Masalan, bozomi tadqiq etish va sug'urtalanuvchilaming ehtiyojlarini aniqlash
sug'urta kompanivalari agentlarining diqqatini bozoming ayrim bo'laklariga qaratish
imkonini beradi, bu esa o'z navbatida sug'urta qiluvchiga sug'urta mahsulotining
narxini qo'shimcha ravishda oshirmay turib, samaradorlikka va daromadlilikka
erishishga yo'l ochadi. Natijada sug'urta qiluvchi olayotgan foyda ko'payadi, sug'urta
xizmatlari qiymati esa o'zgarishsiz qolaveradi. BinobarLn, had ichida joylashgan
nuqtalar Pareto bo'yicha optimal bo'lib hisoblanmaydi.
Erishilishi mumkin bo'lgan foydalilik hadi A — B salbiy og'ishga ega, chunki,
resurslardan birontasi ham sarflanmayotgan va sug'urta kompaniyasi maksimal
samaradorlik bilan faoliyat ko'rsatavotgan bo'lsa, bir tomon ahvolining yaxshilanishi,
242 Chizm a mualliflar tomonidan ta>yorlandi.
albatta. ikkinchi tomon foydaliligining kamavishiga va tabiiyki. uning ahvolining
yomonlashuviga olib keladi.
Sug‘urta qiluvchi faoliyati samaradorligini oshirishning barcha marketing
imkoniyatlaridan to‘liq foydalanib bo'iingan chog‘da u oladigan foydani
ko'paytirishning vagona manbai iste’molchi tomonidan to'lanadigan sug'urta
mukofotini o‘stirishdan iborat bo'lib qoladi.
A — B hadidan vuqoriroqda joylashgan nuqtalarga sug'urta qiluvchilar va
sug'urtalanuvchilar resurslarining cheklanganligi sababli yetishib bo'lmaydi, chunki
ular o'rtasidagi munosabatlar tizim ichida o‘z nihoyasiga ega: sug'urtalanuvchi
sug'urta qoplamasini sotib olish uchun muayyan summadan ortig'ini sarflay olmaydi,
kompaniva esa sug'urta amaliyotlarini o'z zarariga o'tkaza olmaydi.
A nuqtasida tizimning barcha resurslari sug'urta qiluvchi ixtiyoriga berilgan.
Demak, sug'urta qiluvchi sug'urtalanuvchidan mukofot olar ekan, uning oldida hech
qanday javobgarlikka ega bo'lmaydi. ya’ni sug'urta shartnomasiga ko'ra sug'urta
summasi no'lga teng - sug'urta mukofotini to'lab beradiyu. sug'urta holati vujudga
kelganda uning evaziga hech narsa olmaydi. Pareto mezoni tizim resurslarining
samarali taqsimlanishini nazarda tutadi. ammo sug'urtaning foydaliligini sug'urta
kompaniyasi va sug'urta mahsulotidan foydalanuvchilar o'rtasidagi munosabatlar
doirasida taqsimlanishi masalasini o'rganmaydi.
Ko'rinib turibdiki, A - B ning oxirgi nuqtalari sug'urta kompaniyalari faoliyati
samaradorligini marketing jihatdan takomillashtirish masalasini hal qilish uchun
yaramavdi. Sug'urta qiluvchilar bo'lmasa. sug'urta bozori ham mavjud bo'la olmaydi.
kompanivalar esa o‘z faoliyatlari natijasiga ko'ra muayyan miqdordagi foyda olmas
ekanlar, bozomi tark etadilar.
Foydalilikning minimal darajasi sifatida iqtisodiyotning moliyaviy tarmog'i
bo'yicha kapital qo'yilmalarining o'rtacha rentabelligini olish mumkin. Sug'urta
amaliyotlarining ahamiyati oshgan va mamlakat iqtisodiyoti barqarorligini ta’minlash
uchun sug'urta ishini rivojlantirish yoki boshqa maqsadlarga erishish zarurati
tug'ilgan paytda, sug'urtaning me’yoriy rent Abelligini oshirish mumkin bo'ladi,
ya’ni bu ko'rsatkichni iqtisodiyotning moliyaviy tarmog'i bo'yicha kapital
qo'yilmalarining o'rtacha rentabelligi ko'rastikichidan biroz yuqori koeffitsient bilan
o'matiladi.
Bu koeffitsientning miqdori tegishli davrda sug'urtani rivojlantirish ahamiyatiga
mos bo'ladi. Boshqa tomondan, agar sug'urta hizmatlarining narxi juda yuqori bo'lsa,
bu xizmatlarga umuman hech kim xaridor bo'lmaydi. Ya’ni sug'urta amaliyotlarining
iste’molchi uchun manfaatli ekanligi (muayyan sug'urta mukofoti to'lovlari evaziga
olinadigan sug'urta qoplamasining miqdori) bozorda vujudga kelgan holat asosida
o'matilgan Vmm qiymatidan kichik bo'lishi mumkin emas. Shu sababli, marketingga
oid optimal xulosalar mavdoni A - B chizig'ining Z - e kesmasigacha qisqaradi.
G nuqtasidan boshlab Z - e chegarasiga qarab siljish Pareto bo'yicha optimal
natijani izlash mavdoni hisoblanadi. Butun I - Z - e hududi sug'urta amaliyotlarining
me’yoriy rentabelligi darajasi Prn0nndan yuqorida va sug'urta amaliyotlarining
minimal foydaliligi Vmindan o'ngroqda joylashgan.
Shu sababli u sug'urta kompaniyasi
faoliyatini marketing jihatidan
takomillashtirish bo'yicha optimal natijani izlash maydoni bo'lib xizmat qilishi
mumkin. D - e chizig'idan quyiroqdagi va J - Z chizig'idan chaproqdagi hudud
3 3 4
sug'urta qiluvchilar uchun zarur bo'lgan minimal daromadlilik darajasini va sug'urta
qoplamasi miqdorining zarur miqdorini ta'minlamaydi.
B - V kesmasi umuman foyda kellirish jihatidan noiinchi darajaga teng. A — V
chizig'i esa sug‘urta qoplamasi mavjud emasligini bildiradi. Tabiivki. foyda
ko‘rmaslik sharoitida ko'plab nodavlat mustaqil sug'urta kompaniyalari uchun
sug'urtalash ishi o'z jozibadorligini vo'qotadi. Umuman olganda, sug'urta rent A
belligining Prnormdan past darajaga tushib ketishi sarmoyalar biznesning boshqa
daromadliroq sohalariga o'tib ketishiga va shu sababli sug'urta bozorining
qisqarishiga, sug'urtalanuvchilar uchun daromadlilikning Vmmdan pasayib ketishi esa
sug'urta shartnomalarini tuzishni rad etilishiga olib keladi.
1 - Z - U maydoni ichidagi nuqtalar Pareto bo'yicha optimal bo'lib
hisoblanmaydi.
shu
sababli
sug'urta
faoliyatini
marketing
jihatdan
lakomillashtirishning optimal natijalarini izlash chog'ida Z - e chegarasidan chiqib
ketmaslik zarur.
Umuman aytganda, sug'urtalanuvchi uchun ustivor foydalilikni hisobga oladigan
bo'lsak, optimal nuqta e nuqtasi bo'lishi shart. Biroq, sug'urta ishini rag'batlantirish
ehtiyoji tug'ilgan paytlarda. sug'urta rentabelligi darajasini oshiradigan va tegishli
ravishda sug'urta mahsulotining iste'molchilar uchun manfaatliligi darajasini
pasaytiradigan qarorlar qabul qilinishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: 
