0‘zbekiston respublikasi oliv va orta maxsus ta’lim vazirligi

Maktabgacha ta'lim muas-
sasalarida huquqiy tarbiya
bolalarni O*zbekiston Respub-
likasi Konistitutsivasi bilan


tanishtirish


Huquqiy ta'lim uzluksiz bo'lib, yoshlikdan boshlab berib borilishi lo- zim. Bolalar oilada, maktabgacha ta'­lim muassasalaridayoq xulq-atvor qoidalaridan xabardor bo'lishi, ma’- naviy va ba^!zi huquqiy normalar to'g'-

dunyoga tanitgan, xalqaro munosabatlarning teng huquqli subyekti s3fatida faol barakat qilishiga huquqiy zamin varatgan imihim huquqiy hujjatdir. Konstitutsiya to‘g‘risida so‘z aytilganda uni nafaqat xalqaro munosabatlarda davlatning pasporti sifatidagi roli, balki ichki islohotlar jarayonidagi asosiy huquqiy manba ekanligini alohida e'tirof etish maqsadga muvofjqdir. Konstitutsiyamizning bar bir tnoddasini o'qib kuzatar ekanmiz, unda, eng avvalo, inson huquqlari va erkinliklari masalasiga. ulaming amalga oshisbini ta’minlashga alohida e’tibor qaratilganligining guvohi bo'lamiz. Uning milliy qonunchiligimizning o'ziga xos yutug* sifatida ko’pgina xorijiy mutaxassislar tomonidan bot-bot e’tirof etilganiigi fikrimizning tasdigddir. Bosh Qonunimizning qabul qilinishi 0‘zbeki.ston xalqining tarixida tub burilish vasadi, yangi demokratik huquqiy davlat qurisb asosini yaratdi. BUnda bajarilishi lozim bodgan vazifalardan biri mamlakatda yashovchi har bir fuqaroning huquq va erkinliklarini to'la kafolatlashdir.

"Konstitutsiya saboqlari'’ni o'rgatishning asosiy maqsadi esa ana shu kafolatlar asosida bolalarning O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi moddalari mazmunini yosh xususiyatlari bilan bogdiqlikda anglab olishlariga erishishdir.
“Konstitutsiya saboqlari” mashg^,‘ulotlarida Konstitutsiyaning quyida- gi moddalarini o‘rganishga alohida e’tibor qaratiladi:
1-modda. O'zbekiston - suveren demokratik respublika. Davlatning. “O'zbekiston Respublikasi’" va “O'zbekiston” degan nomlari bir ma’noni anglatadi. Mazkur moddani od'ganish jarayonida bolalarda quyidagi bi- lim va ko‘nikmalar tarkib toptiriladi: o'zining tug‘ilib o'sgan jovini hi- lish; Ona-Vatanga nisbatan muhabbat uyg'otish; oila a’zolari: ota-ona, aka-uka, opa-singil, qon-qarindoshga bodgan hunnat hissi; xalqi. urf- odatlari, tarixiy joylami biiish: m ill iy bayramlar: Mustaqillik kuni, hoti- ra va qadrlash kuni, Navro‘z, Hay it bay ram lari haqida tushunchaga ega bodish; ma’naviy merosni asrash zarurligi.

4. 
   modda. 0‘zbekiston Respublikasining davlat tili o'zbek tilidir. O'zbekiston Respublikasi o‘z hududida istiqomat qiluvchi barcha millat va elatlarning tillari, urf-odatlari va an’analari hurmat qilinishi uchun sharoit yaratadi. Ushbu moddani od'ganish jarayonida bolalarda o'zbek xalqi va davlat tilini hurmatlash; O'zbekiston Respublikasi xududida istiqomat qiluvchi barcha millat va elatlarning tillari, urf-odatlari va air anaiarini hurmatlash; o’zbelc tiliga davlat tili maqomi berilganligining bay ram qilinishiga doir tushuncha va tasavvurlar shakllanadi,
   

4. 
   modda. O'zbekiston Respublikasi qonun bilan tasdiqlanadigan o'z davlat ramzlari - bayrog'i, gerbi va madhiyasiga ega. Tarbiyachi moddani sharhlasb jarayonida bolalarning davla-timizning norni, unins ramzlarining ma'no-mazmunini anglash va ularga msbatan hurmat bilan qarash zarurligi: davlatimiz ramzlaridan faxrlanish va ularni hamisha himoya qilish; madhiya matnini yaratgan shoimi. musiqasim yaratgan bastakorning ismi va shariflarini bilish; Davlatimiz ramzlarining tavsifi haqida tushunchaga ega bo'lishlariga asosiy eTibor qaratadi.
   
5. 
   modda. O'zbekiston Respublikasinig poytaxti - Toshket shahridir. Bolalar O'zbekiston Respublikasinig poytaxti - Toshket shahri ekanligini. anglashlari; Toshket shahri haqida ma'lumotga ega bodishlari zarur. Bo- lalarga Tosbkent haqida videofilmlar, slaydlar, rangli rasmlar. fotoalbom ko'rsatisb orqali ulaming tasavvurlari yanada boyitiladi.
   

* 8-modda. O'zbekiston xalqini, millatidan qat’iy nazar. O'zbekiston Respubiikasining fuqarolari tashkil etadi. Bolalar o'zlari bilan birga •yashavotgan turli millat vakillarining hammasi O'zbekiston deb atalgan davlat kishilari ekanligini anglab oiishlari lozim.
31-modda. Hamma uchun vijdon erkinligi kafolatnadi, bar bir inson hohlagan dinga e’tiqod qilish yoki hech qaysi dinga ediqod qilmaslik huquqiga ega. Diniy qarashlarni majburan singdlrishga yo'l qo'yilmaydi. Mazkur moddaning bolalar tomonidan o'zlashtirilishi uchun ularga hayit bayrami haqida tushuncha berish: hadislar mazmunini rasmlar orqali tushuntirish maqsadga muvofiqdir.
37-modda. liar bir shaxs mehnat qilish, erkin kasb tan lash, adolatli mehnat sharoitlarida ishlash va qonunda ko'rsatilgan tartibda ishsizlikdan himoyalanish huquqiga ega. Boialarda mebnatga. ijobiy munosabatni tarbivalash; berilgan topshiriqni astoydil bajara olishlariga erishish; ular- ning kattaiar mehnati haqidagi tasavvurini boyitish; mehnat qurollari- ning nomi va vazifasini bilish; mehnatni chin vurakdan bajargan bola mehnatsevar hisoblanishini, mehnatsevarlik bebaho fazilat ekanini ang­lash.lariga erishiladi. Bolalar bilan "Kim boTsam ekan" mavzusida surai- lar asosida suhbatlar tashkil etiladi.
40-modda. Har bir inson malakali tibbiy xizmatdan foydaianish huqu­qiga ega. Ushbu modda mohiyatini tushuntirish orqali boialarda gigtenik talabiarga rioya qilishni hayotiy ehtivojga aylantirish; "Sog'lom tanda — sog^! aqF naqlining ma’nosini anglatish; shifokorlar mehnati va o'z- o'ziga xizmat ko'rsatish haqida tushunchalarni boyitishga erishiladi.




41-modda. liar kim hilim oiish huquqiga ega. Bolalar o'zlari qiziqqan narsalari haqida ma’lumot olishlari, bilim oiish orqali yaxshi inson bo 'lib ystishishlarini anglaydilar.
47-mod da. B arch a fuqarolar Konst! tuts iy a da belgilab qo'yilgan bur- chlarini bajaradilar. Bolalar burch nima ekanligi; maktabgacha yoshdagi bolalarning burchlari nimadan iborat ekanligi; tarbiyali bola bo'lish. axloqiy qoidalarga rioya q'ilish kabi vazifalarni; ota-onani hurmatlash lozimligini anglaydilar. Yaxshilikqilish haqida hadis, maqollarmazmunini tushuntirish hamda mulkni asrash. ehtiyot qilib fovdalanishga oYgatish amalga oshiriladi.

49. 
    modda. Fuqorolar 0‘zbekiston xalqining tarixiy, ina’naviy va madaniv merosini avaylab asrashgamajburdirlar. Madaniyatyodgorliklari davlat muhofazasidadir. Bolalarni o‘z shahar, qishlogddagi diqqatga sazovor joylar, me'morchilik yodgorliklari bilan tanishtirish, mahalliy sharoitni hisobga olgan holda zivoratgohlarni taniab, suhbat odkazish: zivoratgohlarga bog'liq ravishda insonning odob-axloqiga doir fazilatlar haqida 'ma’lumot berish; CVzbekistonning me’moriy obidaiariga doir rasm.Iar kohsatish va alar haqida tushuncha berish; mamlakatimizdagi yodgorliklar, qadimiy binolar ham tarixiy me’ros sifatida asralishi kerakligini anglatish kabi jihatlarga alohida e’tibor qaratiladi.
    
50. 
    modda. Fuqarolar atrof-tabiiy muhitga ehtiyotkorona munosabatda bodishga majburdirlar. 55-modda. Yer, yerosti boyliklari. suv, o'simlik va hayavonat dunvosi, hamda boshqa tabiiy zahiralar umummilliy boylikdir,
    

■ ulardan oqilona foydalanish zamrva ular davlat muhofazasidadir. Boialarga mazkur moddalar mazmuni bevosita tabiat bilan tanishtirish mashg'ulotJari jarayonida tanishtirilib, ular tabiat haqida tushunchaga ega bolishlari; ularda tabiatni asrash va avaylash hissini uyg‘otish; o'simliklami payhon qllish vornon odat ekahligini bilish; yovvoyi va uy hayvonlari haqida ma’lumot berish; hayvon. qushlarni asrash, avaylash har bir inson vazifasi ekanligini bilish: ularni parvarish qilish, och qoldirmaslik; qushlar insonlar iiehun foydali ekanini uqtirish: “Qizil kitob” muhofaza ramzi ekanini bilish: "Qushlar bayrami”, "Gullar bayrami", “Navro'z bayrami’' haqida tushunchaga ega bo'lish; ehtiyotkorona munosabatni tarbiyalash choralari: chov qaynatgich qaynayotganda va kir yuvish mashinasi ishlayotganda suvga qo'l tiqmaslik haqida qisqacha ma’lumot berish; gaz va elektr tokini tushungan holda qoilaganda oilalar uchun o‘ta foydali ekani, ularninig oila yumushlarini yengillashtirishi, agarda ulardan noto‘g^;ri foydalanilsa




kaita xavf tug'dirishi. ko‘pdan ko‘p falokatlar chiqarishini, shu sababdan gaz plitasiga yaqinlashmaslik va turli murvatlarim bekordan bekorga buramaslikni uqtirish; gaz hidini sezishlari bilan darhol kattalarga aytish zarurligini bilish kabi bilim va ko‘nikmalar tarkib toptiriladi.
52-modda. O'zbekiston Respublikasini himoya qilish 0‘zbekiston Respublikasi har bir fuqorosining burchidir. Fuqarolar qonunda belgilangan tartibda harbiy yoki muqobil xizmatni o'tishga majburdirlar.
89-modda. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti - davlat boshlig'i ekan- ligi. Bolalarga 0‘zbekiston Respublikasi Prezidenti yurtimizda tinchlik, barqarorlikning posboni ekanligini tushuntirib, mamlakat yodbosh- chisiga bodgan ishonch va hurmat tuyg'usini tarkib toptirish; bolalarda fuqorolaming mehnatd a ko' rs atgan xizmatlai'ini rag 'batl anti rish maqsadida berilgan 0‘zbekiston Respublikasining ordenlark medallari va yorlig'i Prezident tomonidan berilishi haqida tushuncha hosil qilish lozim.
126-modda. 0‘zbekiston Respublikasi o'z xavfsizligini ta’minlash uchunyetarli darajadaqurolli kuchlariga ega. Bolalargaharyili "14-yanvar - Vatan himoyachilar kuni” sifatida nishonlanishi; Vatan himoyachilari: askarlar. chegaraehilar piyodalar va tankchilar haqida madumot berish; bolalar ongiga Vatan himoyachilari ular ekanligini smgdirish. buning uchun ular sog\ baquvvat, qo‘rqmas, botir bo'lib voyaga yetishlari zarur­ligini anglatishga erishiladi.


^ ... Maktabgacba ta dim muassasasidaai