0‘zbekiston respublikasi oliv va orta maxsus ta’lim vazirligi

Ta'lim-tarbiva
ishlarini rejalashtirish




Maktabgacha ta'lim muassasasida ta Tinny ishni tashkil etishning asosiy shakli mashg'ulotdir. Bunda o'qitish ta’hmiy ish masalalari, voqelikning turli sohalari haqidagi bilimlarni. aqliy va amaliy malakalar va ko'nikmalarni. o'quv faoiiyati. bolalar nutqini o‘stirishning oddiy asoslari va shu kabilarni hal etishning asosiy vositasi hisoblanadi.
Bu mazmun dasturning tevarak-atrof bilan tanisbtirish va nutqni o'stirish, oddiy matematik tasavvurlami rivojlantirish, rasm solish, loy va plastilindan narsalar yasash, applikatsiya, qurish-yasash, musiqa taTimi, jismoniy tarbiya singari asosiy boTimlarida berilgan. TegisMi vo'nalish uslubikalarida ishJab chiqilgan mashg'ulotlar tizimi maktabgacha ta’lim muassasasisi va yosh guruhidagi muayyan ish sharoitlarink bolalarning ilgarilash daraja va sur atlarini, ularni u yoki bu mazmunni egallashlarini xisobga olib rejaiashtirishda foydalaniladi. Masai an, bolalarni tabiat bilan tanishtirishga doir mashg'uiollar tizimi qishloq joy yoki katta shahar markazida, sbimoliy va markaziy mintaqada va boshqa respublikalarda joylashgan maktabgacha ta’lim muassasasisida lurlicha bo'ladi.
O'qitishnmg har bir hoTimiga doir mashg'ulotlarni rejaiashtirishda bi- limlami egallashning asosiy bosqichlari (boshlang'ich idrok,bilim vako‘- • nikmalarni kengaytirish va umumlashtirish, ulardan hayotda fovdalanish bilimlarni yangi sharoitlarga ko'chirish) bisobga olinadi. Rejada bilimiar mazmunining takrorlanishi va ularni asta-sekin murakkablashtirilishi nazarda tutiladi. Istalgan bo'limga doir mashg'ulotlarni rejaiashtirishda mazkur bo'lim bilan bog'iangan asosiy ta’lim-tarbiyaviy masalalardan. tashqari dastur.ning boshqa bo'iimlaridan ayrim masalalami ham kiritish kerak. Mashg'ulotlarni bunday yaxlitlash ularning rivojlantiruvchi sama- rasini ancha oshiradi. Ammo rejaiashtirishda ta’limiy ishni qisman birlashtirish ishning butun mazmunini jamlovchi yagona mavzu tusini olmasligi kerak. Maktabgacha ta’lim muassasasi tarixida ohm tutgan mavzuviy rejalashtirish, «tashfciliy momentiar»ga oid* rejalashtirish bilimtaming tizimliligi va bolalarning aqliy rivojlantirishni talab darajasida ta’minlamagan edi.
Bolalarni atrofdagi hayot va tabiat bilan tanishtirish mashg'ulotlarini bolalarga nutq o'stirish mashg'ulotlari bilan, shuningdek tasviriy faoliyat mashg'ulotlari bilan aloqasini o'rnatish ayniqsa muhimdir.
Ta’limiy ish mashg'ulotdan tashqari da: kundalik turmush, o'yin, meh- natda ham davom ettiriladi. Running turli vaqtida (ertalab. sayrda) tarbi- yachi tabiat va ijttmoiy hayotning turli hodisalarini kuzatishni tashkil etadi.




Bu kuzatishlar ham rejalashtiriladi. Ular butun guruh bolalari bilan yalpisiga. bolalarning kichik guruh lari bilan vayakkatartibda o'tkaziladi.
Tarbiyachi mashg' uiotlardan tashqari bilimning u yoki bu bo‘ iimlariga doir ayrim bolalar yoki bolalarning kichik guruhlari bilan ta’limiy ishni rejalashtiradi va tashkil qiJadi. Bu maqsadda didaktik o‘yinlar, didaktik materia Hi mashqlar (masalan, nutqning tovush madaniyatiga doir, ma- tematik tasavvurlarini rivojlantirishga oid ish va boshqalar) dan foy- dalaniladi.
Shunday qilib, rejada bolalar bilan ta'limiy ishning mazmuni ham, uni tashkil qilish shakllari ham aks etadi.
Shaxsning ma’naviy fazilatlarini tarbiyaiash ta’lim-tarbiyaviy ish jarayonida: mashg¹'ulotlar, o‘yinlar, mehnat va shu kabilarda hal qilinadi. Shuning uchun ma'naviy tarbiya ishining mustaqil bcdlimi sifatida rejalashtirilmaydi. Bu ishning vazifa, mazmun va uslublari bolalarning asosiy faoliyat turlariga rahbarlikni rejalashtirishda ochib beri-ladi. Ammo xulq-atvor malakalarini shakllantirish (masalan, atrofdagi kishilavga muloyim va g'amxoT* munosabat, narsalarga tartibli va tejamkorlik munosabati, madanry-gigienik malakalar, o‘yin, kitob burchaklarida tozalik va tartibni saqlash malakalari, o*ziga-o^;zi xizmat korisatisb mala­kalar i va shukabilar) bolalarning mad urn harakat usuliarini egallabolish- larininazardatutadi. Malakalami tarbiyaiash bevosita ta’sir usuilari: hara-, kat usuliarini korisatish, mashq qilishiar, ya'ni o‘rgatish, odatlantirish orqali amalga oshiriladi, shuning uchun madaniy-gigienik malaka va madaniy xulq-atvor malakalarini rejalashtirish mumkin va lozim. Ma­lakalar hajmi, ularni shakllantirish izchiliigi, shuningdek, tarbiyachi foydalanadigan o'rgatish usuilari rejalashtiriladi,
Ertalabki soatda qilinadigan pedagogik ishning asosiy vazifast bola- larda tetik. quvnoq kayfiyat uyg‘otishdir. Bunda bola laoliyati erkin bo'- ladi, bolaning istagi va qiziqishiga tayamladi, faoliyatlaming shakli va mazmuni qiziqarli bo‘lishi ta’minlanadi.
Tarbiyachi har kuni ertalabki soatda bolalarni biriamchi tibbiy ko‘rik asosida qabul qiiadi, ota-onalar bilan suhbat ohb boradi, hadan- tarbiya mashqlarini odkazadi. Lekin bu vazifalar kundalik faoiiyatda aks ettiriimavdi.
Kundalik faoliyat bayonida ertalabki soatda tarbiyachi bolalar bilan belgiiangan mavzu yuzasidan qisqa suhbat uyushtirishi ko‘rsatiiadi, aso­siy oriin bolalarning o'yin faoliyati uchun ajratiladi, Ijodiv o‘yinlami,

tinch o‘yinlarni (qurish-yasash, rasmli kitoblarni tomosha qilish) tashkil etish rejalashtiriladi.

Rejada bolalarning mehnat faoliyati keng yoritiladi. Mehnat tarbiyasi- ning toTtta vazifalari besh kunga bo'limb yoziladi. Navbatchiiik har bir kun Liehun alohida rejalas-tirilmaydi. Rejada navbatchilikka yangilik kiritilsa, navbatchiiik vazifasi murakkablashtirilsa yoki sharoitlar o'zgar* sa, vangi mazmun alohida kiritiladh
Bolal anting mustaqil faoliyati rejalashtirilmaydi. u boianing qiziqi- shiga va kayfiyatiga bog'liq. Har bir bola erkin holda o‘zi istagan faollik markazini tanlashi va u yerda ishlaslii mumkin. Tarbiyachi bo la tarn i kuzatishi va zarar holda unga yordam ko'rsatishi tozim.
Mashg'ulotning maqsadida tarbiyachi boialarga beriladigan tadira va tarbiva vazifalarini ko'rsatadi. bolalar egallashi lozim boTgan bilim. ko'nlkma va malakalarining hajmini aniq belgilaydi. Mashg'ulotning bo- rishi to'liq yozilmay. manbaning muallifi, ishlanmaning betini ko'rsatib etish. kifova. So'ngra zaruriy jihoz va ko'rgazmalarni ko'rsatadi. Mashgmlot ishlanmasi yozilgan uslubik qcvllanma yo‘q bo’lsa, tarbiya­chi mashg'ulot ishlanmasini yozishi lozim.
Tarbiyachining sayrdagi asosiy vazifasi bolalar uchun faok mazmunlk xilma-xil va qiziqarli faolivatni. tashkil etish dir. Sayr quvidagi tarkibiy qisnilarni o‘z ichiga oladi: 1) kuzatish; 2) harakatli o‘yin; 3) ixtivoriv o'yinlar: 4) mehnat; 5) tinch o'yin. -
Running ikkinchi yarmi bolalar bllan yakka ishlash. xilma-xil o'yin faoliyati egallaydi: (ta’limiy. stol ustida. voqeaband. ixtiyqriy, sahna- lashtirilgan). ko'ngilochar soatlar (har oyda 1-2 marta) rejalashtiriladi. Tarbiyachi kechki sayrda ixtivoriv kuzatish. ixtivoriv o‘vin va ota-onalar bilan ish-lashni rejalashtiradi.
? >AZORAT UCHUN SAVOL VA TOPSHIR1QLAR

1. 
   Rejalashtirish deganda nima tushuniladi?
   
2. 
   Maktabgacha ta'lim muassasasida pedagogik jarayonni rejalashtirishning o'ziga xosliklarini bayon eting.
   
3. 
   Pedagogik jarayonni rejalashtirishda qanday tamoyiliarga rioya etish zarur?
   
4. 
   Rejaning qanday turlari mavjud?
   
5. 
   Maktabgacha taTim muassasasi tarbiyachisining yillik. oylik va kundalik ish rejalari qanday tuzilishga ega?
   

258

6. 
   Maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyach Harming ish yuritish hujjatlariga nimalar kiradi?
   
7. 
   Hrtalabki va kunning ikkinchi yarmida qanday ta’lim-tarbiya ishlari amaiga oshiriiadi?
   

? MAVZU YUZASIDAN TESTLAR

1. 
   Yillik rejani tuzishga asos bo‘luvchi hujjat to‘g‘ri berilgan qatorni aniqlang.
   

1. 
   Tarbivachilarning kalendar rejasi
   
2. 
   Muassasaning ta'lim - tarbiya ishlari bo‘yicha rejasi
   
3. 
   Muassasaning yakuniy rejasi
   
4. 
   Muassasaning istiqbol rejasi
   

2.