0 ‘zbek3ST0n tarixi umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 8- sinfi uchun darslik

63
Qurol-yarog‘Iar  va 
qo‘shin  ta’minoti

---

amirlik  askarlari  piltamiltiq,  to ‘pponcha,  uzun  nayza  va  egri  qilich 
bilan  qurollantirilgan.  Askarlar  o'zini  o!qdan  saqlay  olishlari  uchun 
sovut,  temir  dubulg ‘a  bilan  ta’minlangan.
XIX  asrning  o ‘rtalaridan  boshlab  o ‘tochar  qurol  (miltiq  va  to ‘p) 
laming  salmog‘i  oshdi.  Sarkardalar  to'pponcha  va  qilichdaa  tashqari 
ikki  stvolli  miltiq  bilan  qurollangan.  Qo‘shinning  to ‘pchilar  qismi 
ixtiyorida  jami  50  ta  to ‘p   bor  edi.  To‘plarning  sozligi  ms  va  fors 
mutaxassislari  nazoratida  bo'lgan.  Kichik  kalibrli  ,,xitoychi“  deb  atal- 
gan  to‘p  harbiy  harakatlar  chog!ida  tuyalaming  egarlari  ustiga  mah- 
kam  qilib  o‘rnatilgan.
Amirlikda  qurol-yarog‘  ishlab  chiqaruvchi  ustaxonalar  ham  quril- 
gan.  Masalan,  to‘plar  Samarqand  shahridagi  ustaxonada  quyilgan 
bo‘lsa,  porox  Qarshi  shahrida  tayyorlangan.  Uni  ishlab  chiqaruvchi 
hunarmandlar  dorukash  deb  atalgan.
Harbiy  harakatlar  chog'ida  qo'shinni  joylashtirish  masalasi  sarboz 
va  to ‘pchilarning  har  bir  o‘nlik  bo‘linmasiga  bittadan  chodir  ajratish 
orqali  hal  etilgan.  Qurol-yarog1,  o ‘q-dori  va  jang  ucbun  barcha  zarur 
anjom-uskunalar  manzilga  ot-aravalarda  yetkazib  berilgan.
Amir  Nasrullo  muntazam  qo‘shinning  ehtiyojlarini,  dastlab,  kunda- 
lik  iste’mol  mahsulotlari  berish  orqali  qanoatlantirgan.  Keyinchalik 
muntazam  qo‘shin  askarlari  uchun  maosh  to‘lanadigan  bo'ldi.  Chu- 
nonchi,  sarboz  va  to‘pchi  askar  uchun  har  uch  oyda  bir  tilla  maosh 
belgilandi.  Tabiiyki,  yuqori  mansabli  sarkardalaming  maoshlari  miqdori 
balandroq  bo'lgan.  Masalan,  yuzboshi  oyiga  olti  tilla,  qorovulbegi 
to‘rt  yarim  tilla,  panjaboshi  (ellikboshi)  sakson  besh  tanga,  bosh  sar- 
karda  esa  ikki  ming  tilla  maosh  olardi.
Bundan  tashqari,  harbiy  harakatlar  chog‘ida  mansab  va  unvonidan 
qat’i  nazar  har  bir  qatnashchiga  kuniga  bir  tilla  berilardi.  Undan 
tashqari,  oddiy  askar  har  uch  kun  uchun  bir  tanga,  o!nboshi  har  ikki 
kun  uchun  bir  tanga,  qorovulbegi  kuniga  ikki  tanga  va  yuzboshi  esa 
to‘rt  tanga  qo‘shimcha  haq  olardi.
Ayni  paytda,  muntazam  qo‘shin  askarlari  xizmat  davomida  turli 
soliq  va  majburiyatlardan  ozod  etilgan.  Jangda  halok  bo'lgan  askami, 
shuningdek,  xizmat  qilayotgan  askarning  vafot  etgan  oil a  a’zolarini 
dafn  etishda  ma’lum  miqdorda  pul  va  kafanlik  berilgan.
64

---

1.  1837-yilgi  harbiy  islohot  qanday  ahamiyat  ega  bo‘ldi?
2.  Amirlik  muntazam  qo‘shinining  tarkibiy  qismlarini  qayd  ctlng.
3.  Amirlik  qo‘shinining  qurol-yarog‘lari  qanday  qurollardan  iborat 
bo'lgan?
4.  Qo‘shinning  moddiy  ta’minoti  haqida  nimalarni  bilib  oldingiz?
5.  Qo'shindagi  harbiy  mansablar  va  unvonlar  ro‘yxatini  tuzing.
0 ‘zbekiston  Respublikasida  harbiy  xizmatchilar  uchun  qanday  im- 
tiyozlar  qo'llanilayotganligi  haqidagi  ma’lumotlami  to‘plab  keling.