0 ‘zbek3ST0n tarixi umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 8- sinfi uchun darslik

Farokandalik 
-   mamlakat  viloyatlarining  markaziy  hokimiyatga  bo‘y- 
sunmasligi,  siyosiy  tarqoqlik.
•  1708-yil  -   Ubaydullaxon  II  pul  islohoti  o‘tkazdi.
■  1709-yil  -   Farg‘ona  vodiysi  Buxoro  tarkibidan  ajralib  chiqdi.
•  1711-yil  -   Ubaydullaxon  II  fitna  qurboni  bo‘ldi.
Markaziy  hokimiyat  zaiflashuvining  asosida  doimo  nima  yotgan? 
Nega  Ubaydullaxon  II  o'tkazgan  pul  islohoti  natija  bermadi?
Nega  Ubaydullaxon  II  fitna  qurboni  bo‘ldi?
Mang‘it  qabilasi  sardoTi  Muhammad  Hakimbiy  hokimiyatining  ku­
chayib  ketishiga  qanday  omillar  sabab  bo‘ldi?
Shayboniylar  va  ashtarxoniylar  davrida  Buxoro  xonligidagi  ichki 
siyosiy  holatni  taqqoslang.  Xulosalaringizni  daftaringizda  qayd 
eting.
27

---

Muhammad  Shayboniyxon  tashkil  etgan 
davlat  hududining  chegarasi  har  doim  ham 
muqim  bo‘lmagan.  Xususan,  Shayboniyxon 
hukmdorligi  davrida  uning  davlati  tarkibiga 
Movarounnahrdan  tashqari  Xorazm  va  Xuroson  hududlari  ham  kirgan. 
Uning  o‘limidan  so‘ng  Xorazm  butunlay  qo‘ldan  chiqdi.  Xurosonning 
katta  qismi  esa  Eron  safaviylari  tomonidan  egallab  olindi.
Abdullaxon  II  davrida  qisqa  muddatga  bo‘lsa-da,  xonlik  hududi 
yana  kengaydi.  Chunonchi,  Xorazm  va  Xuroson  yana  Buxoro  xonligiga 
bo‘ysundirildi.  Uning  vafotidan  so‘ng  esa  Eron  Xuroson  hududini 
bo‘ysundirgan  bo‘lsa,  Xorazm  yana  mustaqil  davlatga  aylandi.
XVI  asr  boshlarida  Shayboniyxonning  harbiy  yurishlari  davomida 
Movarounnahr  va  Xorazmga  500-600  ming  Dashti  Qipchoq  o‘zbeklari 
kirib  kelgan.
XVI  asr  boshlarida  xonlik  aholisi  ko‘chib  kelgan  o'zbeklardan 
tashqari  „turk  chig‘atoy“  va  tojiklardan  iborat  bo‘lgan.  Manbalarda 
XVII  asr  oxirlarida  esa  o‘zbek  va  tojiklardan  iboratligi  qayd  etilgan.
Markaziy  boshqaruv 
Buxoro  xonJi8i  ma’muriy  jihatdan  viloyatlar 
va  tumanlarga  bo‘lindi.  Xonlikda  oliy  dav­
lat  idorasi  temuriylar  davridagidek  dargoh,  ijro  etuvchi  hokimiyat 
esa  avvalgidek  devon  (vazirlik)  deb  atalishda  davom  etdi.  Unga  de- 
vonbegi  (Bosh  vazir)  rahbarlik  qildi.
Devonbegi,  ayni  paytda,  davlatning  moliya  va  xo‘jalik  ishlarini 
ham  boshqarardi.  Biroq  shayboniylar  davrida  devon  faoliyati  temu­
riylar  davridagidek  nufuzga  ega  emasdi.  Bunga  dargohdagi  mansablar 
mavqeyining  kuchli  bo‘lmaganligi  sabab  bo‘ldi.
Yana  bir  katta  davlat  mansabi  -   otaliq  edi.  Xon  siyosatining 
viloyatlardagi  ta’siri  otaliq  mansabiga  tayinlanganlaming  nufuzi  bilan 
belgilangan.  Xon  viloyatlarni  shahzodalarga  taqsimlab  berar  ekan, 
ularga  ustoz,  rahnamo  etib  o‘z  nazoratchisini,  ishongan  kishisini  ta- 
yinlagan.  Bunday  nazoratchi,  ishonchli  shaxs  otaliq  deb  atalgan.  Bu 
nom  otaliq  qiluvchi,  otasining  o‘mini  bosuvchi  ma’nolarini  anglatgan.
Yana  bir  davlat  mansabi  -   parvonachi  deb  atalgan.  Uning  vazifasi 
xon  farmonlarini,  rasmiy  hujjatlarni  mas’ul  shaxslarga,  ijrochilarga 
yetkazishdan  iborat  bo‘lgan.