0‘zbekiston respublikasi oliv va orta maxsus ta’lim vazirligi

3. Nutqni o‘stirish, Maktabgacha ta'lim yoshidagi bolalaming nutqini rivojlantirish alohida rol o^;ynaydi. Inson o*z fikrlarini iibdalash va boshqalarning fikrlarini tushunish uchun ona tilidan foydalanadi. Nutqni egallash bolaga bevosita va bilvosita (hikoya. badiiy asar, larbiya- chining tushunririshi va boshqalar) yo'l bilan borliq haqida biiimlar hosil qilishga imkon beradi. Maktabgacha ta'lim muassasasida lug*at bovligini oshirish, so*zning grammatik tuzilishini shakllantirish, bogManishli nutqni rivojlantirish vazifaiari hal etiladi.
Maktabgacha ta'lim yoshidagi bolalarda nutq madaniyatini rivojlanti- rishga doir quyidagi vazifalarni muvafaqqiyatli hal etish lozim:

1. 
   tovushlarni to‘g'ri talaffuz qiiishni shakllantirish (bolada avvalo, nutqni eshitish shakllanadi. keyinroq talaffuzni cgallaydi);
   
2. 
   aniq talaffuzni hosil qilish (so"z va so*z hirikmalarini dona-dona va aniq talaffuz qilish);
   
3. 
   so*zni talaffuz qilganda urg‘uni to^sg‘ri qcfiyish ustida fshlash;
   
4. 
   nutqni orfoepik jihatdan to^;g‘riligi ustida ishlash;
   
5. 
   nutq suratini rivojlantirish;
   
6. 
   nutqning ifodaliligini shakllantirish;
   
7. 
   nutqiy aloqa ko'nikmalarini shakllantirish;
   
8. 
   nutqiv eshitish ko'nikmalarini shakllantirish;
   
9. 
   nutqiy nafas olishni shakllantirish;
   
10. 
    o'z fikrini erkin va izchil-bayon etish kohiikmasini. shakllantirish.
    

Maktabgacha yoshdagi bolalarning nutqini rivojlantirish xilma-xil faoliyat turlarida amalga osliadi:

1. 
   tabiat obyektlari bilan tanushtirisJa masbgfflotlanda;
   
2. 
   badiiy asarlar biian tanishtirish mashghilotlarida;
   
3. 
   savodga o'rgatishda;
   
4. 
   cPyin faoliyatida;
   
5. 
   ijlimoiy foydali mehnat jarayonida turli ishlarni bajarish asosida.
   

Maktabgacha ta'iim yoshidagi bolaiarning nutqim rivojlantirish
quyidagi qonuniyatlami hisobga olishni talab etadi:

1. 
   ona tilida nutqni idrok etish qobiliyati bola nutq organlarining mashqiga bog‘liq;
   
2. 
   nutq ma’nosini tushunish bola tomonidan umumlashtirishning turli darajasining leksik va grammatik til belgilari o'zlashtirilishiga boghiq;
   
3. 
   nutq mo’yarini o'zlashtirish bolada tilni his etishning rivojiangan- Hgiga bogdiq.
   

Shuningdek, maktabgacha ta'iim yoshidagi bolalar nutqini rivojlan- tirishda tovush madaniyati alohlda o‘rin tutadi. Nutqning tovush madani- yati o‘z mohiyatiga ko'ra nutq madaniyatining tarkibiy qismidir.
Maktabgacha yoshdagi bolalarda nutqning tovush madaniyatini shakl- lantirish ucliun quyidagi vazifalarni hal.etish lozim:

1. 
   bolalarning fonematik eshitisbi, mazkur sur'at va ohangni idrok eta olish qobiliyalini asta-sekin rivojlantiri'b borish;
   
2. 
   artikulyatsion apparatni rivojlantirish;
   
3. 
   iboralar vositasida erkin gapira olish qobiliyatini shakllantirish;
   
4. 
   muomala sharoitiga bogdiq ravishda ovoz balandligi voki pasdigim boshqara olishni tarbiyaiash:
   

.■ 5) ona lilidagi barcha tovushlarni to'g'ri talaffuz qilishga o'rgatish;

6. 
   bar bir tovush. shuningdek, so'z va ihoralami aniq va ravon. talaffuz qilish;
   
7. 
   so'zlami adabiy til orfoepiyasi qoidalariga muvoftq talaffuz qilishga ohgatib borish;
   
8. 
   nutqning maromli sur'atini shakllantirish;
   
9. 
   nutqning ohangdor va ifodali bo'lishiga erishish² .
   

2.