0‘zbekiston respublikasi oliv va orta maxsus ta’lim vazirligi

Ta’limning amaliy Ta'limning amaliy uslubi tarbiyachiga bola- uslublari laming turli-tuman amaliy faoliyatlarini tashkil
etish, yangi hi lira, kohiikma va malakalarni egallab olishiga yordam beradi. Ta'limning amaliy uslubiari orqali bolalar narsa-buyumlarning o'ziga tanish bo'lmagan xususivatlarini bilib oladilar. Amaliy uslublar ona till va chet tili, rasm chizish. raqsga tushish. konstruksiyalash, qo'l mehnati, matematikani oTgatishda keng foydalaniladi. Masalan. bolada elemental' matematik tasawurlar narsa-buyumlar guruhi bilan amaliy faoliyatni tashkil etish asosida shakllanadi. Asosiy amaliy uslublarga mashq, tajriba, modellashtirish kiradi.
Mashq — bolaning belgilangan mazmundagi aqliy yoki amaliy harakatlarni ko^;p marta takrorlashidir. Mashqni bajarish tufayli bolalar turli aqliy faoliyat usullarini egallaydi. ularda xilma-xil o‘quv va amaliy ko‘nikmalar shakllanadi.
Maktabgacha ta'lim mazmunining katta qismini bola bevosita mashq vordamida o'zlashtiradi. Kuylash, raqs tushish, asosiy va sportga doir harakatlarni bajarish, to‘g^;ri va ravon gapirish, rasm chizish uchun bola mazkur ko'nikmalarga muvofiq keluvchi harakat usullarini egailashi zarur.




Ko'pgina mashqlar predmetli tavsifga ega boMadi, ya’ni ulami bajarish narsa-buyumlar, o'yinchoqlar, didaktik material]ardan toydalanishni talab etadi.
Maktabgacha ta’Hm yoshidagi bolaiami o'qitishda xijma-xil turdagi mashqlardan. foydalaniladi. Ma'lum bir holatda bolalar pedagogga taqlid qilgan ho Ida mashqni {taqlidgci doir mashqlar) bajarishadi. Bunday mashqlarga artikulyatsion apparatni rivoj-lantirish. madaniy-gigienik ko¹- nikmalarni mustahkamlovchi mashqlarni kiritish mum kin. Konstruktiv mashqlar orqali bola awal o'ziashtirgan harakat usullarini yangi maz- munga ko'chirib o'tka/adi. Mas ala n. bolalar dastlab doira chizishni mashq qilishadi, so'ngra ularga have sharini ehizish taklif etiladi. Bola avval egallagan bilim va ko'nikmalarini birlashtirishini talab evuvchi ijodiv mashqlarni bajaradi. Katta guruhlarda bolalar topishmoq, erlak va hikoyalar tuzishni. tabiiy materiallardan o'yinchoqlar yasashm mashq qilishadi.
Mashq uslubini qoMlashda quyidagi didaktik talablarga rioya qilinadi:

1. 
   bolalarga ular bajarishi lozim bo'lgan ishga doir o'quv v-azifasi berish (gap tu/ishni. vazifalarni hal et i sh n i, ko'chat o'tqazishni o'rganamiz);
   
2. 
   og'zaki lushuntirish bilan birga harakatlarni bajarish usullarini ■ko'rsatish;
   
3. 
   bilim va ko‘nikmalarni o'zlashtirish uchun ko‘p marotaba mashq qilish, biroq vangi ish usullarini kiritish bilan keima-ketlikda vazifalarni murakkablashtirib borish talab etiladi;
   
4. 
   bolalaming mashqlarni bajarishi pedagog tomonidannazorat qilishni talab etadi.
   

Tajriha maktabgacha ta'limda bolaga ma'lum bir narsa haqida vangi bilimlarnt egallashga yordam berishga yohialtirilgan amaliy uslubdir. Taj riba jarayonida bola uning xususiyatlari. aloqadorliklarini anglash. maqsadida obyektga ta'sir ko'rsatadi.
Ko'pgina narsa-buyumlar. moddalar (suv. qum, tuproq va bpshqalar) bevosita sezgi a’zolari yordamida idrok qilinadigan (rangi, oTchami, shaklk hidi) va idrok qilinmaydigan (mo'itlik, suvda boshqa holatga o'tish) bcigilariga ega. Yashirin belgilami aniqlash elemental- tajribalar yordamida amalga oshiriladi. Uni tashkil etishda pedagog bolalar bilan birgaiikda maxsus shareitni hosil qiladi. Bunday tajribalarga suvni bug’ga. qorni suvga aylantirish; qum va lov bilan tajribalar o'tkazishni kiritish mumkin.
Tajribalar bolalarga atrof-muhitda sodir boTadigan hodisalami chuqur- roq anglash. ularorasidaaloqadorliklami aniqlashga yordam beradi. Tajri-




balar o‘tkazishorqali bolada kuzatuvchanlik. qiyoslash. taqqoslash, taxmi* qilish, xulosalar chiqara olish qobiliyati rivojlanadi.
Modellashtirish — ta’ limning ko‘rgazmali-amaliy ustubi, Modellash tirish uslub! asosida o‘nn almashish lamoyili yotadi; boia real narsa buyumning o'rnini o‘sha predmetning tasviri, qandaydir shartli belg bilan almashtiradi.
Model - olamdagi muayyan hodisani a bs Iraki tasvirlashdan ibora bo" 1 ib. ushbu hodisaning ro'y berishini nisbatan ilgariroq aytib berisl imkonini beradi. Masalan, xonaning deraza va eshiklari yopiladi v hir necha daqiqadan so‘ng tashqarida bir muddat bo'lgandan keyii xonaga qaytib kiriladi va xona havosi bilan tashqaridagi havoning farq aniqlanadi, xonaning havosi deraza va eshiklar, fortochkalar yopil qo"yilganligi uchun buzilgan degan xulosaga kelinadi. Yoki katta idishg. ulangan jo'mrakdantomchilab suvoqizib qo'yiladi. Ma'lum vaqto‘tgach idishdagi toza suv tugaydi. Bundan jo'mrakdan tomchi tomib tursa, toz. suvisrofgarchiligiga olib keladi, degan fikrkelib chiqadi.
? NAZORAT UCHUN SAVOL VA TOPSHIRIQLAR ^{1 2 3 4 5 6 7}


1. ‘Ta’Um usiublari”, "ta’lim usullari” va "‘qoida"’ tushunchaiarin izohlang.


2. Ta'lim uslublarini tanlab olish shart-sharoitlariga nimalar kiradi?


3. Zamonaviy didaktikada tadim uslublarini tasnifiashga doir qanda; yondashuvlar mavjud?


4. Maklabgacha ta'limda o"qitishning eng keng tarqalgan uslub m usullariga nimalar kiradi?


5. Maklabgacha ta'limda qo’llaniladigan ta'iimning og’zaki uslublari­ni sanang va ularning har biriga izoh bering.


6. Maklabgacha ta’limda o'qilishning qanday ko^!rgazmali usiublari- dan foydalaniladi?


7. Maktabgacha ta’limda qodlaniladigan o'qilishning uslub va usul­lariga nimalar kiradi?

1.