0 ‘zbek3ST0n tarixi umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 8- sinfi uchun darslik

15-  §.  Amirlikda  markaziy  hokimiyatning 
mustahkamlanishi
Amir  Haydar  hukmronligi
Amir  Shohmurod  vafot  etgach,  taxtga 
o ‘g ‘li  Amir  Haydar  o‘tirdi  (1800—1826). 
Ayrim  viloyatlar  hukmdorlari  uning  tajribasizligidan  foydalaaib, 
markaziy  hokimiyatga  bo'ysunmaslikka  urindilar.  Biroq  Amir  Haydar 
katta  qiyinchiliklar  bilan  bo‘lsa-da,  ulardan  aksariyatining  qarshiligini 
sindira  oldi  va  markaziy  hokimiyatga  bo‘ysundirdi.  Aksariyat  viloyatlar 
mustaqilligining  tugatilishi  davlat  yerlari  zaxirasini  ko‘paytirdi.  Bu 
esa  davlat  yerlarini  ijaraga  olib  ishlovchilar  sonining  oshishiga  olib 
keldi.  Bu  omil  amirlik  iqtisodiyotining  rivojlanishiga  xizmat  qildi.
Ayni  paytda,  Amir  Haydar  qanchalik  harakat  qilmasin,  amirlikda 
to‘la  osoyishtalikni  ta’minlay  olmadi.  Bunga  bir  tomondan  markaziy 
hokimiyatga  bo‘ysunishni  istamagan  ayrim  viloyat  hokimlarining  hara- 
kati,  ikkinchi  tomondan  esa  jamiyat  hayotidagi  adolatsizliklarga  qar- 
shi  ko‘tarilgan  xalq  qo‘zg‘olonlari  sabab  bo‘ldi.  Chunonchi,  Amir 
Haydar  Shahrisabz  va  Miyonqolni  amirlik  tarkibida  saqlab  qolish 
uchun  kurash  olib  borishga  majbur  bo‘ldi.  0 ‘ratepani  qo‘lda  saqlab 
qolish  uchun  esa  Qo‘qon  xonligiga  qarshi  harbiy  harakatlar  olib 
bordi.  Ayni  paytda,  o‘zi  1806-yilda  Xiva  xonligi  hujumiga  uchradi. 
Amir  Buxoroning  butun  aholisini  mamlakatni  himoya  qilishga  da’- 
vat  etdi.  Xiva  qo'shini  Amudaryo  qirg'oqlarida  mag‘lubiyatga  uch­
radi.  Garchand  Xiva  qo‘shini  quvib  chiqarilgan  bo‘lsa-da,  mamla- 
katda  tinchlik  qaror  topgani  yo‘q.  Tez  orada  davlat  va  uning 
amaldorlarining  adolatsiz  siyosatiga  qarshi  qo‘zg‘olonlar  hoshlandi. 
Ayrim  viloyat  hokimlari  va  yirik  zodagonlar  markaziy  hokimiyatdan 
mustaqil  bo‘lish  maqsadi  yo‘lida  foydalanib  qolishga  urindilar.  Chu­
nonchi,  Amir  Haydaming  ukasi  Dinnosirbek  hokimlik  qilayotgan 
Marv  viloyati  aholisi  1804-yilda  qo‘zg‘olon  ko‘tardi.  Amir  Haydarga 
qarshi  bo‘lgan  kuchlar  esa  undan  foydalanib,  Dinnosirbekni  amirlik 
taxtiga  o ‘tqazmoqchi  bo‘ldilar.  Biroq  markaziy  hukumat  bunga  qarshi 
keskin  choralar  ko'rishga  majbur  bo‘ldi.
Amir  Haydar  ukasi  Dinnosirbek  boshliq  qo‘zg‘olonchilarga  qar­
shi  qo'shin  yubordi.  Qo'shin  sarkardasining  buy rug 4  hilan  Marv  vo-