0‘zbekist0n respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta'lim vazirligi 0‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

Eslatma. Maxrajda bo'sh (yuksiz) vagonlar soni.



sa, murakkab bekat bo‘g‘iziari bo‘lganda birmuncha aniq nati- jalar berishiga qaramay, uni bajarish katta mehnat talab etadi. Hozirgi sharoitlarda grafik uslub o‘rniga zamonaviy, bekat ish- larini EHM da modellashtirish usullari va personal kompyuter- iarni qollash kirib kelmoqda.
Dastiab yoining bir poyezd bilan band bolish vaqti aniq- ianib, unda bajariladigan texnologik jarayonlarning davomiyligi (t_0M) hamda poyezdning bekat yollarida har xil sabablar bilan (grafik chizigini, texnik xizmat tugallanishini va vagonni uzmas- dan ta’mirlash kutish va boshqalar) to'xtalib qolish hollari hisobga olinadi.
Ushbu sabablarda povezdlarni jo‘natish yoki tarkibni yoldan
olib chiqishni kutish (t_kut) hollari ko‘proq sodir boladi.
Yoining bir poyezd bilan band boiishi (t_band) hisobiy vaqti quyidagicha topiladi:
Tranzit poyezlar uchun:
r = t +t + t + t + t
"band qab kut on kut jo‘n ³
bunda: t_qab — poyezdni bekatga qabul qilishda marshrut yolining band bolish vaqti;

t_on — texnologik jarayon bo'yicha qabul-jo‘natish yoilarida bajariladigan ishlar vaqti;
t_kut — texnologik jarayonlarni boshlash oldidan o‘rtacha ku- tish vaqti;
t_kut — grafik «chizig‘i»ni o‘rtacha kutish vaqti, odatda, ush­bu yo‘nalishda poyezdlar jo'natish intei*valining yarmiga teng olinadi;
t_jo,_n — poyezd jo‘natishda marshrut yo‘lining yo‘l tayyorlash boshlangandan uni tola bo‘shatguncha band bolish vaqti. Tarqatiluvchi poyezdlar uchun:
t, t .+ t. + t + t. + t
band qab kut op kut tort
bunda: t_kut — tarkibni parkdan tarqatish uchun tortib chiqarish- ni o‘rtacha kutish vaqti (hisoblarda 15 min olinishi mumkin);
t_toi1 — tarkibni tortish yoliga tarqatish uchun olib o‘tishda yoining band bolish vaqti.
Bekatda tuzib jo‘natiluvchi poyezdlar uchun:
t, — t, ~b t, + t + t. + t. . .
band ber kut on kut jo n
bunda: t_bcr — yoining tarkibni tortish yolidan qabul-jo'natish yoliga olib olish vaqti.
Poyezdlar yurish intervali bo^£yicha ikki yo‘llik liniyalardagi uchastka bekatining qabul-jo‘natish parklari yoilarini hisoblab topish mumkin.
Bir yo‘nalishdagi yoilar soni:
J '
Formula bilan topilgan yoilar soni poyezdlarning o‘zaro quvib olish hollari mavjud bolganda yetmay qolishi mumkin.
.Shuning uchun qabul-jo‘ natish yoilarini bir tomonga hisob- ' lash yuk poyezdlarini boshqa tezkor poyezdlar bilan quvib olish zaruratini hisobga olgan holda (yoiovchi yoki tezlashtirilgan), quyidagi formula orqali topilishi mumkin:
m = + 1, h
bunda: J_h — yuk poyezdlari kelishining hisobiy intervali.
Natija katta tomonga butun songacha yaxlitlanadi. Formulada
t_band qiymati tranzit poyezdi uchun yoki qayta ishlashga keladigan hamda shu bekatda tuzib jo‘ natish uchun o‘tkaziladigan poyezd­lar bilan o‘rtacha qiymat hisobidan olinadi. Masalan, t_aab=5 daq, t_op=30 daq, t^S daq, t_jo._n=4 daq, J_h= 10 daq boiganda bir yo‘nalish bo‘yicha qabul-joiiatish yoilarining soni
boladi.
Tugunli bolmagan uchastka bekatlar uchun dastlabki hisob- larda quyidagilardan foydalanish mumkin:
Bu yerda qabul-jo‘natish yoilarining soni har bir yolialish uchun {bosh, yoiovchi va о ‘fish yollarini hisobga olmagan hol­da) tranzit poyezdlarida lokomotivlar almashtirilishi ko"zda tu-
Poyezdlar soniga asosan tanlanadigan yollar

Parallel grafik bo‘yicha harakat miqdorlari juft poyezd hisobida	Ko‘rilayotgan yo‘nalish uchun qabul-jo‘natish yoilarining soni
12 gacha	1
13 - 24	i -2
25 -36	2-3
37 -48	3 - 4
49 -60	4-5
61 - 72	5-6
73 - 84	6 - 7
85 - 96	7 - 8
97 •- 108	8 -9
109 - 120	9-10
121-132	10-11 j

tilmagan, uchastka bekatlari uchun qabul-jo‘natish yollari soni keltirilgan. Agar poyezdlarda lokomotivlar almashtiriladigan bolsa, yollar sonini bir yolga oshirish kerak boladi.
Saralash parklarida, odatda, bekatga tutashadigan yo‘nalishlarga jo'natiladigan poyezdlar tarkibiga vagonlar yig'ish uchun alohida yo'llar (terma, uchastka va ayrim hollarda tranzit poyezdlar) hamda mahalliy vagonlar uchun alohida yo'llar mavjud bo'ladi. Kelayot- gan uchastka va terma poyezdlar tarkibiarining tarqatiladigan hamda korxona shoxobcha yo'llari va yuk hovlisidan olib chiqiladigan tarkib- lar vagonlari manzillariga qarab saralash parki yo'llarida yig'iladi.
Ushbu yo'Ilarning soni poyezd tuzish rejasi bo'yicha belgi- langan manzillar soni va ushbu manzillarga sutka davomida yig'iladigan vagonlarga hamda mahalliy ish hajmiga bog'liq bo'ladi. Bekatga tutashadigan har bir yo'nalish bo'yicha uchastka va terma poyezdlar tarkibiga vagonlar yig'ish va poyezd tuzish uchun ka­mida qabul-jo'natish yollariga teng uzunlikda bittadan yoi boiishi kerak. Tranzit poyezdlar bor bo'lsa, uning uchun alohida yo‘l olinadi. Bulardan tashqari bekat nomiga keladigan mahalliy vagon­lar uchun kamida bir yo'l ajratiladi. Poyezddan uzib ajratiladi- gan, ta’mirlash talab etiladigan, hujjatsiz va shu kabi vagonlar uchun ham alohida yo'llar ajratiladi. Razryadli yuklari bo'lgan, siqilgan yoki suyultirilgan gazli vagonlarni qo'yish uchun ham ikki tomondan to'g'ridan-to'g'ri bosh yo'llarga olib chiqadigan alohida yo'llar ko'zda tutilishi kerak. Agar bekat nomiga keladi­gan vagonlar soni 30 dan ortiq bo'lsa, ular uchun tegishli uzun­likda ikki yo'l ajratish kerak bo'ladi.
Saralash parkida rejaviy poyezd tuzish uchun moijallangan yo'llar uzunligi belgilangan poyezddan 10 % uzunroq olinadi. Mahalliy vagonlar uchun ajratilgan yo'llar uzunligi ularda yig'iladigan vagonlar soniga qarab olinadi, agar vagonlar soni kam bo'lsa 200—300 m atrofida olinadi.
Manevr tortish yoilarining soni qayta ishlanadigan vagon­lar soniga hamda uchastka va terma poyezdlarni tarqatish bo'yicha manevr ishlari uslubiga qarab belgilanadi. Tortish yoilarining bandligini hisoblashda tranzit poyezdlar og'irligini o'zgartirish, shoxobcha yo'llarga, yuk hovlisi va boshqa joylarga vagonlarni uza­tish uchun terish harakatlari ham hisobga olinishi kerak. Bekat­lami rivojlantirish loyihalarida tortish yoilarining umumiy bandli- gi quyidagicha:

4. 
   nt =Y n t + У n t + У n t
   

‘ man tar lar “шг’чиг

bunda: n_tar, n_tuz — tarqatiladigan va tuziladigan poyezdlar soni (turiari bo‘yicha);
t,_ar, t_(u2 — poyezdlami tarqatish va tuzish vaqti (turiari bo‘yicha; n_man — tortish yo‘lini band qiladigan manevr harakatlari soni (vagonlarni saralash va poyezdlar tuzishdan tashqari); t_man — manevr ishlarining davomiyligi.
Zaruriy tortish yo‘llarining yuklanishi:
bunda: T_ck— sutka davomida lokomotivlarni eki pirovka qilish va brigadalarni almashtirish vaqti, odatda, teplovoz va elektrovo- zlarda 1—1,5 soat.
Odatda uchastka bekatlarini loyihalashda manevr tortish yollari saralash parkining ikki tomonidan qo‘yiladi (hisob bo ‘yicha bir yo'l chiqqanda ham). Bunda asosiy manevr tortish yo‘li tegishli saralash vositasi bilan tarqatiladigan poyezd uzunligida saralash parkining asosiy bo‘g‘izida, ikkinchisi esa zaruriy yoki kamida poyezd uzunligining yarmicha uzunlikda saralash parkining quyi tomonida yotqiziladi. Bekatning birinchi bosqich rivojlanish davri uchun ish hajmi ko‘p bolmaganda faqat tortish yo‘lini loyiha- lashga ruxsat etiladi.

2. 
   Uchastka bekatining o‘tkazish qobiliyati
   

Bekatlarda mavjud va tabiiy olkazish qobiliyatlari o‘zaro farq- lanadi.
Bekatning mavjud olkazish qobiliyati bekatdagi texnik qurilmalarni ilg‘or texnologiyalarni qo‘llab yuqori unum bilan ishlatishni hisobga olgan holda bekatdan bir sutka davomida olkazilishi mumkin boigan poyezdlar soni (oldindan berilgan yoiovchi poyezdlami hisobga olgan holda) bilan belgilanadi. Mavjud olkazish qobiliyati belgilangan harakat mikdorlarini yil va oy davomida harakat notekisliklariga to‘g‘ri keladigan hamda harakat notekisliklari vaqtida bekatning muntazam ishlashini ta’minlash uchun zaxira quvvatni hisobga oluvchi talabiy qayta olkazish qobiliyatidan kam boimasligi kerak.
Bekatlarning olkazish qobiliyatidagi zaxira quwati temir yol liniyalaridagi kabi olinadi. Ya’ni, bir yoilik uchastkalar uchun
20 % va ikki yo‘llik uchastkalar uchun 15%. Tugun bo‘lmagan uchastka bekatlarining o‘tkazish qobiliyati kelish yo‘llarining o‘tkazish qobiliyatiga mos bo‘lishi kerak. Uchastka, saralash va yuk bekatlari uchun qayta ishlash qobiliyatini ham hisoblaydilar. Bekatning qayta ishlash qobiliyati vagonlarda yoki poyezdlarda hisobga olinib, bekatning mavjud saralash vositalaridan unumli foydalanganda bir sutka davomidagi qayta ishlash qobiliyatini belgilaydi. Qabul-jo‘natish yo‘Harming o‘tkazish qobiliyati yo‘lni bir poyezd bilan o‘rtacha band bo‘lishni (t band o‘rt.) hisobga olgan holda analitik usulda quyidagicha topilishi mumkin: