0 ‘zb e k ist o n r espu b lik a si ol1y va o rta m axsus ta’l im vazirligi

muqaddas  zamin  uchun  fidoyilikni  hayot  mezoniga  aylan-
 
tirish  milliy  istiqlol  mafkurasining  bosh  maqsadidir.
Shu  bilan  birga,  men  milliy  istiqlol  g ‘oyasi  bugungi  tez
 
sur’atlar bilan  o ‘zgarayotgan  tahlikali  dunyoda  o ‘zligimizni
 
anglash,  bizning  kim ligimizni,  qanday  buyuk  ajdodlarning
 
m erosiga,  necha  ming  yillik  tarix,  betakror  madaniyat  va
 
qadriyatlarga  ega  ekanimizni  his  etib  yashashga,  bu  boy-
 
likni  asrab-avaylab,  demokratik  qadriyatlar,  butun  jahon
 
taraqqiyoti  yutuqlari  bilan  oziqlantirib,  yangi  o ‘sib  ke-
 
layotgan  avlodga  yetkazishga  xizm at  qilm og‘i  zarur,  deb
 
bilaman».
Islom  Karim ov
з

---

...M a ’naviy jihatdan  yuksak  rivojlangan  in-
 
sonni tarbiyalash,  ta ’lint va maorifni yuksaltirish,
 
milliy  uyg'onish g ‘oyasini ro ‘yobga  chiqaradigan
 
yangi avlodni voyaga yetkazjsh davlatimizning eng
 
muhim  vazifalaridan  biri  bo‘lib  qoladi.
Islom  KA R I MOV
K I R I S H
R ivojlanishning  m o h iy ati,  u n in g  s u r’a ti ja m iy a t  ta ra q q iy o tin in g  
b a rc h a   dav rlarid a  in so n larn in g   m a ’naviy  k am o lo ti  darajasiga  bo g ‘liq 
b o lg a n .  Q a y erd a  m a ’naviy  rivojlanish  yuksak  b o ‘lib,  m a ’rifiy  ta r- 
biyaviy  ishlar  o q ilo n a   y o ‘lga  q o ‘yilgan  b o ‘lsa,  shu  y e rd a   ja m iy a t 
ijtim oiy  a d o la t  m ezo n la ri  asosida  tez  tara q q iy   qilganligi  tarix d an  
m a ’lum .  Biz q urayotgan  d em o k ra tik -h u q u q iy  davlatning  u ch  m u h im  
to m o n i  bor.  B u  —  iq tisodiyot,  siyosat va  m a ’naviyat.  S h u   u c h   om il 
q an c h a lik   m u sta h k a m   va  o ‘z a ro   k u ch li  d ialek tik   alo q ad a  b o ‘lsa, 
kelajagim iz  ravnaqi  h a m   sh u n c h a lik   ish o n ch li  b o ‘ladi.
Ja m iy a t  te z   rivoj  to p a d i.  Y uksak  m a ’n aviy  b u rc h la r  k e c h a  yoki 
b u g u n   o ‘ylab  to p ilg a n   em as.  U la r  in s o n iy a tn in g   n e c h a - n e c h a   a sr- 
lik  h a y o tiy   tajrib asi  d a v o m id a   yuzaga  k elgan.  M a ’n av iy at  in so n g a 
o n a   su ti,  o ta   n a m u n a si,  o ‘g iti  b ila n   singib  kelgan.
M ustaqil respu b lik am izn in g  bugungi  m a ’rifiy va  m a ’naviy  h ay o - 
tid a   a s rla rg a   te n g   se z ila rli  o ‘z g a ris h la r  y u z  b e r m o q d a .  M illiy  
a n ’a n a la rim iz   va  asriy  q ad riy a tla rim iz  tik la n m o q d a ,  u la m in g   h ay o - 
tim izdagi o ‘m i y an ad a  m u sta h k a m la n m o q d a .  Jam iy at  m a ’naviyatini 
y a n a d a  yuksaltirish  rivojlanishning  o ‘ziga  xos  yo  lid an   boray o tg an  
m a m la k a tim iz   ta ra q q iy o tin in g   u stu v o r  y o ‘n a lish la rid a n   biri  e k a n - 
ligini  b u g u n   y aq q o l  k o ‘rib  tu rib m iz .  Z e ro ,  fu q a ro la rn i  m illiy  is­
tiq lo l  g ‘oyasi  va  m afk u rasi  ru h id a   ta rb iy a la sh d a   m a ’n a v iy a tn in g  
ro li  b eq iy o s  ek an lig i  h a m m a g a   m a ’lum .
K u c h li,  q u d ra tli  d av lat  k u ch li  m a ’n av iy at  z a m irid a   vujudga 
keladi.  M u staq illik   q o ‘lga  k iritilg a n   d astlab k i  k u n la rd a n o q ,  a jd o d - 
larim iz  to m o n id a n   k o ‘p  a srla r  m o b a y n id a   y a ra tib   k elin g an   g ‘oy at 
u lk a n ,  b e b a h o   m a ’naviy  va  m a d a n iy   m e ro sim iz ,  m illiy   q a d riy a t- 
la rim iz n i  tik la s h   d a v la t  siy o sati  d a ra ja sig a   k o ‘ta rild i.  N a tija d a , 
x alq im iz  o ‘z  ta q d irin in g   c h in a k a m   egasi,  o ‘z  ta rix in in g   ijod k o ri, 
o ‘ziga  xos  m illiy  q a d riy a tla rn in g ,  m a d a n iy a tn in g   so h ib i  sifatid a 
ta n   o lin d i.  Q isq a  v a q t  ic h id a   ja m iy a tim iz n in g   b a rc h a   so h a la rid a , 
sh u   ju m la d a n ,  m a ’n a v iy -m a d a n iy   so h a d a   h a m   k o ‘zga  k o ‘rin arli 
o ‘z g a rish la r  a m alg a  o sh irild i.  E n g   q u v o n arlisi  s h u n d a k i,  tarix iy , 
m illiy  va  ax lo q iy   q a d riy a tla r  h a m d a   a n ’a n a la rn in g ,  m u q a d d a s  d i-

---

n im iz n in g  ja m iy a tn i  m a ’naviy  y u k saltirish d ag i  o ‘m i  va  a h a m iy a ti 
q a y ta   tik la n d i.
M a m la k a tim iz d a   x a lq im iz   m a ’n a v iy a tin i  tik la s h d a   P re z id e n - 
tim iz   Islo m   K a rim o v n in g   roli  k a tta .  Y u rtb o sh im iz n in g   « 0 ‘zb e k is- 
to n   X X I  a sr  b o ‘sa g ‘asid a:  x avfsizlikka  ta h d id ,  b a rq a ro rlik   s h a r t-  
lari  va  ta ra q q iy o t  k a fo la tla ri» ,  « B a rk a m o l  av lo d   —  0 ‘z b e k isto n  
ta ra q q iy o tin in g   p o ydevori»,  « Jam iy atim iz  m afk u rasi  xalqni  —  xalq, 
m illa tn i  —  m illa t  q ilish g a   x iz m a t  e tsin » ,  «M illiy   istiq lo l  m a fk u ­
rasi  — x alq   e ’tiq o d i  va  b u y u k   k elaja k k a  is h o n c h d ir» ,  « M a ’n aviy 
y u k salish   y o ‘lida»  « 0 ‘z b e k is to n n in g   siy o siy -ijtim o iy   va  iq tiso d iy  
istiq b o lin in g   aso siy   ta m o y illa ri» ,  « 0 ‘z b e k isto n   X X I  a srg a  in til- 
m o q d a » ,  « M a k ta b   —  ta ra q q iy o t,  m a d a n iy a t  va  s a o d a t  k aliti»   va 
b o s h q a   a s a rla rid a   z a m o n a v iy   m illiy   m a ’n a v iy a tim iz   a so sla ri  ish - 
la b   c h i q i l g a n .   B u  a s a r l a r d a   m i ll iy   m a ’n a v iy   t i k l a n i s h   v a 
m a ’n a v iy a tn i  riv o jla n tirish   g ‘o y a la ri  a so sla n g a n ,  m a ’n a v iy a t  tu -  
sh u n c h a s ig a   t a ’r if   b e rilg a n .
X alq im iz  to b o ra   o ‘zligini  an glab,  m u staqillik  p o y d ev o rin i  m u s- 
tah k am lam o q d a.  M a ’naviy yuksalish borasida q o ‘lga  kiritilgan y u tu q - 
lar  b ilan   b ir  q a to rd a   o ‘z  y ec h im in i  k utib  tu rg an   m u a m m o la r  h a m  
b or.  H a r  b ir  d av latn in g   istiqboli,  x alqning  farovon,  o soyishta  h ay - 
o ti  u n in g   erta n g i  k u n i,  kelajagi  b o ‘lm ish  yosh  avlod,  u m id li  o ‘g ‘il- 
qizlari bilan  bevosita bo g ‘liqdir.  S h uning  u c h u n   h a m   « 0 ‘zbekiston — 
kelajagi  b u yuk  davlat»  d eg an   ibora  za m irid a ,  a w a la m b o r,  e ’tib o rn i 
y oshlarga  q aratish   va  ularga  b a rc h a   im k o n iy a tla m i  yaratib   b erish - 
d e k   m a s ’u liy a t  y o ta d i.  0 ‘z b e k is to n   R e s p u b lik a s i  P r e z id e n t i 
Islo m   K arim ov aytib  o ‘tganidek,  xalqning,  yosh avlo d n in g   m a ’naviy 
tarbiyasi  m asalasid a  h a n u z g a c h a   k o ‘zga  k o ‘rinarli  y u tu q la r  q o ‘Iga 
k iritilm ag an i,  o ‘zg arish lar  b o ‘lm ag an i,  bu  so h a d a   yaxlit  konsepsiya 
va  d a stu rla r,  y a n g ic h a   y o n d ash u v g a  aso slan g an   d arslik lar,  o ‘quv 
qoM lanm alarni  y aratish   ishida  oq sab   k elinayotgani  sir  em as.
M u staq il  m a m la k a tim iz n in g   oliy  va  o ‘rta   m a x su s  o ‘qu v   y u rt- 
la rid a ,  « M a ’nav iy at asoslari»  fa n in i  o ‘q itish   y o ‘lga  q o ‘yilganiga  a n - 
c h a   v aq t  b o ‘ldi.  1 9 9 7 -y ild a   b u   fa n   « M a ’n a v iy a t  va  m a ’rifa t  a s o s ­
lari»  n o m i  b ila n   k iritilg a n   e d i.  0 ‘tg a n   d a v rd a   m a z k u r  fa n n in g  
m aq sad i  va vazifalari  xususida  m u ay y an   ta s a w u r   hosil  b o ‘ldi,  u n in g  
sam arad o rlig in i  oshirish  y u za sid a n  uslubiy  pedagogik  q a ra sh la r tizi- 
m i  sh ak llan d i.  0 ‘zb e k isto n   R esp u b lik asin in g   « T a ’lim   t o ‘g ‘risida»gi 
Q o n u n i  va  « K a d rla r  ta y y o rla sh   m illiy   d a stu ri» g a   m u v o fiq ,  b u  
y o ‘n alish d ag i  s a ’y -h a ra k a tla m i  y a n a d a   fa o lla sh tirish   ta la b   etiladi. 
C h u n k i  x a lq a r o   a n d o z a la rd a g i  b u   h u jja tla r  t a ’lim   tiz im i  z im - 
m a sig a   d u n y o   ilm - f a n i  y u tu q la rid a n   yaxshi  x a b a rd o r,  x alq im iz 
n o m id a n   ja h o n   m iq y o sid a   b a ra lla   s o ‘z  ay ta   o lu v c h i,  0 ‘z b e k isto n
5

---

s h a ’n in i  u lu g ‘lash g a  q o d ir  fa rz a n d la rin i  k a m o l  to p tiris h d e k   g ‘o y at 
m a s ’u liy atli  v azifa  y u k la m o q d a .
« M a ’n aviyat  asoslari»  fa n id a n   a k a d e m ik   litse y la r  va  k a s b - h u ­
n a r  kollejlari u c h u n   1999-yilda  tay y o rlan g an   o ‘quv d astu ri  sin o v d an  
o ‘tk a z ild i.  U sh b u   d a s tu r  aso sid a  d o lz a rb   vazifani  a m alg a  o sh irish  
y o ‘lid a  2 0 0 2 -y ild a  ilk  b o r   « M a ’n aviyat  asoslari»  o ‘q u v  q o ‘llan m asi 
ta y y o rla n d i.  0 ‘qu v   d a stu ri  2 0 0 3 -y ild a  u zv iy lash tirilg an   h o ld a   ta - 
k o m illa sh tirild i.  J o y la rd a n   tu sh g a n   ta k lifla r  in o b a tg a   o lin ib ,  o ‘quv 
qoM lanm a  d a rslik k a   ay la n tirild i.  D a rslik   S h a rq ,  x u su sa n ,  M a rk a - 
ziy  O siyo  ilm -fa n i  rivojlanishi  tarix ig a  oid   m a n b a la r,  P re z id e n t 
Islo m   K a rim o v n in g   a sa rla ri,  m a ’ru z a la ri,  n u tq la ri  h a m d a   u sh b u  
m avzu  b o ‘y ich a  bild irg an   fikrlari  a so sid a   ta y y o rla n d i  va  u la r a tro f- 
lic h a   ta h lil  q ilin d i.
M ustaqillik  yillari  fu q a ro la r  h a y o tid a   va  d u n y o q a ra sh id a   tu b  
b u rilish la r  davri  b o ‘ldi.  Ja m iy a tim iz   b u tu n la y   yangi  qiyofa,  y a n ­
g ic h a   m a z m u n   kasb  e tm o q d a .  O d a m la m in g ,  ayniqsa,  y o sh larim iz- 
n in g   tu rm u sh   tarzi  o ‘zgarm o q d a.  E n d i  h a m m a   g ap   sh u   qisq a  d av r 
ich id a  q o ‘lga  kiritilgan  y u tu q larn i  asrab -av ay lash d a.  H ozirgi  k u n d a  
erk in   fu q a ro   m a ’n av iy atin i,  m illiy  istiqlol  g ‘oyasiga  so d iq ,  o z o d  
shaxsni  sh ak llan tirish ,  P rez id e n tim iz  « 0 ‘zbek isto n   X X I  asrga  in til- 
m oqda»  asarida  t a ’k idlaganidek,  o ld im izd a  tu rg an   eng do lzarb   vazi- 
fadir.  «Biz  o ‘z  h a q -h u q u q la rin i  tan iy d ig an ,  o ‘z  k u ch i,  im k o n iy a t- 
lariga  ta y a n a d ig a n ,  a tro fid a   so d ir  b o ‘lay o tg an   v o q e a -h o d isa la rg a  
m ustaqil  m u n o sab at  b ilan   y o n d ash a d ig a n ,  ay n i  z a m o n d a   shaxsiy 
m a n fa a tla rin i  m a m la k a t  va  xalq  m a n fa a tla ri  b ilan   uyg‘u n   h o ld a  
k o ‘radigan  erk in ,  h a r jih a td a n   b ark am o l  in so n la m i  tarb iy alash im iz 
k erak»,— d eb  t a ’kidlaganliklari  o ‘rinlidir.
M a m la k a tim iz n in g   a k a d e m ik   litsey  va  k a s b -h u n a r  k o llejlarid a 
tay y o rla n a y o tg a n   m u ta x a ssisla m i  faq at  k a sb -k o r  n u q ta y i  n a z a ri- 
d a n   em as,  b alk i  u la m in g   d u n y o q a ra sh la ri,  m a ’n av iy ati,  ta fa k k u ri, 
m afkuraviy-siyosiy yetu k lig i,  axloqiy  bark am o llig i  va  ijtim o iy   fao li- 
yati jih a tla rin i h a m  hisobga olgan  h o ld a   shakllantirish g ‘oy at  m u h im  
vazifadir.  B u  b o ra d a   m a s ’u liy at  o ‘q itu v c h ila r  zim m asig a  tu sh a d i.
D a rslik d a  k a m c h ilik la r,  b a ’zi  x ato larg a  y o ‘l  q o ‘y ilgan  b o ‘lishi 
tabiiy.  D arslik  haqidagi  o ‘z tan q id iy  fikr va  m u lo h aza la rin i  y o ‘llagan 
k ishilarga  m u a llifla r  o ld in d a n   o ‘z  m in n a td o rc h ilik la rin i  b ild ira d i- 
la r va  u la rd a n   d a rslik n in g   n av b atd ag i  n a sh rid a   fo y d a la n ad ilar.  F ik r 
va  m u lo h a z a la r  q u y id ag i  m a n z ilg a   y u b o rilish i  m u m k in :
700100,  Toshkent  shahri,  Bobur  ko'chasi,  55-uy.
 
0 ‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  va  o ‘rta  maxsus  t a ’lim
 
vazirligi  0 ‘rta  maxsus,  kasb-hunar  ta ’lim  markazi.
6

---