0 ‘zb e k ist o n r espu b lik a si ol1y va o rta m axsus ta’l im vazirligi

i
Щ Х Щ Л Д Д Л Ц Ш ^
Farg'ona  shahridagi AI-Farg‘oniy  maqbarasi.
Surxondaryo  viloyatidagi  Sulton  Saodat  maqbarasi.

---

Samarqand.  Ulug'bek  rasadxonasining ichki  к о ‘rinishi.

---

Tashkent shahrida  Amir
 
Temurga  o'rnatilgan  haykal.
Tashkent.  Buyuk  mutafakkir
 
shoir Alisher  Navoiy  hay kali.

---

Toshkentdagi  Temuriylar davlati  tarixi  muzeyi.
тшншш'*№$тт,10тгя№ш№гг>г
 i» 
m w
 »
ГГ)1!Ғ!г^г|гғг}ғ1ғ(г!& п г1 гт> < (^ ^ г!г1 г1 ^ г!г,г[р !^ 1 ғўғ? 
Щ \г:
 
} if:
F!FIFiF|rrFirf!?F*^—
HrfrFlriFlrFlri? 
fit
F“r Erf f r r  S ii  fii! 
!  1 
Wm
  ISTSSr  Sis  я*5
Abu  Rayhon  Beruniy  nomidagi  Tashkent  Davlat  Texnika  universiteti
 
qoshidagi  Kompyuter texnologiyalari  akademik  litseyi.

---

Prezident  LA.  Karimov Jahon  iqtisodiyoii  va  diplomatiya  universiteti
 
qoshidagi  akademik  litsey  о ‘quvchilari  orasida.
Milliy  qadriyatlar muzeyi.

---

XXI asr  —  kompyuter ash.
XOJAMD  K A SB  
H U NA R   KO LLEJ1
Namangan  viloyati.  To'raqo'rg'onclagi  X o ja n d  kasb-hunar kolleji.

---

Xiva.  O'zbek  xalq  milliy  kulolchilik  namunalaridan.
Toshkentdagi  «Motamsaro  ona»  haykali.

---

Urgutdagi  Milliy  hunarmandchilik  kasb-hunar  kollejida.
Kollej  о 'quvchilari  tayyorlagan  kiyimlar.

---

Prezident  /.A.  Karimovning buyuk  maqsad sari  intilayotgan yoshlar
 
bilan  suhbati.
Tashkent  Yuridik  instituti  qoshidagi  akademik  litsey  bitiruvchilariga  diplom
topshirish  maydoni.

---

Qiroatxona  —  bilim  o'chog'i.
M A T W IY A l  IMSONOA OKA  S i m O I A   4 A M V K A S 1 . A JD O D L A R ^
Jahon  iqtisodiyoti  va  diplomatiya  universiteti  qoshidagi  akademik  litsey
 
та 'naviyat xonasi.

---

Namangan  shahridagi  tennis  korti.
Prezident  I.  A.  Karimov yosh  sportchilar orasida.

---

Yosh  hamshiralar ko'rik-tanlovi.
ЯИЖ
Bitiru vchilar minnatdorchiligi.

---

Qo'shiq  bayramidan  lavha.
Toshkentdagi  O'zbek  Davlat  Konservatoriyasi  binosi.

---

etilgan  edi.  Bu  ayni  jamiyatning  m uhim   asosiy  belgilaridan 
hisoblanadi.
m u h im   vazifalari»  m avzuida  n u tq   s o ‘zladi.  B unda  bir q a to r 
vazifalar  belgilab  berildi:
1.  M a m la k a tim iz d a   siyosiy  in s titu tla r  va  sud  tizim i 
islohotlarini  c h u q u rla sh tirish .  In so n  h u q u q la ri  va  e rk in - 
liklarini  h im o y a   qilish.
2.  R espublika  q o n u n   hujjatlarini  u m u m e ’tir o f  etilgan 
inson  h u q u q la ri  sohasidagi  x alqaro  m e ’yorlar,  q oida  va 
stan d a rtlarg a   m uvofiq  holga  keltirish.
3.  A h o lin in g   siyosiy  faolligini  oshirish.
4.  J a m o a t,  n odavlat  tu z ilm a la rin i  rivojlantirish  (m u - 
xolifat).
5.  M atb u o t,  axborot  vositalari  d em ok ratik  rivojlanish 
uchun ulkan ahamiyatga ega.  «M atbuot erkinligi to ‘g‘risida»gi 
qonun.
6.  Q o n u n c h ilik   m e x a n iz m in i  va  qabul  qilingan  q o n u n  
m e ’yorlari  ijrosi  va  n a z o ra tin i  y a nada  tak om illash tirish   va 
bo shqalar.
0 ‘zbekisto nda  inson  huq uq larini  him oya  qiluvchi  bir 
qa to r tashkilotlar,  p arlam ent  demokratiyasi  va huquqiy dav- 
latning  ba rc h a   asosiy  institutlari  tashkil  etildi.  0 ‘zbekiston 
davlat  qurilishi  va  boshqaruvi  tizim i  sohasida  tub  islohot- 
lardan  k o ‘zlangan  m aqsad,  birinch id an,  hokim iyat  tizim - 
lari  b o ‘linishining  konstitutsion  prinsipiga  am al  qilinishini 
t a ’minlash,  y a ’ni  davlatning  kuch-qudrati,  a w a lo ,  d e m o k ra ­
tik  institutlarning  mustaqil  faoliyat  k o ‘rsatishi  u c h u n   shart- 
sharoit  yaratish,  fu qarolar  va  ja m iy a tn in g   ba rc h a   siyosiy, 
ijtim oiy  salo hiy atini  r o ‘yobga  c h iqarish ,  ta d b irk orlik   va 
iqtisodiy  tashabbuslar  erkinligi  u c h u n   zaru r  im koniyatlarni 
tashkil  etib  berish  qobiliyati  bilan  o ‘lchanadi.
I k k in c h id a n ,  m a ’m uriy  s o h ad a   am alga  oshirilayotgan 
islohotlar sam aradorligini  kuchaytirish,  y a ’ni  bu  yerda gap 
m a m la k a tim iz d a   d e m o k ra tiy a   ta m o y illa rig a   aso slang an,
9 —  M a ’n a v iy a t  a s o s la r i 
129
0 ‘z b e k i s t o n d a  
h u q u q iy   d e m o k r a t i k  
i s l o h o t l a r
1996-yil  29—3 0-avgustda  Oliy 
Majlis  6-sessiyasida  Islom  Karimov 
«H ozirgi  b o sq ich d a   d e m o k ra tik   is- 
l o h o t l a r n i   c h u q u r l a s h t i r i s h n i n g

---

avvalo,  am ald ag i  K o n stitu tsiy a   va  q o n u n la rg a   m uvofiq 
faoliyat  y u ritad ig a n ,  h e c h   q a n d a y   m a n sa b d o rla r,  h a tto , 
eng  k o ‘zga  k o ‘rin g a n   vazifada  o ‘tirg an   sh axslarning  h a m  
subyektiv xohish-istagiga  q a ra m   b o im a s d a n ,  ishni barq a ro r 
va  faol  tashkil  qiladigan,  o ‘z  m o h iy a tig a   k o ‘ra  ja m iy a - 
tim iz n in g   o lg ‘a  siljishiga  xalaqit  b era y o tg an   b a rc h a   illat 
va  eski  asoratlarn i  b a r ta r a f  etishga  qurb i  yetadig an  s a m a - 
rali  tiz im n i  vujudga  keltirish  h a q id a   b o rm o q d a .
0 ‘zbekiston  o ‘zining  inso n  hu q u q lari  sohasidagi  siyo- 
s atini  belg ilashd a  3  ta  eng  m u h im   ta m o y illa rd a n   kelib 
chiqadi:
1.  N o rm a tiv   va  tashkiliy  jih a tla rd a n   x alq aro  tajriba- 
ning  ustuvorligi.
2.  V a ta n im iz n in g   insonga  h o m iylik   qilish dek   tarixiy 
tajribasini  hisobga  olish.
3.  In so n   h u q u q la ri  b o ‘yicha  xorijiy  milliy  in stitu tla r 
tajribasini  hisobga  olish.
Inso n  huquqlari  b o ‘yicha  milliy institutlar tizimi  tashkil 
etilib,  respublikada  h u k um atga  qarashli  b o ‘lm agan  200  dan 
ortiq   b o sh qarish   a n ’analari  tik la n m o q d a .  D e m a k ,  ja m i- 
yatni  d e m o k ra tla sh tirish   va  0 ‘z b ek isto n d a   h u q u q iy  ja m i- 
yatni  q a ro r  to ptirish  u c h u n ,  avvalo:
1.  A n ’anaviy  m e zo n g a   e ’tib o r  berish  va  u  bilan  hisob- 
lashish  lozim.
2.  M a m la k a t  aholisi  tu rm u s h in i  yaxshilash  bilan  birga 
u ning   on g in i  rivojlantirish  c h o ra -ta d b irla rin i  b a ravar  olib 
borish  lozim.
3.  T u rm u sh n in g   yuksalishi,  o ‘z  navbatida,  o d a m la r ongi 
va tafakkuri tarzi  o ‘zgarishiga  olib  kelsa,  ong va tafakkurning 
o ‘sishi  tu rm u sh n in g   yaxshilanishiga  t a ’sir  k o ‘rsatadi.
4.  In s o n   ta rb iy a sid a   m u h itn in g   rolini  h isobg a  olish 
zarur.  B a ’z a n   tu rm u sh i  yaxshi  o d a m la rd a n   h a m   o ‘g ‘ri, 
m u tta h a m la r   c h iq ishini  n a z a rd a n   q o c h irm a slik   kerak.
5.  H u q u q iy   d e m o k ra tik  jam iyatga  tabiiy  y o ‘sinda,  h ech 
q a n d a y   z o ‘riqish  va  talafotsiz  erishishim iz  lozim.
0 ‘z b e k is to n d a   fu q a ro lik   ja m iy a tin i  b a rp o   e tis h n in g  
o ‘ziga  xos  to m o n la ri  u n in g   S h a rq   d avlatchiligini  rivojlan- 
tirishga  qaratilgan  hozirgi  z a m o n   ja h o n   d e m o k ra tik   h a -
130

---

ra k a tlarin in g   eng  ilg‘o r   tajribalariga  m o s  k e lm o q d a   d e - 
yish  m u m k in .  Bu  Y er  yuzida  h a r  q a n d ay   z o ‘ravonlik  va 
k u c h   i s h la tis h n i  ra d   e tis h   b ila n   b ir g a ,  j a h o n   siy osiy  
m a d a n i y a t i n i   o s h ir is h g a   d a ’v at  e tis h   o rq a li  siy o sa tg a  
d e m o k ra tik  tam oyillarni  olib  kirishning  o ‘zbekona  y o ‘lidir.
Siyosiy  m a d an iy at,  m afk ura  va
S iy o s iy   m a d a n i y a t ,  
m a ’naviyat  tu s h u n c h a la ri  darajasi 
m a f k u r a   va  m a   n a v iy a t  . 
• 
*  «. 
* 
j
 
• 
.  Л .
j a m i y a t   h a y o t i d a   i n s o n   i s h t i -
rokinin g  qandayligini  belgilaydi.  Bizga  m a ’lum ki,  siyosiy
m a d a n iy a t,  m afk ura  va  m a ’naviyat  yuksak  b o ‘lgan  joy da
o d a m la r  h ok im iyat  ishida  faolroq  ishtirok  etishadi.  Q o n u n
va  q a ro rla r  q a n d a y   qabul  qilinishi,  u n in g   ijrosi  q a n d ay
n a zo rat  q ilin ayotganligini  kuzatib  b o rishadi,  m u n o s a b a t
bildirishadi.
0 ‘z b ek isto n d a   n o davlat  va  ja m o a t  tashkilotlari  faoli- 
yatini  chuqurlashtirish  borasida  q a to r ishlar am alga  oshiril- 
m o q d a .  S o ‘nggi  besh  yil  ichida  m a m la k a tim iz d a   ja m o a t 
birlashm alari  va  nodavlat  tashkilotlar soni  2500  ta d an   ortdi 
va  e n d i  u la r  ijtim o iy   fikrni  sh a k lla n tirish g a   faol  t a ’sir 
k o ‘rsatayo tg an in i  k o ‘rish  m u m k in .
0 ‘zbek isto n  o ‘z ining   m ustaqil  y o ‘liga  q a d a m   q o ‘ygan 
dastlabki  k u n la rd a ,  eski  m a fk u ra d a n   b u tu n la y   voz  k e chi- 
layotgan,  yangi  m a fk u ra   esa  hali  ishlab  c h iq ilm a g an ,  il- 
m iy  aso sla b   b e r ilm a g a n   k e z la rd a   m a ’n a v iy a t  s o h a s id a  
b o ‘shliq  paydo  b o ‘ldi.  S h u n in g   u c h u n   h a m   yangi  milliy 
g ‘oya,  milliy  m a fk u ra n i  yaratish  z a ru ra ti  k u n   tartibidagi 
asosiy  m asala  qilib  belgilandi.
0 ‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Islom  Karimov  1993- 
yil  6 - m a y d a   R esp ub lika  Oliy  K e n g ash i  X II  sessiyasida 
s o ‘zlagan  nutqida:  «Oldimizda  turgan  eng  m u h im   masala, 
bu  milliy  istiqlol  mafkurasini  yaratish  va  hayotimizga  tatbiq 
e tish d ir» ,—  d egan  edilar.  Milliy  g ‘oya —  milliy  m afkura 
respublikamiz  mustaqilligini  m ustahkam lash,  0 ‘zbekistonni 
kelajakda buyuk  davlatga aylantirishga va  inson  h a q -h u q u q - 
larini  him oya  qilish,  ijtimoiy  adolatni,  dem okratiyani  t o ‘la 
qaro r toptirish,  millatimiz  va  m am lakatim iz  istiqloli  m u a m - 
molarini  hal  etishga  qaratilgan,  ilmiy  asoslangan  xilma-xil 
bilimlar  va  xulosalam ing  m uayyan  tizimidir.
131

---

Milliy  istiqlol  m afkurasi  m illa tn in g   —  o ‘z b eklarning  
m a n fa a ti  b ila n g in a   c h e g a ra la n g a n   em as.  0 ‘z b e k is to n d a  
istiqom at  qilayotgan  o ‘zbeklar,  q ozoq lar,  tojiklar,  ruslar, 
u k ra in la r,  y a h u d iy la r,  h ullas,  re s p u b lik a m iz n i  o ‘z in in g  
jo n a jo n   V atani  deb  bilgan,  u  bilan  faxrlanadigan  b a rc h a  
millat  va  elatlarn in g   ten g  huquqliligini,  q a d r-q im m a tin i, 
o r- n o m u s i  va  milliy  g ‘u ru rin i,  m a n fa atlarin i  h im o y a   qi- 
lishda  milliy  istiqlol  m afkurasi  katta  o ‘rin  tutadi.
Bugungi  kunda  insoniyat  q o ‘lida  mavjud  b o ‘lgan  qurol- 
yarog‘lar  yer  kurrasini  bir  necha  bor  yakson  qilishga  yetadi. 
Buni ham m am iz yaxshi  anglaymiz.  Lekin hozirgi kundagi eng 
katta xavf-xatar insonlaming ongini va qalbini zaharlash uchun 
uzluksiz  davom  etayotgan  mafkuraviy  kurashdir.  Endilikda 
yadro maydonlarida emas,  mafkura  maydonlarida boiay otgan  
kurashlar  k o‘p  narsani  hal  qiladi.  Bu  achchiq  haqiqatni  hech 
qa ch o n   un utm aslik  lozim.  S huning  u c h u n   h a m   m afkura 
dunyosida  b o ‘shliqqa  yo ‘l  q o ‘yib  b o ‘lmaydi.  Shunday  holat 
yuz  bergan  taqdirda,  b o ‘sh  qolgan  mafkura  m aydonidan  biz­
ga  begona,  orzu-intilishlarimizga  mutlaqo  yot  g‘oyalar  o ‘rin 
egallashga  urinishi  shubhasizdir.
Agar  yoshlarim iz  ongini  yot,  begona  g ‘oyalar  egallasa, 
fikr  qaramligi,  tafakk ur  qulligi  kelib  chiqadi.  Bu  narsa  h ar 
qanday  iqtisodiy yoki  siyosiy  qaram likdan  dahshatli b o ‘ladi. 
Shu  sababli  milliy  istiqlol  m afkurasi  m illatn i  va  b a rc h a  
xalqlarni birlashtirish,  uyushtirish,  vatan ravnaqi,  yurt  tin ch - 
ligi  va  xalq  farovonligi  y o ‘lida  xizm at  qilm oqda.
H ozirgi  p a y td a   r o ‘y  b era y o tg an   ay rim   salbiy  h o latlar, 
n o jo ‘ya  x a tti-h a ra k a tla r,  yovuz  ishlar,  avvalo,  m afkuraviy 
b o ‘shliq   tufay li  s o d ir  b o ‘lm o q d a .  N e g a   d e g a n d a ,  h a li 
hayotiy  tajribaga  ega  b o ‘lm a g a n ,  o q - q o r a n i  ta n ib   ulgur- 
m a g an   y osh lar  h a r   turli  t a ’sirlarga  b e rilu v c h an   b o ‘ladi. 
Misol  u c h u n ,  b a ’zi  yoshlarni y o ‘ldan  c h alg ‘itayotgan  diniy 
e k stre m iz m   xavfini  olaylik.  Bu  xatarli  o q im   o ‘ziga  xos 
tarixga  ega.  Xususan,  80-yillam ing  oxirida  m am lakatim izga 
o ‘z in i  « d o ‘st»,  « din d o sh » ,  «m illatdosh»  qilib  k o ‘rsatib, 
g o ‘yo  islom  d in in in g   sofligi  u c h u n   kurashga  «da’vat»  etuv- 
chi  ayrim   k im salar  kirib  keldi.  U la r  m u q a d d a s   d in im iz - 
ning  asl  m o h iy a tin i  bilm aydigan  o dd iy   o d a m la rn i,  g ‘o ‘r
132

---

y o s h l a r n i   o ‘z  t u z o g ‘iga  ilin t i r i b ,   b iz g a   b e g o n a   d in iy  
aqid alarni  yoyishga  urindi.  Agar biz,  a w a la m b o r,  yoshlari- 
mizning  iy m o n -e ’tiqodini  mustahkamlasak,  irodasini baquv- 
vat  qilsak,  ularni  o ‘z  mustaqil  fikriga  ega  b o ‘lgan  barkam ol 
insonlar  qilib  tarbiyalasak,  ularning  ongida  o ta -b o b o la ri- 
m izning  m uq a d d as  qadriyatlarini  q a ro r  toptirsak,  ularn in g 
o ‘zbek  fa rz a n d im a n ,  deb  g ‘u r u r   va  iftixor  b ilan   ya sh a - 
shiga  erishgan  b o ‘lam iz  va  sh u n d a g in a   ular  milliy  ildiz- 
lari  b a q u w a t ,  d u n y o n i  c h u q u r  an glaydigan,  z a m o n   ta ra q - 
qiyoti  bilan  b a ro b a r  q a d a m   tashlaydigan  in so n la r  b o ‘lib 
yetishadilar.
P rez id e n tim iz   t a ’kilaganidek:  «...  h a m m a m iz   ya n a   bir 
h a q i q a t n i   a n g la b   y e t m o q d a m i z .   F a q a t g i n a   c h i n a k a m  
m a ’rifatli  o d a m   inson  q a d rin i,  m illat  q ad riy atlarin i,  bir 
s o ‘z  bilan  aytg an da,  o ‘zligini  anglash,  erkin  va  o z o d  ja m i-  
y a td a   yashash  m ustaqil  d a v latim iz n in g   j a h o n   h a m ja m i- 
yatida  o ‘ziga  m u n o sib ,  o b r o i i   o ‘rin  egallashi  u c h u n   fido- 
yilik  b ilan   kurashishi  m um kin» .
H o z ir  0 ‘zbekistonda  hali  tajribasiz  va  yosh  b o ‘lsa-da, 
o ‘z  siyosiy  y o ‘li  —  mafkurasiga  ega  bir  n e ch a  siyosiy  par- 
tiyalar  faoliyat  k o ‘rsa tm o q d a,  bu  h a m   respublikam izdagi 
dem ok ratiya  va  erkinlikning  dalilidir.  M az k u r  siyosiy  par- 
tiyalar  h a m   o ‘z  yo‘lidan  borib,  m afkura  borasida  m uayyan 
tajriba t o ‘plam oqda.  Bizning  nazarim izda,  0 ‘zbekistonning 
m ustaqillik  m afkurasi,  asriy  milliy  q a driy atlarim iz,  xalq 
tafakkurida  vujudga  kelgan  va  kelayotgan  yangi-yangi  fikr- 
lar  siyosiy  p a rtiy a la rim iz   t o ‘p la y o tg a n   ta jrib a la rn in g  — 
qaym o g‘i  tarzida  shakllanishi  va  boyib  borishi  zarur.
Xalq  tafakkuridagi  yangi  fikrlar deganda  biz  quyidagilar- 
ni  nazarda  tutam iz.  XXI  asrga  qadam   q o ‘ydik.  H o zir  qay 
bir  xalq  yoki  m a m la k at  ilm -fa n   va  texnologiya  sohalari 
ravnaqiga  d iqq at  q a ra tm asa ,  m afkura  borasida  h a m   o rq a d a  
qo ladi.  M a ’naviyat  h a m   eskirib  qo la d i,  s o ‘zi  s o ‘z  b o ‘lm ay 
q o la d i,  in o b a tg a   o lin m a y d i.  A m e r ik a ,  ing liz,  fr a n s u z , 
y a p o n ,  italyan  xalqlari  ilm-fan  va  texnologiya  sohalarida 
ilg‘orlik  qilayotganliklari  u ch u n   h a m   u m u m ja h o n   siyosatida 
yetakchi  ekanini  nazardan  chetda  qoldirish  m u m k in   emas, 
deb  o ‘ylaymiz.  Biz  ham   shunday  yo‘l  tutsak  arziydi.
133

---

M a ’naviy-axloqiy  va  m a d an iy   yuksalish,  x a lq im izning  
azaliy  tu rm u s h   tarziga  aylan gan  m a ’rifat  va  a d o lat  m a m -  
lakatda  d e m o k ra tik  ja ra y o n la rn i  c h u q u rla sh tiris h n in g   ka- 
folatidir.  D e m o k ra tik  ja ra y o n   uzoq  d av o m   etadigan  u z lu k ­
siz ja ra y o n   boNganligi  bois  y a n gich a  ta fa k k u rn i  shak llan - 
tirish,  huquqiy,  siyosiy va  m a ’naviy yangilanishlar lozimligi 
anglab  yetildi.  Q o n u n   ustuvorligiga  erishish  u c h u n   o ldin 
b a rc h a n in g   tengligi  t a ’m inlan di.  A h o lin in g   siyosiy  faolli- 
gi  bevosita  u n in g   ja m iy a t  ijtim oiy-siyo siy  ja ra y o n la rig a  
qanchalik  daxldorligi  bilan  belgilanishi  anglab  yetildi.  Aholi 
siyosiy  m a d an iy ati  shakllandi.  D e m o k ra tiy a n in g   ya n a   bir 
belgisi  — ja m iy a td a   m u x o lifatn in g   mavjudligi.  Bizda  h a - 
qiqiy  m a ’n o d a   m ux olifat  b o ‘lm a g a n .  Avvalo,  islo h o tla r 
o ‘tkazish,  ja m iy a tn in g   ta ra q q iy o t  va  yang ilan ish  y o ‘lidan 
olg‘a borishi  b o ‘yicha  m uqobil  d astu r turlarini  taklif etishga 
q o d ir  am aliy  m uxolifatni  n a z a rd a   tu tm o q   lozim .  P re z i­
d e n t  ta sa v v u rid a   m u x o lif a tn in g   m a v jud ligi  d e m o k r a tik  
ja m iy a t  u c h u n   zaruriy  ho disa  va  n o rm a l  holatdir.
D e m o k r a t i k   j a m i y a t n i   r i v o j l a n t i r i s h n i n g   m u h i m  
m a ’naviy  o m illa rid a n   biri,  bu   ho k im iy a t  ta rm o q la rin in g  
b o ‘linish  tam oy ilid ir.  Y a ’ni  q o n u n   c h iq aru v ch i  — p a rla ­
m e n t ,   ijr o iy a   h o k i m i y a t   —  V a z i r l a r   M a h k a m a s i ,   s u d  
d e m o k ra tik ,  h u q u q iy   davlat  va  fuq arolik ja m iy a tin i  b arp o 
etishn in g  m u h im   e lem entlaridir.
D e m a k ,   h o k i m i y a t   —  b u   p a r l a m e n t   b o ‘lib,  q o n u n  
c h iq aru v ch i  o rgan  h isob lanadi.  Ijro  etu vchi  o rg a n  — d a v ­
lat  m e x a n iz m in i  t o ‘la  asos  bilan  «davlat  hokim iyati»  yoki 
«oshkora  hokim iyat»  deyish  m u m k in .
D avlat  m a h k am asi  (a p p a rati)  —  davlat  m e x a n iz m in in g  
b ir qismi  b o ‘lib,  davlat  hokim iyatini  am alga  oshirish  u c h u n  
h o kim iyat  vakolatlariga  ega  b o ‘lgan  org an lari  m a jm u id a n  
iborat  va  u  m a ’naviyat  sohasidagi  siyosatni  h a m   yuritadi.
D a v la t  m e x a n i z m i  d a v la t  m a h k a m a s i d a n   ta s h q a r i, 
davlat  m uassasalari  va  m a ’naviyat  sohasini  n a z o ra t  q ilu v ­
chi  davlat  k o rx o n a la rin i  h a m   o ‘z  ichiga  oladi.  S hu   bilan 
birgalikda  bir  q a to r  siyosiy  institutlar,  y a ’ni  turli  p arti- 
yalar,  kasab a  u y u s h m a la ri,  y o s h la r  ta s h k ilo tla ri  h a m d a
134

---

ijodiy  u y u s h m a la r — yozuv chilar,  ju rn a listla r,  rassom lar, 
k in o c h ila r,  te a tr   arb oblari,  ilmiy  m u a ssasalar  davlat  si- 
y o s a ti n i,  j u m l a d a n ,   m a ’n a v iy a t  s o h a s id a g i  s o ‘y o s a tn i 
r o ‘yobga  ch iq arish   so hasida  faoliyat  yuritadilar.
H o k im iy a t  ta rm o q la ri  b a r  b irin in g  d e m o k ra tik   ja r a -  
y o n la rn i  c h u q u rla sh tiris h   borasid a  tu tg a n   o ‘rni  va  roli  be- 
n ih o y a   k attad ir.  H ozirgi  z a m o n   d e m o k ra tik   ja ra y o n la ri 
« to ‘r tin c h i  ho k im iy a t»   —  m a tb u o t  fa o liy a tid a n   fo y d a la - 
n is h n i  ta q o z o   e tm o q d a .  A y n iq sa,  m a ’n aviyat  s o h a s id a  
« to ‘rtin ch i  h o k im iy a t» n in g   roli  k attadir.  U  davlat  siyo- 
satining  u stuv or  y o ‘nalishi  b o ‘lgan  m a ’naviyatni  yuksalti- 
radigan  qism idir.
M am lak a t  ta ra q q iy o ti  b ir  m e ’yorga  tu sh g an   va  izchil 
a m alg a  o sh irila y o tg a n   d a v la tla rd a   siyosiy  d u n y o q a ra s h , 
siyosiy  faoliyat  shaxs  m a ’naviyatida  m u sta h k am   o ‘rnashib, 
fu q a ro la rn in g   axloqiy  n o rm a la rig a   aylanib  qoladi.
X ulosa  qilib  ay tg an d a ,  d e m o k ra tiy a ,  y a ’ni  q o n u n n in g  
u stu v o rlig i  va  u n g a   t o ‘liq  rio y a   e tis h   ja m iy a t  m a ’n a - 
viyatining  yuksalishiga  y o rd a m   beradi.  C h u n k i,  ja m iy a t- 
n ing  yuksalishi  kishilar  o n g in in g   o ‘zgarishiga  olib  keladi. 
0 ‘z  n a v b a tid a   h a q iq iy   d e m o k r a tiy a   m a ’nav iy   ji h a t d a n  
yetu k  ja m iy a td a g in a   q a ro r  to p a d i.
TAYANCH  S O ‘Z   VA  IBORALAR
S iy o s a t,   siy o siy   o n g ,   t a r a q q i y p a r v a r   s i y o s a t ,  i c h k i  va  t a s h q i   si y o s a t 
m i l i t a r i z m ,   « S iy a r   u l - m u l k » ,   «A xlo qi  m u h s i n i y » ,   siyosiy   e r k i n l i k ,   vak illik  
d e m o k r a t i y a s i ,   h u q u q i y   d e m o k r a t i k   is l o h o t l a r ,   m ill iy   is tiq lo l  m a f k u r a s i ,  
h o k i m i y a t ,   m u x o l i f a t ,   d a v la t  m e x a n i z m i ,   « t o ‘r t i n c h i   h o k i m iy a t » .
SAVOL  VA  T O P S H IR IQ L A R
1.  S iy o s a t  n i m a ?
2.  N i z o m u l m u l k n i n g   « S i y o s a t n o m a »   a s a r i  m a z m u n i   q a n d a y ?
3.  S iyosiy  r e j i m n i n g   m o h i y a t i ?
4.  S iyosiy  m a d a n i y a t n i   iz o h l a n g .
5.  D e m o k r a t i y a   n i m a ?
6.  H u q u q i y   s a v o d x o n l i k   n i m a ?
7.  Q o n u n g a   i t o a t k o r l i k   i b o r a s i n i  i z o h l a n g .
8.  0 ‘z b e k i s t o n   — k e la ja g i  b u y u k   d a v la t »   s h i o r i n i   i z o h l a n g .
135

---

A D A B IY O TLA R
1. 
I.  K a r i m o v .   Is tiq lo l  va  m a ’n a v iy a t .  Т .:  « 0 ‘z b e k i s t o n » ,   1994.
2 . 1.  K a r im o v .   B u n y o d k o r l i k   y o ’li d a n .   4 - t o m .   Т .:  « 0 ‘z b e k i s t o n » ,   1996.
3. 
I. 
K a r im o v .  V a ta n   s a jd a g o h   kab i  m u q a d d a s d i r .   3 - t o m .   « 0 ‘z b e k is to n » , 
1996.
4.  I.  K a r im o v .   M a ’n a v iy   y u k s a lis h   sari.  Т .:   « 0 ‘z b e k i s t o n » ,   1998.
5.  I.  K a r im o v .   K u c h li  d a v l a t d a n   k u c h li  j a m i y a t   sa r i.  Т .:  « S h a r q » ,  1998.
6.  I.  K a r im o v .   T a r i x i y   x o tir a s iz   k e la j a k   y o ‘q.  Т .:  « S h a r q » ,   1998.
7.  I.  K a r im o v .   O z o d   v a  o b o d   V a t a n ,   e r k i n   va  f a r o v o n   h a y o t   —  p ir o v a r d  
m a q s a d i m i z .   8 - t o m .   Т .:  « 0 ‘z b e k i s t o n » ,   2000.
8. 
A .  
S a id o v ,   U.  T o j i x o n o v   D a v la t  v a  h u q u q   a s o s la ri .  Т .:  « A d o la t» ,
1999.
9.  R.  J u m a y e v .   D a v la t  v a  j a m i y a t .   Т .:  « S h a r q » ,   1998.
10.  Z .  Is lo m o v .  D a v la t  v a  h u q u q .   Т .:   « A d o la t» ,  2000.
TEST  SAVOLLARI
1.  D e m o k r a t i y a   s o ' z i n i n g   m a ’n o s i  q a n d a y ?
A)  X a lq .  B)  h o k i m i y a t .   D )   X a lq   h o k i m i y a t i .   E )  A   va  B.  F )  B a r c h a s i 
t o ‘g ‘ri.
2.  Y e r   y u z id a   in s o n   h u q u q l a r i   10  yilligi  d e b   B M T   t o m o n i d a n   qaysi 
y il la r   e ’lo n   q il in d i ?
A )  1 9 9 1 - 2 0 0 1 .   B )  1 9 9 2 - 2 0 0 2 .   D )   1 9 9 3 - 2 0 0 3 .   E )   1 9 9 4 - 2 0 0 4 .  
F )  1 9 9 5 - 2 0 0 5 .
3.  I n s o n   h u q u q l a r i   u m u m j a h o n   d e k l a r a t s i y a s i n i n g   50  yilligi  q a c h o n  
n i s h o n l a n d i ?
A)  1996.  B)  1997.  D )  1998.  E ) 
1999.  F )   20 0 0 .
4.  I n s o n   h u q u q l a r i ,   s h a x s n i n g  si y o s iy   m a z m u n i  k o n s e p s i y a s i  
B M T
t o m o n i d a n   q a c h o n   q a b u l   q il i n d i ?
A ) 
1996.  B)  1997.  D )   1998.  E )  1999.  F )   20 0 0 .
5.  I.  K a r i m o v .  « 0 ‘z b e k i s t o n n i n g   s i y o s iy - i j ti m o iy   v a  iq tis o d iy   is ti q b o -  
li n in g   a s o s iy   t a m o y il la r i»   n o m l i   m a ’r u z a s in i   q a c h o n   qild i?
A ) 
1995.  B)  1996.  D ) 1997.  E ) 
1998.  F )   1999.
6.  « D a v la t  is h l a r i n i n g  t o ’q q iz   u l u s h i  
k e n g a s h ,  t a d b i r   v a m a s h v a r a t ,
q o l g a n   b i r   u lu s h i   e s a   q il i c h   b il a n   b a jo   k e lt i r i l u r » , —  d e g a n   j u m l a   k i m n i n g  
q a y si  a s a r i d a n   o li n g a n ?
A )  Y u s u f   X o s   H o j i b n i n g   « Q u t a d g ' u   b ilig » id a n .
B)  N i z o m u l m u l k n i n g   « S i y o s a t n o m a » s i d a n .
D )   A m i r   T e m u r n i n g   « T u z u k l a r » id a n .
E )  H u s a y n   V o i z   K o s h if iy n in g   «A x lo q i  M u h s i n i y » s i d a n .
F )  X o ja   S a m a n d a r   T e r m i z i y n i n g   « D a s t u r   u l - m u l u k » i d a n .
7.  « P u l   t u g a m a y   —  a q l  k ir m a s »   m a q o l i n i n g   h a q i q i y   m a ’n o s i  q a y si 
q a t o r d a   t o ' g ’ri  k o 'r s a t i l g a n ?
A)  Pul  b il a n   a q l  as lo   c h i q i s h o l m a y d i   —  b ir i  b o r  j o y d a   ik k in c h is ig a   o ‘rin 
y o ‘q.
B)  P u l i n g   b o r m i   —  a y o v s iz   s a r f la y v e r ,  b o ' l m a s a   a q li n g   k i r m a y d i .
D )   B o r id a   k a t t a - k a t t a   s arflab   q o ’yib,  m u h t o j l i k d a   q o l g a n i n g d a   p u s h a y -  
m o n   y e y s a n   — a q l i n g   k ir a d i.
E )  H a r   u c h a l a   q a t o r d a g i   m a ’n o   t o ‘g ‘ri.
136

---

Ғ)  F a q a t   «В»  q a t o r d a g i   j a v o b   t o ‘g ‘ri.
8. 
« I s h n i n g   o ‘z in i  b i l g u n c h a   —  k o ‘z in i  bil»  m a q o l i n i n g   m a ’n o s i  n i m a ?
A)  Bir  n a r s a n i  b i l a r - b i lm a s   m a h m a d o n a g a r c h i l i k   q ila v e r m a ,  u n d a n   k o ‘ra 
ish  o ‘r g a n ,  s h u   s e n g a   fo y d a li  b o ‘ladi.
B)  U d d a b u r o n   s h o y i n i  o ' z i   e m a s ,   o ‘r g ir n c h a k k a   t o ‘q it a d i;   q u r b a q a -  
n in g   o y o g 'i g a   t a q a   q o q a   o la d i.
D )   I s h n in g   o s o n ,   q u l a y ,   o ‘n g ‘a y ,  u n u m l i   u s u l in i   izla.
E )  K o ‘z i n i  b ils a n g ,  h a r   q a n d a y   m u s h k u l   i s h n i n g   h a m   u d d a s i d a n   c h i q a -
sa n .
F )  «В»,  «E»  q a t o r l a r   t o ' g ‘riga  o 'x s h a y d i .
137

---