0 ‘zbek3ST0n tarixi umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 8- sinfi uchun darslik

Shayboniyxon
hokimiyatining
kuchayishi
13

---

Ular  yerlari  unumdor,  hunarmandchiligi  rivojlangan  o‘lkalarda, 
birinchi  navbatda,  Movarounnahrda  Muhammad  Shayboniyxon  hoki- 
miyatinbig  o‘rnatilishi  o‘troq  hayotga  o‘tish  imkonini  berishini  ham 
yaxshi  bilganlar.  Bu  omillar  Muhammad  Shayboniyxon  hokimiyatining 
kuchayishiga  yordam  berdi.  Muhammad  Shayboniyxonning  Movaroun- 
nahrdagi  ichki  siyosiy  vaziyatni  yaxshi  bilganligi  ham  uning  nufuzini 
yanada  oshirdi.  Ayni  paytda,  Movarounnahr  aholisi  temuriyzodalarning 
toj-u  taxt  uchun  o‘zaro  kurashlaridan  charchagan  ham  edi.  Movaroun­
nahr  zodagonlari  va  hatto  oddiy  aholining  ma’lum  qismi  ham  Mu­
hammad  Shayboniyxon  timsolida  Movarounnahrda  tinchlik  o‘rnatishga 
qodir  yagona  shaxsni  ko‘rdilar.
Shu  tariqa,  Muhammad  Shayboniyxonning  Temuriylar  saltanati  hu- 
dudlarida  ham  o‘z  hokimiyatini  o‘matishi  uchun  barcha  zarur  shart- 
sharoit  yaratildi.
Ayni  paytda,  Rossiyaning  sharqqa  qarab  tobora  kengayib  borishi 
ham  Shayboniyxonning  Movarounnahrga  yurishini  tezlatib  yubordi.
Shayboniyxon  Temuriylar  saltanatiga  butunlay 
barham  berish  maqsadida  boshlagan  harbiy  yu- 
rishi  paytida  raqiblarini  sarosimaga  solib  qo‘y- 
gan  jang  usuli  —  to'lg'amcmi  qo‘lladi.  U  Sa- 
marqandni  dastlab  1500-yilda  qisqa  muddatga 
boTsa-da  egalladi  va  yangi  o‘zbek  davlati  —  Shayboniylar  davlatiga 
asos  soldi.  1501-yilda  esa  Samarqandni  uzil-kesil  bo‘ysundirdi.  Endi 
butun  Movarounnahrni  egallashga  kirishdi.
1503- 
yilda  Toshkent  va  Shohruxiya  shaharlari  egallanadi.  Shaybo­
niyxon  Ulug!bek  Mirzoning  Abulxayrxonga  uzatilgan  qizi  Robiya  Sul- 
tonbegimning  o‘g‘illari  bo‘lgan  amakilari  Ko‘chkunchi  Sultonni  Tur- 
kistonga  va  uning  ukasi  Suyunchxo‘ja  Sultonni  Toshkentga,  o‘zining 
ukasi  Mahmud  Sultonni  Buxoro  viloyatlariga  hokim  etib  tayinladi.
1504- 
yilda  esa  Farg‘ona  egallandi.  Shayboniyxonning  harbiy  yu- 
rishlarida  eng  faol  qatnashgan  amakisining  o‘g‘li  Jonibek  Sultonga 
Axsi  va  Andijonni  tortiq  qildi.
Jonihek  Sulton  Abulxayrxonning  boshqa  bir  o‘g‘li  Xo‘ja   Mahmud 
Sultonning  o‘g‘li  edi.
Shu  tariqa,  butun  Movarounnahrda  shayboniylar  sulolasi  hukm- 
ronligi  o‘rnatildi.  Samarqand  shahri  esa  poytaxt  etib  belgilandi.