011 adabiyot 1-qism djvu

dars. TO‘LDIRUVCHl

1. 
   topshiriq. Oldi yig‘iq gapini kim?, nimani?, kimdan? so‘roqlariga javob bo‘luvchi so‘zlar bilan kengaytirib, yoyiq gap tuzing.
   
2. 
   topshiriq. Quyida berilgan gap bo‘laklarining har biriga so‘roqlar bering. Ustoz otangdan ulug‘.
   

f Fe’lga bog‘lanib, kimga?, nimaga?, kimdan?, nimadan?, kimni?, nimani?, kim bilan?, nima bilan? singari so‘roqlarga javob bo‘luvchi bo‘laklarga to‘ldiruvchi deyiladi.

¡B^ Tahlilda to‘ldiruvchi ostiga uzuq chiziqchalar ( )

i chiziladi: Bu so^zdan Hamid ajablandi. (X. Sultonov)

140. 
     mashq. Maqollarni ko‘chiring. Toidiruvchilarni topib, tagiga chizing. Maqollarda flgari surilgan fikrlarga hayotingizdan misollar keltiring.
     

50. 
    Yaxshi bilan yursang, yetarsan murodga, yomon bilan yursang, qolarsan uyatga. 2. Yosh kelsa - ishga, qari kelsa - oshga. 3. 0‘zingga o‘zingni maqtagandan qo‘rq. 4. Saqlay desang o‘zingni, yomondan yum ko‘zingni.
    

140. 
     mashq. Matnni o‘qing, nuqtalar o‘rniga kerakli qo‘shimchalarni qo‘yib, toidiruvchilarni izohlab bering.
     

Abu Rayhon Beruniy o‘lim to‘shagida yotganida uning huzuriga shogirdlari ... bin kiribdi. U ustozining umri tugayotganligi... sezib,

y

r

1

g

n

n

y

q

y

r

b

1

n

g

n

n

b

r

y

r

30. 
    dars. TO‘LDIRUVCHINI HOKIM BO‘LAKKA BOG‘LOVCHl VOSITALAR
    

1. 
   topshiriq. Nuqtalar o‘miga tegishli bog‘lovchi vositalami qo‘yib ko‘chiring. Ukam... daftar oldim.
   
2. 
   topshiriq. Quyida berilgan gapda to‘ldiruvchining hokim bo‘lakka nimalar vositasida bog‘langanini ayting.
   

Mashina bilan (nima bilan?) terdi. Mashinada (nimada?) terdi.

T To‘ldiruvchi hokim bo‘lakka kelishik qo‘shimchalari yoki " _v * ko^makchilar yordamida bog‘lanadi.

145. 
     mashq. Savollarga javob bering. So⁽ng tuzgan gaplaringizni daftaringizga ko‘chirib yozing. Toidiruvchilarning ifodalanishiga diqqat qiling.
     

1. 
   Kimga jonimiz fido? 2. Kim bilan do‘st tutinish lozim? 3. Inson nima bilan faxrlanishi mumkin? 4. Bola o‘z ota-onasini nima bilan xursand qilishi mumkin? 5. Nimadan ehtiyot bo‘lish kerak?
   

48

145. 
     mashq. «Davom ettiring» o‘yinini tashkil qiling. Tuzgan gaplaringizda to‘ldiruvchilardan foydalaning, ularni izohlang.
     

Namuna: 1-o‘quvchi: Suv bilan yer ko‘karadi,

2. 
   o‘quvchi: duo bilan-er.
   
3. 
   o‘quvchi: Bu gapda 2 ta to‘ldiruvchi bor: suv bilan, duo bilan (nima bilan?), ular ko‘makchi bilan hokim so‘zga bog‘lanyapti.
   

• 
  147-mashq. «0‘quvchi xandasi»ni o‘qing. To‘ldiruvchilarni izohlang.
  

Geografiya darsida muallim Umidjondan so‘rab qoldi:

-Qani, Umidjon, ayt-chi? Bizga Oy yaqinmi, Amerikami?

-Oy! -deb javob berdi u.

-Nega Oy deb o‘ylaysan?

-Chunki Oyni ko‘rsa bo‘ladi, Amerikani esa yo‘q.

148. 
     mashq. 0‘qing. Nuqtalar o‘rniga kerakli vositalarni qo‘yib, mazkur so‘zlarga savol bering. To‘ldiruvchilarning gapdagi o‘rnini izohlang.
     

SAXOVATLI ODAM

Bir muruwatli, saxiy odamning juda ko‘p doni bor edi. U turgan shaharda oziq-ovqat tanqisligi boshlandi. Saxiy odam bor g‘allasi... beva-bechoralar... ulashib tugatdi. Tanqislik kuchaygach o‘zi ham don... muhtoj bo‘lib qoldi. Odamlar u... malomat qilishdi.

• 
  Bilib turib nega donlaring... hamma... ulashib yubording?
  

Saxiy kishi dedi:

-Xalq och bo‘la turib, men rohat... yashasam, insofsizlik qilgan bo‘laman. Ochlik azobi... xalq... barobar tortish... , xalq qayg‘usi... sherik boiishni vijdonim buyurdi. Men vijdonim amri... itoat etdim.

(Rivoyat)

Savol va topshiriqlar

*) 1. To‘ldiruvchi qanday hokim bo‘lakka bog‘lanadi?

2. 
   To‘ldiruvclii qanday bog‘lovchi vositalar yordamida bog‘lanadi?
   

148. 
     mashq. jàfyga topshiriq. «Vatanimga xizmat qilaman» mavzusida hikoya tuzing. Unda to‘ldiruvchilar ishtirok etsin.
     

30.