01 умичт ўқув қул

 
9.2.Ekstraktsiya jarayoniga turli omillarning ta’siri 
Ekstraktsiya jarayoniga yanchilma namligi, harorati, erituvchi miqdori, 
harakatlanish tezligi va rejimi, mahsulot va erituvchi miqdorlarining o’zaro nisbati 
kabi texnologik parametrlari ta’sir etadi. 
Yanchilma namligining ta’siri. 
Yanchilma namligi
 
uning erituvchi tomonidan 
h
о
’llanishini qiyinlashtiradi, mahsulotning gel qismi shishib uning g’ovakligi 
kamayadi. Natijada mahsulot ichiga erituvchining 
о
’tishi qiyinlashadi. Namlik yuqori 
b
о
’lganda, zarracha ichidagi diffuzion jarayon qiyin kechadi. 
Yanchilma namligi
 
past bo’lganda mayda zarrachalar miqdori oshadi, yanchilma 
qavatining o’tkazuvchanligi kamayadi. Mana shu sabablarga k
о
‘ra, ekstraktsiya 

---

128 
qilinadigan xom ashyoning namligi optimal qiymatga ega b
о
’lishi lozim. Masalan, 
kungaboqar kunjarasi uchun namlik 7…9% atrofida b
о
’lishi kerak, paxta chigiti 
kunjarasining 1-3 navlari uchun 6…7%, 4-navlar uchun 4,5…5,5 % b
о
‘lishi kerak. 
Haroratning ekstraktsiya jarayoniga ta’siri
. Harorat oshganda moyning 
qovushqoqligi pasayadi, molekulalarning kinetik energiyasi ortib boradi, natijada 
ekstraktsiya jarayonining tezligi ham ortadi. Lekin ekstraktsiya jarayonining 
haroratini cheksiz oshirish mumkin emas. Yuqori haroratda ekstraktsion benzin 
qaynab ketishi oqibatida katta miqdorda benzin bug’i hosil b
о
’lishi mumkin. Shuning 
uchun ekstraktsiya jarayonining harorati erituvchining qaynash haroratiga yaqin 
b
о
’lishi kerak. Masalan, A markali benzin ishlatilganda erituvchi va mahsulotning 
harorati 50…55
0
C atrofida, B markali benzin ishlatilganda – 55…60 
0
C b
о
‘lishi 
kerak.