0 ‘zbek3ST0n tarixi umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 8- sinfi uchun darslik

maydonida 
hammad  Shayboniy  1451-yilda  lugSIgan.
Otasi  yosh  vafot  etgan  edi.  Shuning  uchun  ham  bobosi  Abulxayrxon 
ularning  tarbiyasiga  alohida  e’tibor  bilan  qaradi.  Uyg‘ur  qavmidan 
bo‘lgan,  Shohbudog1  Sultonga  otaliq  qilgan  amir  Boyshayxni  bu  ikki 
shahzodalarga  ham  otaliq  etib  tayinladi.  Shahzodalar  o‘z  davrining 
yetuk  shaxslari  bo"lib  yetishdilar.
Shayboniy  va  ukasi  qochqinlik  davrida  Turkistondan  boshpana 
topdilar.  Keyinchalik  ular  Buxoroga  keldilar.  Shayboniy  Buxoro 
madrasalarida  ilm  oldi.  Iste’dodli  shoir  sifatida  tanildi.  Shayboniy 
Buxoroda  ilm  olishdan  tashqari  nufuzli  davlat  va  din  arboblari  bi­
lan  yaqinlashib  ham  oldi.  Uning  ko‘nglida  bobosi  Abulxayrxon  dav­
latini  tiklash  orzusi  jo ‘sh  ura  boshladi  va  Dashti  Qipchoqqa  yo‘l
6

---

oldi.  Bu  davrda  Dashti  Qipchoqda  toj-u  taxt 
uchun  ayovsiz  kurash  davom  etardi.  Aholining 
turli  tabaqalari  ulusda  tinchlik  o‘rnatilishini 
xohlamoqda  edi.  Bu  omil  yaxshi  harbiy  ta'lim 
olgan,  mustahkam  intizomli  yollanma  qo‘shin 
tuza  olgan  Shayboniyga  juda  qo‘l  keldi.  Biroq 
qo‘shinni  saqlash  katta  xarajat  talab  qilar  edi.
Shuning  uchun  to‘lov  evaziga  Movarounnahr 
va  Xuroson  temuriyzodalariga  hamda  Mo‘g ‘u- 
liston  hukmdorlariga  ichki  raqiblariga  qarshi 
kurashda  harbiy  yordam  ko‘rsata  boshladi.  Bu 
harbiy  yurishlarda  Shayboniy  o‘zining  mo- 
hir  lashkarboshilik  qobiliyatini  namoyon  etdi.
Turli  temuriy  hukmdorlarga  xizmat  qilish  Shayboniyga  Temuriylar 
davlatidagi  vaziyatni  yanada  yaxshi  bilib  olishga  imkon  berdi.
Shayboniy  bobosi  Abulxayrxon  vafotidan  keyin  parokanda  bo‘- 
lib  ketgan  qabilalami  birlashtirdi  va  beayov  kurashlar  natijasida 
XV  asrning  80-yillarida  bobosi  bunyod  etgan  0 ‘zbek  ulusi  davla- 
tini  qayta  tiklashga  muvaffaq  bo‘ldi  hamda  xonlik  taxtiga  o‘tiidi.
Vaqtlar  o‘tib,  Shayboniyxon  Sirdaryo  bo‘ylaridagi  qo‘rg‘onlarni 
ham  egalladi.  Bu  qo‘rg‘onlar  kelgusida  unga  Movarounnahrni  istilo 
qilish  uchun  tayanch  vazifasini  o‘tadi.
1428-yil  —
  Sharqiy  Dashti  Qipchoqda  0 ‘zbek  ulusi  davlati  tuzildi.
•  1451-yil  —
  Muhammad  Shayboniyxon  tug'ildi.
•  1468-yil  —
  0 ‘zbek  ulusi  davlati  parchalandi.
•  1480-yil  -   Muhammad  Shayboniyxon  bobosi  bunyod  etgan  0 ‘zbek 
ulusi  davlatini  qayta  tikladi.
Shayboniyxon
1.  Dashti  Qipchoq  deyilganda  qaysi  geografik  hudud  tushuniladi?
2.  Abulxayrxon  qachon,  qayerda  va  qanday  davlatga  asos  soldi?
3.  Abulxayrxonning  temuriy  hukmdorlar  bilan  siyosiy  aloqasi  haqida 
nimalarni  bilib  oldingiz?
4.  Qanday  omillar  Muhammad  Shayboniyga  Temuriylar  davlatidagi 
ichki  vaziyatni  yaxshi  bilib  olishiga  imkon  berdi?