011 adabiyot 1-qism djvu

f Buyurish, da’vat qilish ma’nolarini bildirgan gaplar buyruq gap sanaladi. Masalan: Chiroyli yoz.


32




dP Buyruq gaplarning kesimi buyruq shaklidagi fe’llar orqali ¹ ifodalanadi. Buyruq gap oxiriga nuqta qo‘yiladi. j

/ 100-mashq. «Kattaga hurmatda, kichikka izzatda bo‘l» maqolini qanday tushunasiz? Sizning orangizda bunga amal qilmaydigan bolalar bormi?

101-mashq. Gaplarni o‘qing, buyruq gapni hosil qiluvchi vositalar haqida so‘zlang. Kim bilan do‘stlashish kerakligi haqida siz ham o‘ylab ko‘ring.

Agar sen haqiqiy do‘st topmoqchi bo‘lsang, quyidagilarga amal qil: -Do‘stingdan hech narsani ayama.

-Uning nuqsonlarini yashir, faqat o‘ziga ayt, toki ulami tuzatib olsin. -Do‘sting gapirganda diqqat bilan quloq tut!

-Uning gaplaridan ayb qidirma.

-Unga hurmat bilan munosabatda bo‘l.

-U yo‘qligida orqasidan yomonlama.

-Do‘sting quvonsa, quvon, qayg‘ursa, qayg‘ur.

-Kerak bo‘lganda uni himoya qil! (Husayn Voiz Koshifiy)

*102-mashq. Gaplarni ko‘chiring. Buyruq gapni hosil qilayotgan qo‘shimchalar, vositalar tagiga chizing, izohlang.

1.0‘zingga yoqqan narsani boshqalarga ham ravo ko‘r. (Hadisdan)

1. 
   To‘liq pishmagan mevalami yemangiz, issiq vaqtlarda yog‘li narsalar yemakdin saqlaningizlar. (Rizouddin ibn Faxruddin) 3. Onangning aytganlariga quloq solgin, nima buyursa, bajargin.
   

3. 
   Maqsadimiz-tinch yashash,
   

0‘qish, ishlash va qurish.

Urushni xohlamaymiz,

Yashasin erkin turmush. (Qudrat Hikmat)

Savol va topshiriqlar

*} 1. Buyruq gaplarning darak va so‘roq gaplardan farqini ayting.

“ 2. Buyruq gap kesimi qanday so‘zlar orqali ifodalanadi?

2. 
   Buyruq gap oxiriga qanday tinish belgisi qo‘yiladi?
   

103. 
     mashq. Uyga topshiriq. «Agar sharmisor boHmayin desang, qilmagan ishni qildim dema» («Qobusnoma»dan) hikmati mazmunini ifodalovchi hikoya tuzing va uni o‘rtoqlarmgizga o‘qib bering.
     

1. 
   0natili, 5-sinf
   

11.