0 ‘zbek3ST0n tarixi umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 8- sinfi uchun darslik

Boborahim  Mai
Mashrab  g ‘ammlarning  ig‘vosi  bilan  dinga  shak  keltirganlikda 
ayblanib,  1711-yilda  o‘lim  jazosiga  hukm  etildi.
144

---

Tarixnavislik
XVIII-XIX  asrlarda  Qo‘qon  xonligida  ko‘plab  ta- 
rixiy  asarlar  yaratildi.  Mazkur  davr  tarixchilaridan 
Abdulkarim  Fazliy  Namangoniy  1822-yilda  Umarxonning  topsbirig‘iga 
binoan,  ,,Umarnoma“  asarini  yozib  tugatdi.  U  5000  baytdan  iborat 
tarixiy  asardir.
Xon  saroyida  qozi  askar  lavozimida  ishlagan  Mirzo  Qalandar 
Mushrif  Isfarangiy  Amir  Umarxonning  maslahati  bilan  „Shohnomayi 
nusratpayom “  (,,G‘alabadan  xabar  beruvchi  shohnoma14)  tarixiy  asarini 
yozdi.
Umarxon  davrining  ko!zga  ko‘ringan  tarixchisi,  Norbo‘tabiyning 
nabirasi  Muhammad  Hakimxon  to ‘ra  ibn  Ma’sumxon  to ‘radan 
(1802-1870)  „Muntaxab  ut-tavorix“  („Saralangan  tarixlar“)  asari  me- 
ros  qoldi.  Bu  asar  Buxoro  amirligi  va  Qo‘qon  xonligi  tarixiga  doir 
muhim  manbalardan  bin  sanaladi.  Unda  0 ‘rta  Osiyo  xalqlarining  ijti- 
moiy-siyosiy  va  madaniy  hayotiga  doir  qimmatli  ma’lumotlar  mavjud.
Toshkentlik  tarixchi  olim  Muhammad  Solihning  „ Tarixi  jadidayi 
Toshkand“  („Toshkentning  yangi  tarixi14)  asari  Vatanimiz  tarixini  o‘r- 
ganishda  muhim  manba  sanaladi.  U  X V -X IX   asrlar  Turkiston  tarixi, 
jumladan,  Toshkent  tarixi,  Qo‘qon  xonligi  tarixi  ilmiy  nuqtayi  naza- 
ridan  yozilgan  qimmatli  asardir.
Xonlikda  me’morchilik  ham  juda  rivojlangan.  Bu- 
xorodan  bir  guruh  binokorlar  taklif  etilib,  ko‘plab 
madrasa,  masjid,  maqbara,  karvonsaroy,  ko‘prik  va  muhtasham  binolar 
bunyod  etildi.  Xalq  orasida  Madrasayi  Mir  nomi  bilan  mashhur  bo‘l- 
gan  Norbo'tabiy  madrasasi,  Daxmayi  Shohon  ansambli  va  Norbo'tabiy 
daxmasi  kabi  hozirgacha  saqlanib  kelinayotgan  me’moriy  obidalar 
shular  jumlasidandir.
Norbo!tabiy  madrasasi  XVIII  asrning  oxirida  bunyod  etilgan.  U 
to‘g‘ri  to ‘rtburchakli,  bir  qavatli,  hovlili  va  to ‘rt  minorali  me’moriy 
obida.  Madrasada  gumbazli  masjid  va  panjaralar  o4rnatilgan  12  ta 
derazali  darsxona  ham  mavjud.  Hovlisi  atrofida  esa  peshayvonli 
hujralar  joylashgan.  Daxmayi  Shohon  (shohlar  maqbarasi)  esa  XIX 
asrning  birinchi  choragida  qurilgan.  Unda  Norbo4tabiy  va  uning  av- 
lodlari  dafn  etilgan.  Daxmaga  peshtoq  orqali  kirilgan.  Daxmayi 
Shohonda  xonning  onasiga  atab  qurilgan  Modarixon  maqbarasi  ham 
joylashgan.  Xonlikda  Madalixon,  Kamol  qozi,  Tunqator,  Haqquli 
1 0 - O ‘zbekiston  tarixi,  8 -sin f