0 ‘zb e k ist o n r espu b lik a si ol1y va o rta m axsus ta’l im vazirligi

ma’naviyat
 
ilmi  (didaktika) 
deyiladi.
M a ’naviyat  ilmi  aniqlagan  q onuniyatlar  asosida  t a ’lim- 
tarbiyani  amalga  oshirish  uslublarini  yaratuvchi  ilm -fan  tu ­
riga  uslubiyat  (metodika)  deyiladi.  M a ’rifat  ilmi  aniqlangan 
qonuniyatlar  va  shu  qonuniyatlar  asosida  yaratilgan  t a ’lim 
h a m d a   tarbiya  berish  usullarini  m a ’rifiy  jarayo nda  q o ‘llash 
m a ’rifat  (pedagogika)  fani  to m o n id a n   o ‘rgatiladi.
Bilim  olish  va  u ning   afzalliklari  haqida  Sharqd a  q a d im - 
q a d im d a n  fikrlar bildirib  kelingan.  H a r bir davrda bu  fikrlar 
yangi-yangi  q a ra sh   va  g ‘o y alar  bilan  boyitib  kelin m o q d a . 
C h u n k i,  bilish  falsafaning  h a m   asosiy  m u a m m o la rid a n   biri 
sanaladi.  Z e ro ,  bilim   olish  va,  o ‘z  navbatida,  kasb  egal­
lash  shaxs  m a ’naviyatini  yuksaltiradi,  ja m iy a td ag i  o ‘rnini 
to p ish g a   y o rd a m   beradi.
P r e z id e n tim iz   I.  K a rim o v   1996-yilda  m a ’n aviyat  va 
m a ’rifatni davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri,  deb 
hisoblab,  uni  isloh  qilishning  m u h im   vazifalarini  belgilab 
bergan  edi.  «Ta’lim  to ‘g‘risida»gi  Q on u n   va  «Kadrlar tayyor­
lash  milliy  dasturi»  shu  tariqa yuzaga  keldi  va  bugungi  kunda 
bu  sohaga  davlat  jiddiy  e ’tibor  berayotganligi  bejiz  emas.
T A Y A N C H   S O ‘Z   VA   IB O R A L A R
M a ’r ifa tp a rv a rlik ,  ta f a k k u r ,  m a d a n iy a t,  b ilim   o lis h ,  « jo h iliy a   d a v ri» , 
s h a r ia t  ilm i,  fa lsa fiy   b ilim la r ,  m a ’lu m o t,  t a ’lim ,  ta r b iy a ,  k u c h   b ilim   va 
ta f a k k u r d a ,  k a s b - h u n a r   e g a lla s h ,  k a d r la r   ta y y o r la s h   m illiy   d a s tu ri.
172

---

SA V O L  VA  T O P S H IR IQ L A R
1.  M a ’n a v iy a t  v a   m a ’r if a t  tu s h u n c h a la r in i  s h a r h la n g .
2.  M a ’r if a tc h ilik   h a r a k a ti  n im a ?
3.  M a ’r ifa t  t a ’rifin i  iz o h la n g .
4 .  Is lo m   K a rim o v n in g :  « A q liy   z a k o v a t  v a  r u h i y - m a ’n a v iy   s a lo h iy a t 
m a ’rifa tli  in s o n n in g   ik k i  q a n o tid ir » ,  —  d e g a n   t a ’rifin i  s h a r h la n g .
5.  T u r k is t o n   m a ’r i f a tc h ili k   m a k ta b i  n a m o y a n d a la r i :  M a h m u d x o ‘ja  
B e h b u d iy ,  M u n a v v a r  q o r i  A b d u ra s h id x o n o v ,  A .  A v lo n iy   v a  b o s h q a la r n in g  
fa o liy a ti  h a q id a   n im a la r n i  b ila s iz ?
6.  M u s ta q illik   y illa r id a   ilm - f a n g a   b e rila y o tg a n   e ’ti b o r   q a n d a y   ( q o n u n -  
la r ,  ja m g ‘a r m a la r ) .
7.  Q u r ’o n   v a   h a d is la r d a   i l m - m a ’rifa tg a   c h o r l a s h   q a n d a y   b e r ilg a n ?  
H a d is la r d a n   n a m u n a l a r   k e ltirin g .
A D A B IY O T L A R
1 . 1.  K a rim o v .  Is tiq lo l  v a  m a ’n a v iy a t.  Т .:  « 0 ‘z b e k is to n » ,  1994.
2.  I.  K a rim o v .  Y u k s a k   m a la k a li  m u ta x a s s is la r — ta r a q q iy o t  o m ili.  Т .: 
« 0 ‘z b e k is to n » ,  1995.
3.  I.  K a rim o v .  V a ta n   s a jd a g o h   k a b i  m u q a d d a s d ir.  Т .:  « 0 ‘z b e k is to n » ,
1996.
4 . 1.  K a rim o v .  X a v fsiz lik   va  b a r q a r o r   ta r a q q iy o t  y o ‘lid a .  Т .:  « S h a rq » ,
1997.
5 . 1.  K a rim o v .  B iz  o ‘z  k e la ja g im iz n i  o ‘z   q o 'li m i z   b ila n   q u r a m iz .  7 - 
to m .  Т .:  « 0 ‘z b e k is to n » ,  1999.
6 .  B a r k a m o l  a v lo d   —  0 ‘z b e k i s t o n   t a r a q q i y o t i n i n g   p o y d e v o r i .  Т .: 
« S h a rq » ,  1997.
7.  A t- T e r m iz iy .  H a d is l a r ./ / S h a r q   y u ld u z i.  1990,  9 -s o n .
8.  A l-B u x o riy .  H a d is .  1—4  to m la r .  Т .:  Q o m u s la r  b o s h   ta h r ir iy a ti.  1997.
9.  S.  S.  G ’u lo m o v ,  S.  S.  B u la to v .  S h a r q o n a   « u s ta -s h o g ird »   o d o b i.  Т .: 
2 0 0 0
.
T E S T   S A V O L L A R I
1.  M a ’r if a tp a r v a r   k im ?
A )  M a ’rifa t  u c h u n   k u ra s h u v c h i.  B)  Ilm ,  b ilim   c h ir o g ‘in i  y o q u v c h i. 
D )  M a ’r if a t  h o m iy s i.  E )  M a ’rifa t  ta r a f d o r i.  F )  B a rc h a s i  t o ‘g ‘ri.
2.  1 9 9 8 -y ild a   q a y si  a llo m a n in g   1200  y illik   ta v a llu d i  n is h o n la n d i?
A )  A h m a d   a l - F a r g ‘o n iy .  B)  A l-B u x o riy .  D )  Ib n   S in o .  E )  A l- F o r o b iy . 
F )  A l-X o ra z m iy .
3.  I m o m   a l- B u x o r iy n in g   1225  y illig i  ta v a llu d i  q a c h o n   n is h o n la n d i?  
A )  1 9 9 8 -y .  B)  1 9 9 7 -y .  D )  1 9 9 6 -y .  E )  1 9 9 9 -y .  F )  2 0 0 0 -y .
4.  « J a d id c h ilik »   s o ’z in in g   m a ’n o s i  q a n d a y ?
A )  Y a n g ilan ish .  B)  Y angi  usul.  D )  Y angi  z a m o n a v iy   m a k ta b .  E)  A   va  E. 
F )  A ,  В  v a  D .
5.  « O d a m la r d a   m a ’rifa tp a rv a rlik   g ’o y a la r in i  ta r b iy a la s h ,  m a k t a b - m a o r if  
ta r m o q la r id a   h o m iy lik ,  s a x o v a tp e s h a lik ,  s a v o b ta la b lik   k ab i  e z g u   x u s u s iy a t- 
la r n i  k u c h a y tir is h   z a ru r » ,  —  d e b   k im   t a ’k id la g a n   e d i?
A)  B ehbudiy.  B)  F itra t.  D )  C h o ‘lp o n .  E)  M u n a v v a r  q o ri.  F )  I.  K arim ov.
173

---

6 .  « M a o r if   b o M im id a  is h la y d u r g ‘o n   m u s u lm o n la r n i n g   b o s h in i  s ila n -  
g iz   ...H a m m a g a   o z o d lik   y o ‘lin i  k o ‘rs a tin g iz la r »   ...  ju m l a l a r i   k im g a   t e -  
g is h li?
A)  B ehbudiy.  В)  F itrat.  D )  C h o 'lp o n .  E)  M u n av v ar  q ori.  F )  I.  K arim ov.
7.  «A dibi  a w a l» ,  «A dibi  s o n iy » ,  « Y er yuzi»  kabi  d a rs lik la r  m u a llifi  k im ?
A )  B e h b u d iy .  В )  F itr a t.  D )  C h o M p o n .  E )  M u n a v v a r  q o ri.  F )  I.  K a ri­
m ov.
8.  « Ilm   in s o n la r n in g   m a d o r i,  h a y o ti,  r a h b a r i,  n a jo tid ir » ,  —  d e b   k im  
t a ’k id la g a n ?
A )  B eh b u d iy .  В)  F itra t.  D )  C h o ‘lp o n .  E)  M u n a v v a r  q o ri.  F ) A v lo n iy .
9.  « T u rk iy   g u lis to n   y o x u d   ax lo q »   a s a ri  m u a llifin i  a n iq la n g .
A )  B e h b u d iy .  B)  F itr a t.  D )  C h o N p o n .  E )  M u n a v v a r  q o r i.  F ) A v lo n iy .
10.  « B ilim ,  m a ’rifa t  y a x sh i  a x lo q   b ila n   b e z a n m o g ‘i  lo z im » ,  —  d e g a n  
ju m la   k im g a   te g is h li?
A )  A.  A v lo n iy .  В)  I.  K a rim o v .  D )  A .  Q o d iriy .  E )  F o ro b iy .  F )  B eh b u d iy .
11.  « Ilm   b ir   c h ir o q d u r k im ,  se n i  r o h a t  v a  f a r o g 'a tg a   h e c h   b ir   z a h m a t-  
siz   y e tk a z a d i» ,— ju m la s i  k im g a   te g is h li?
A )  A .  A v lo n iy .  В)  I.  K a rim o v .  D )  A s - S a m a r q a n d iy .  E )  D e m o k r i t.
F )  B e h b u d iy .
l l - § .   A M A LIY   M A S H G ‘U L O T