sug‘urta) kompaniyalarining faoliyat yuritishlari uchun keng imkonivat yaratib
beradi. Bu o'rinda qayta sug'urtalovchilarni milliy bozor bilan uzviy birgalikda
rivojlanishi ko'rsatilayotgan xizmatlar bo'yicha milliy sug'urtachilarning to io v
qobiliyatlariga bevosita bogiiqligi namoyon b o iad i. Har qanday milliy
sug'urtachi (qayta sug‘urtachi)larning kelajagi ulaming o ’zaro qo'shilishlari.
birlashib ketishlari yoki o 'z jadal rivojini ta’minlashlari orqali xalqaro darajaga
chiqishlari bilan belgilanadi.
Xalqaro sug‘urta (qayta sug'urta) tizimining amal qilishi rivojlanayotgan
jadallashtirishtiradi. Inson resursi, tovarlar va xizmatlar oqimining ortishi, ishlab
chiqarishning standartlashuvi va konsentratsivalashuvi rnavda tovar ishlab
chiqaruvchilarning bozordan siqib chiqarilishiga olib keladi. Bu holat sug‘urta
bozoriga ham bevosita ta’sir ko'rsatadi.
monopoliyalariga tegishli sho'ba sug'urtachilari faoliyat maydonida qolishadi.
keyinchalik Boltiqbo'yi davlatlari o 'z boshidan o'tkazgan bo‘lsa, shunday holatni
kechirishmoqda.
bozorlarda milliy o'ziga xoslik va ulaming xususivatlarini inobatga olmagan holda
an’anaviy ravishda standartlashgan sug'urta (qayta sug'urta) xizmatlarini taklif
eushadi. Ular sug'urta (qayta sug'urta) mahsulotlarini milliy iste’molchilar talabiga
Chunki. bunday faoliyatni yo'Iga qo'yish bilan bog‘liq harajatlar va sug'urta
(qayta sug'urta) mukofotlarining kutilgan hajmi nisbati ular uchun ehiborli
sanalmaydi. Bu holatning, xattoki muioqotlarda ham ijobiv yoki salbiy ckanligini
aniq ilg'ab olish amri mahol.
Ammo shunga qaramasdan ta'kidlash mumkinki, globallashuv jaravonida
milliv sug'urta bozori to 'g 'rid a n -to 'g 'ri xorijiy kompaniyalar bilan raqobatga
kirishishida qator ijobiy jihatlar namoyon bo'lmoqda.
Bunday sharoitda albatta, sug'urtachi subyektlarning. bir tomondan,
potensial investorlami jalb etishga qaratilgan maqsadli faoliyatlari faollashganligi
ko'zga tashlansa, ikkinchi tomondan. ularning raqobat muhitida yashovchanlik
harakatlari ham samarali yo'nalishlarda tashkil etilayotganligi kuzatilmoqda.
Xususan, mazkur jarayonning quyidagi ijobiy jihatlari, y a’ni:
S
milliy
sug'urta
bozori
subyektlarining
kasbiy
ulg'ayishlari
va
xizmatlaming
identifikatsiyalashuvi
hamda
ichki
bozorda
raqobatning
kuchayishi;
•S
sug'urta xizmatlari bo'yicha harajatlarning pasayishi va tarif stavkalarining
optimallashuvi;
•S
su g 'u rta klasslari kesim ida xizm at turlari b o 'y ich a k o 'rsatk ich larn in g
mos ravishda ortishi va ularning portfellashuvi;
S
sug'urta sohasigajoylashtirilayotgan xorijiy investitsiyalar hajmining ortishi;
S
su g 'u rta
faoliyatining
davlat
va
hududiy
m iqyosda
o 'rn i
va
aham iyatining oshishi kabilarda nam oyon b o 'lad i.
M azkur globallashuv jarayonining quyidagi salbiy oqibatlari, ya'ni:
'S
davlatning uzoq muddatli investitsiva resurslarining milliy iqtisodivot, xususan.
hayot sug'urtasi tarmog'idan chiqarilishi;
^
milliy sug'urta tizimining yo'qolib ketish ehtimoli yuzaga kelishi;
'S
xorijiy kompaniyalar milliy yoxud o'zlariga "begona b o 'lg an ” hududlarda
ijtimoiv masalalar yechimi bilan shug'ullanmasliklari oqibatida m ijozlar uchun
sug'urta xizmatlari narxining ortishi;
^
molivaviy jihatdan kuchli sug'urtachilar strategik maqsadlaridan kelib
chiqib, sug'urta bozorining jozibali segmentlarini egaliab olishga qaratilgan
demping siyosatini yuritishlari;
S
sug'urta faoliyatiga xorijiy mutaxassislaming keng jalb etilishi oqibatida risk-
menejment asosan chet ellik sug'urtachilarga berib qo'yilishi, pirovardda esa, milliy
ta'lim tizimi orqali mos ta’lim yo'nalishlari va mutaxassisliklari bo'yicha
tayyorlanayotgan kadrlaming ish bilan bandliklari pasayishi kab ilard a nam oyon
bo 'lad i.
Rivojlanayotgan milliy sug'urta bozori, albatta xalqaro monopoliyalashgan
kapital bilan raqobatlasha olmaydi. Bu jaravonda davlat sug'urta bozoriga xorijiy
investitsivalarni joylashtirishning me'yoriy chegarasini belgilashi va bu orqali
milliy sug'urta bozori subyektlarining faoliyat yuritishi uchun qulay shart-sharoit
yaratishi yoki milliy molivaviy manfaatlardan voz kechish siyosatini qat’iyy
belgilab olishi muhim ahamiyat kasb etadi.
3 9 0
