011 adabiyot 1-qism djvu

31-darslarda yozma ish va uning tahlili o‘tkaziladi. dars. GAP BO‘LAKLARI Topshiriq. Quyida berilgan so‘roqlar asosida gap tuzing. Kim?, qachon?, qayerga?, nima bilan?, nima qildi? Gap tarkibida ma’ium so‘roqqa javob bo‘luvchi mustaqil ^N * so‘z yoki so‘zlar birikmasi gap bo‘laklari hisoblanadi. J 113-mashq. Quyidagi jadval asosida gaplar tuzishga harakat qilib ko‘ring. Kim?	kim bilan?	qayerga?
nimaqildik?
Biz	o‘qituvchimiz bilan	muzeyga	bordik

114. 
     mashq. Gaplarni o‘qing, so‘zlarning qaysi so‘roqqa javob bo‘layotganini aniqlab, qavs ichiga so‘rog‘ini yozib qo‘ying.
     

Bir kuni ( ) bog‘ga ( ) shamol ( ) kiribdi-da ( ), bir joyga ( ) berkinib olib ( ), gullami ( ) tomosha qila boshlabdi ( ). Unga ( ) gullar ( ) juda yoqibdi ( ). Shovullab ( ) ulaming oldiga ( ) kelibdi ( ). Gullar ( ) undan ( ) qo‘rqishmabdi ( ). (Z. Ibrohimova)

115. 
     mashq. So‘zlarni o‘rni-o‘rniga qo‘yib, gaplar hosil qiling. Bunda gap bo‘lakiarining o‘miga diqqat qiling.
     

1. 
   Gapiga, kattaning, bir, kichikning, bir, kir. 2. Bo‘lsa, ruxsatsiz, eshik, ham, ochiq, kirma. 3. Ozoda, sog‘, desang, yuray, bo‘l. 4. G‘oz, oz, hunaring, maqtanma. 5. Bo‘lmang, uyalib, maqtanchoq, qolasiz.
   

38



V 116-mashq. 0‘qing. Ostiga ehizilgan so‘zlarga savol bering.


Bo‘ron. Jala. Ouvosh. Parvo o‘zlarining zo‘rligi haqidagi masalani yecholmay Odamzodning oldiga borishibdi.

-Hoy, Odamzod, qani ayt-chi, bizlaming ichimizda kimimiz zo‘r?

• 
  Senlardan ham ahillik, do‘stlik zo‘r,-debdi Odamzod. -Ular bor joyda senlar hech narsa emassanlar. Darvodan zo‘r, Jaladan kuchli, Bo‘rondan qudratli. Quvoshdan haroratli bu - ahillik. do‘stlikdir!
  

(A. Alimardonova, Q. Nazarov)

Savol va topshiriqlar

*} 1. Gap bo‘lagi tushunchasini izohlang.

® 2. Kim?, qayerga?, nima uchun?, nima qildi? so‘roqlariga javob bo‘luvchi bo‘laklar ishtirok etgan gap tuzing.

117. 
     mashq. Uyga topshiriq. «Men ardoqlaydigan fazilat» mavzusida matn tuzing. Undagi gaplar tarkibida kelayotgan boiaklarga diqqat qiling.
     

30. 
    dars. KESIM
    

1. 
   topshiriq. 0‘qidim, hoarding, aytdi so‘zlari ishtirok etgan uchta gap yozing. Yuqoridagi so‘zlaming gapdagi o‘mini va qaysi shaxsda ekanligini aniqlang.
   
2. 
   topshiriq. 0‘quvchisiman, o‘quvchisisan, o‘quvchisidir so‘zlari ishtirok etgan uchta gap yozing. So‘zlaming shaxsi o‘zgarishi bilan gapning qaysi qismi o‘zgarayotganligini bayon qiling.
   

? Shaxs-son ma’nolarini ifodalab, nima qil (-di, -yapti va boshq.)?, nima bo‘l (-di, -yapti va boshq.j ?, kimdir?, nimadir?, qayerdir? so‘roqlariga javob bo‘Iuvchi mustaqil so‘zlar gap- da kesim vazifasini bajai adi. _y