01. Shikastlangan tayanch-xarakat apparati faolyatini tiklashda

-rasm. 
Umurtqa 
pogonasi. 
A- oldindan ko’rinishi: 1- bo’yin 
qismi; 2- ko’krak qismi; 3- bel qismi; 
4- 
dumg’aza 
qismi; 
5- 
dum 
qismi. 
B- 
yon 
tomondan 
ko’rinishi 
(o’rtasidan arralangan): 1- umurtqa 
pog’onasining 
kanali; 
2- 
bo’yin 
lordozi; 3- bel lordozi: 4- ko’krak 
kifozi; 5- dumg’aza kifozi: 
-rasm. Ko’krak qafasi: 1-7- haqiqiy 
(chin) 
qovurg’alar; 
8-10- 
soxta 
qovurg’alar; 11-12¬yetim qovurg’alar; 
13- 
lo’sh 
suyagining 
qiIichsimon 
o’simtasi. 

---

10 
5-rasm. Qo’l suyaklari. 1- o’mrov suyagi; 2¬kurak suyagi; 3- yelka suyagi; 4- 
tirsak suyagi; 5- bilaguzuk (kaft usti) suyaldarl: 6- kaft suyak¬lari: 7- barmoq 
suyaklari: 8- bilak suyagi 
Bilak suyaklari 2 ta naysimon, ya'ni bilak va tirsak suyaklaridan iborat. Bilak 
suyagi qo’lning tashqi tomonida, tirsak suyagi qo’lning ichki tomonida joylashgan. 
Bu suyaklarning yuqorigi uchi yelka suyagi bilan birikib, tirsak bo’g’imini hosil 
qiladi, pastki uchi esa bilakuzuk (kaft usti) suyaklari bilan birikadi. Qo 'I panja 
suyaklari uch qismdan: kaft usti, kaft va barmoq suyaklaridan iborat. Kaft usti 
suyaklari 8 ta bo’lib, ular 4 tadan ikki qator bo’lib joylashgan. Kaft suyaklari 5 ta 
bo’ladi. Barmoq suyaklari bosh barmoqda 2 tadan, qolganlarida 3 tadan bo’ladi. 
Oyoq skeleti. Oyoq suyaklari ikki guruhga oyoq kamari yoki chanoq va 
oyoqning erkin suyaklariga bo`linadi. Chanoq suyagining yuqori qismi kengaygan 
bo`lib, katta chanoq deb ataladi. Pastki qismi toraygan bo`lib, kichik chanoq deb 
ataladi. Kichik chanoq bo`shlig`ida to`g`ri ichak, siydik pufagi, qon, limfa 
tomirlari va nerv tolalari, tugunlari hamda jinsiy organlar joylashgan. chanoq 
suyagi yonbosh, quymich va qov suyaklaridan iborat. 3 yoshgacha chanoq suyagi 
jadal o`sadi. 7-8 yoshda qov va quymich suyaklari tutashadi. Jinsga bog`liq farqlari 
12 yoshda farqlanadi. 20-25 yoshda chanoq suyaklari bir-biri bilan tutashadi. 
Ayollarning chanoq suyaklari , erkaklarnikidan farq qilib kaltaroq va keng bo`lib, 
suyaklari yupqa va silliq bo`ladi. Kichik chanoq ayollarda kengroq, erkaklarda tor 
bo`ladi. Chanoq teshigi ayollarda kattaroq bo`ladi.
Oyoqnnig erkin suyaklariga – son, katta va kichik boldir hamda oyoq panja 
suyaklari kiradi. Son va boldir suyaklari 20-24 yoshda oyoq kaft suyaklari 

---

11 
erkaklarda 17-21 yoshda, ayollarda 11-19 yoshda oyoq panjasi falangalari 
erkaklarda 15-21 yoshda ayollarda esa 13-17 yoshda butunlay suyaklanib bo`ladi. 
Odamning chanoq suyagi ba'zi erkaklarda 1200 kg massadagi yukni ko’tara 
oladi. Oyoqning erkin suyaklariga son, boldir va oyoq panjasining suyaklari kiradi. 
Son suyagi eng yirik va baquvvat naysimon suyakdir. U 1500 kg gacha bo’lgan 
yukni ko’tarishi mumkin. Yuqorida aytilganidek, bu suyakning yuqorigi uchi 
yumaloq bo’lib, chanoq suyagining chuqurchasiga kirib, son-chanoq bo’g’imini 
hosil qiladi.