xalq xo‘jaligining ishlab chiqarish faoliyati samaradorligi bir qancha iqtisodiy ko‘rsatkichlarni tahlil qilish asosida aniqlanishi mumkin.

Bu masala hozir faqat mikroiqtisodiyot darajasida ko‘rib chiqiladi.

Ularning eng muhimlari quwat yoki mahsulot birligiga to‘g‘ri keladigan kapital qo‘yilmasi miqdori, mahsulot tannarxi, qo‘shimcha kapital xarajatlarning qoplanish muddati, mehnat unumdorligi, mahsulot hajmining, xomashyo va materiallarning birligidan olinadigan mahsulot hajmining ko‘payishi yoki bir birlik mahsulot ishlab chiqa- rishda ularning xarajat miqdori, ularning belgilangan norma (reja) darajasiga nisbatan kamayishi, fond qaytimi, fond rentabelligi, dastgohlar unumdorligi, ish vaqti fondi, korxonaning ishlab chiqarish quwatidan foydalanish darajasi va boshqalar. Ular nihoyatda ko‘p va xilma-xil. Shuning uchun barcha ishlab chiqarish samaradorligi ko‘rsatkichIari 6 turga ajratiladi:

1. 
   umumiy ko‘rsatkichlar (mahsulot hajmi, foyda va h.k.);
   
2. 
   mehnat resurslaridan foydalanish ko‘rsatkichlari;
   
3. 
   asosiy kapitaldan foydalanish ko‘rsatkichlari;
   
4. 
   aylanma kapitaldan, mablag‘lardan foydalanish ko‘rsatkichlari;
   
5. 
   kapital qo‘yilmalardan foydalanish ko‘rsatkichlari;
   
6. 
   tashqi iqtisodiy aloqalarning samaradorlik ko‘rsatkichlari.