0‘zbekiston respublikasi oliv va orta maxsus ta’lim vazirligi

Voqeaband rolli o yinlar, ayniqsa. bola hayotida katta rol o‘ynaydi. Dastlab sahna ko‘rinishlari tariqasida tayyorlanadigan o‘yin chogdda bola tabiatni muhofaza qilish bilan sliugdillanuvcbi turli mutaxassislar rolini ijro etadi, ko'pchiiik ana shunday mutaxassislarni kodadh shun- day mutaxassislar borligidan darak topadi, keyinchalik o'zi ham shu mutaxassis rolini o’ynashga nluvatTaq bodadi. Boshqacha aytganda, o'yin jarayonida bola bilan mutaxassis o'rtasida muloqot sodir bodadi.
Maktabgacha tadim yoshidagi bolalami ekologik tarbiyalashda nutqiy mantiqiy masala yechish uslubidan bam foydalanish mumkin. Bunday masalalar tabiat haqida topishmoq-hikoyalardir. Qo'yilgan masalani yechish, savolga javob berish uchun bolalar tabiat hodisalari orasidagi madum bogdanishlar va qonimiyatlarni o‘zlari uchun tushunib olgan bodish]ari kerak. Tarbiyacbi bolalarga nutqiy mantiqiy masala berar ekan, ularni aqliy faoliyat usullaridan shunday (qiyoslash, hodisalami turli tomondan. ko"rib chiqish, masalani yechish yodlarini izlash) vaziyatga solishi zarurki, bu narsa fikrlashning mustaqih aqlning odkir bodishiga turtki beradi.

Bolalar tomonidan tabiatdagi narsa va hodisalar. odamlarning ayrirr nojo'ya xatti-harakatlari haqida hikoya-etyudlar tuzish ijodiy tapshiric mrlaridan biridir. Albatta, bu ish daFatan hoshlanmasligi kerak. Dastlat ishni bolalar bop hikoyalar tanlash va ulami so'zlab berish usuligt murojaat e-tishdan boshlash lozim. Bu hikoyalar oxir-oqibatda hikoya- etyudlar tuzish uchun andaza vazifasini bajaradi,

Makiabgacha ta’lim muassasasida ekologik inuammolar aks etgai videofilm lardaw fov da I anis h maqsadga muvofiq. Bugungi kundabolalarbo]: bunday videodisklar va fiJmlar ko'payib bormoqda. Har bir namovjshdar sodig bolalar bilan ko'rilgan filmlar haqida suhbat odkazilishi murnkin.
B o 1 a larn i e ko i ogik tar biy a 1 a sh d a hadis lardcm n am unolar aytish, rivoya va hikoyatlar so 'zlab berish samarali vosita bo¹ lib xlzmat qiladi. Atrof muhitga eng qaditngi zamonlarda ham juda katta e’tibor berilib kelingan Hadisi shariflarda quyidagi kabi bandlar bor: " Soy as i dan xalq foy dal anil turgan daraxtni kesib yuborgan odatrmi tangri do'zaxga maltkum etur^v "Dunyo yam-yashil go'zaldir. kimki undan haqli ravishda halollik hilar olsa. undan baraka topadF.
Ajdodlarimiz o'z farzandlariga oila davrasida pand-nasihatlai qilganlar va.turli suhbatlarda quyidagilami aloblda uqtirganlar: ‘'Suvn: iflos qilma, barcha jonivorlar uni ichib bahra oladi”; ‘'Rizq-ro'zingni isroi qilma, gunohkor bodasan"; “Pishibyetilmagan uzumni uzma, agar uzsanc katta gunoh ish bodadi. chunki unda ahli mo'mi'nning nasibasi bor’\
Xalq og‘zaki ijodi namunalarida muammolami hal etish yodlari bevosita va bilvoslta usullarda qo'llanadi, shunga ko‘ra bu usullaming tarbiyaviv va tadimiy imkoniyatini oshirih, tug'ilgan muammo laming bolalarga yanada tushunarli bodishini ta'minlaydi hamda ta’sirchanligin: kuchavtiradi. Masalan. ‘dirug' sepmay ekin bodmas. Yog‘och ekkar sovada yotmas" naqlida soyaning fayzli dam olish joyi, lekin shu soya- ning hodishi uchun tertoVkib mehnat qilish. daraxt ekish zarurligi tushun- tiriladi.
Low, kibirint. rebus, boshqoiirma, topishmoq, topishmoq-hazillarddSi foydalanish ham bolalarni ekologik tarbiyalashda yaxshi natija beradi. Ertak to ‘qish, she V ijod qilish, tahiatda o ‘zini qanday tut ish kerakligr haqida eslatmalar aytish bir tomondan, ijodiy nutq o^kstilish uchun xizmat qilsa. ikkinchi tomondan, ekologik ongni rivojlantiradi.

9

NAZORAT UCHUN SAVOL VA TGPSHIRIQLAR


T. Maktabgacha yoshdagi bolalarga ekologiyadan boshlangich ta’lim- tarbiya berishning maqsad va vazifalari nimadan iborat?

2. 
   Maktabgacha ta'lim muassasasi tarbiyalanuvchilarini ekologik tarbiyalashning cdziga xosliklarini bay on eting.
   
3. 
   Maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyalanuvchilarini ekologik larbiyalash shakllariga nimalar kiradi?
   
4. 
   Maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyalanuvchilarini ekologik tarbiyalash uslublari va ulaming mohiyatini tushuntirib bering.
   
5. 
   Maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyalanuvchilarini ekologik tarbiyalash vositalarini bayon eting,
   

? MAVZU YUZASIDAN TESTLAR

1. 
   Ekologiya so‘zi qaysi tildan olingan va q and ay ma’nofti att- glatadi?
   

1. 
   Grekeha. organizmlarning vashash joyi
   
2. 
   Lotincha, makon
   
3. 
   Ingiizcha. vashash
   
4. 
   Nemischa. uy-jov
   

2. 
   Qaysi konsepsiyaga muvofiq maktabgacha ta’lim muassasalari alalarga ekologik ta’lim tarbiyaning oddiy elementlari beriladi?
   

1. 
   “Maktabgacha ta’lim to‘gⁱrisida”gi konsepsiyaga
   
2. 
   “Bolalarga huquqiy tarbiya berish toⁱgⁱrisida’’gi konsepsiva
   
3. 
   “Uzluksiz ekologik ta’lim" konscpsiyasi;
   
4. 
   To‘g'‘ri javob berilmagan
   

3. 
   Ekologik tarbiya vazifalari noto‘g‘ri berilgan javobni aniqlang?
   

1. 
   Bolalarga mashg‘ulot va mashg'uiotdan tashqari jaravonda ekologik rushuncbalarni tarkib toptirish
   
2. 
   Bolalarning tabiat va atrof-muhit ekologiyasi to‘g^krisidagi tasav- vurini shakllantirish
   
3. 
   Bolalarda tabiatda o'zini tntish malakasini shakllantirish
   
4. 
   Bolalarga savyoralar haqida bilim berish
   

m BOLIM. MAKTABGACHA TA’LIM YOSHIDAGI BOLALARNI 0‘QITISH MAZMUNI VA UslublKASI

Xm bob. TA’LIM JARAYONINING UMUMIY ASOSLARI