0 ‘zb e k ist o n r espu b lik a si ol1y va o rta m axsus ta’l im vazirligi

Amaliy  tasaw uf,
  biz  y u q o rid a   aytgan  h a q iq a tn i  anglab 
yetish  va  u n in g   y o rd a m id a   ongli  yashash  fikrini  ta rg ‘ib 
qila d i.  S h u  asosiy  m a q s a d   y o ‘lid a   m a ’rifatg a   e ris h is h  
g ‘oyasini  ilgari  suradi.  Bilim  yuksak  a x lo q -o d o b d a n   b o s h ­
lanadi.  B o sh q a c h a   ay tg an d a ,  axloqiy  m e ’yorlar,  q o id a la r- 
ning  m u a y y an   tizim i  tasavvufning  am aliy  qismi  m o h iy a ­
tini  ifodalaydi.  D e m a k ,  tasavvufning  nazariy  va  am aliy  
jih atlari  y agona  talqin  etiladi.
likasi  K onstitutsiyasin in g  31 -m o d d a sid a:  « H a m m a   u c h u n  
vijdon  erkinligi  kafolatlanadi.  H a r b ir inson  xohlagan  dinga 
e ’tiq o d   qilish  yoki  h e c h   q a n d a y   din ga  e ’tiq o d   qilm aslik 
huquqiga  ega.  D iniy  qarashlarni  m ajburan  singdirishga  y o ‘l 
q o ‘yilm aydi»,—  deyiladi.
0 ‘z b e k is to n n in g   m ustaqilligi  inson   va  fu q a ro la rn in g  
ha m ,  u  yash ay otgan   ja m iy a tn in g   h a m   m a ’naviy  jih a td a n  
boyib  borishi  u c h u n   keng  y o ‘l  o c h d i.  D av latim izd a   vij­
d o n   erkinligi  masalasi  bilan  b o g bliq  m u n o sab a tla r o ‘zgardi. 
Istiqlo ln in g  dastlabki  k u n la rid a n o q   d iy o rim iznin g  b a rc h a  
fuqarolari  h aqiqiy  e ’tiq o d   erkinligini  his  eta  boshladilar. 
D avlat  bilan  diniy  ta sh k ilo tla r  o ‘rtasidagi  m u n o s a b a tla r 
0 ‘zbekisto n  R espublikasining  1998-yil  1-m ayda  qabul  q i­
lingan  «Vijdon  erkinligi  va  diniy  ta sh k ilo tla r t o ‘g ‘risida»gi 
(yangi  ta h rird a g i)  Q o n u n i  bilan  tartibga  solinadi.
Bugungi  kunda  CTzbekistonda  turli  din  vakillari  o ‘z  din- 
lariga  hech  qanday  to ‘siqlarsiz  e ’tiqod  qilishlari  u ch u n   bar­
cha sharoitlar yaratilgan.  Sobiq  ittifoq davrida  respublikamizda 
bor-yo‘g‘i  89  ta  masjid  va  ikkita  madrasa  faoliyat  ko‘rsatgan 
b o ‘lsa,  hozir  0 ‘zbekiston  musulmonlari  idorasi  boshqaruvi 
ostida  Adliya  vazirligidan  rasmiy  ro‘yxatdan  o ‘tgan  1700  dan 
ortiq  masjid,  10  ta  madrasa  faoliyat  ko‘rsatib  turibdi.
H adislard a  m illatlararo  m ojarolar,  qonli  t o ‘qnashuvlar, 
millat  ajratishlar qoralangan.  H a r xil  millat  vakillari,  garchi
V ijdon
e rk in lig i
0 ‘zbek iston   fu q a ro larining   vij­
d o n   erkinligi  q o n u n   b o ‘yicha  ka- 
folatlangan.  0 ‘zbekiston   R espub-
69

---

dinlari  va  diniy  e ’tiq o dlari  o ‘z a ro   farq  q ilsa -d a,  b ir-b ir- 
larining  tillari,  tarixlari,  m a d an iy atla ri,  milliy  u r f - o d a t ­
lari  va  q a d riyatlarin i  bilish  va  h u rm a tla sh g a ,  o ‘z a ro   to tu v  
b o ‘lib  yashashga  d a ’vat  etilgan.
M am lak atim izd a  istiqomat  qilayotgan  turli  millat  vakil­
lari  h a m   o ‘zlari  e ’tiq o d   qilayotgan  d in la rid a   erkin  ibodat 
qilmoqdalar.  Bugun  respublikam izda  15  turdagi  konfessiya- 
da  170  d a n   ortiq   noislom iy diniy  tashkilotlar  rasm an  faoli­
yat  k o ‘rs a tm o q d a .  M a m la k a tim iz d a   yirik  d in iy   ta sh k i- 
lo tla rd a n   0 ‘zbekiston  M u su lm o n lari  idorasi,  0 ‘rta  Osiyo 
Rus  pravoslav  c h erk o v i  b o s h q a rm a s i,  0 ‘rta  O siyo  Injil 
N a sro n iy lar  —  B aptistlar,  0 ‘rta  Osiyo  Y ettin c h i  ku n  A d - 
ven tistlar  cherkovi  va  b oshq a  konfessiyalar  y agona  h u q u ­
qiy  tiz im   va  m a q o m   asosida  ish  olib  b o rm o q d a .
M a m la k a tim iz d a   tashkil  to p g a n   bu  ibratli  va  noyob  
hodisa — turli  dinlarga  m a n su b   xalqlarning   k o ‘p  millatli 
davlatda  tinch-totuv yashay olish  tajribasini ja h o n   miqyosida 
o ‘rganilsa  va  q o ‘llanilsa  ju d a   h a m   foydali  b o ‘ladi.
Biroq  oxirgi  p aytlarda  d in iy - m a ’naviy  qadriy atlar  rivo- 
jiga  o ‘zining salbiy t a ’sirini  k o ‘rsatayotgan  ayrim  ja ra y o n lar 
ha m   yuz  berdi.
D in iy   firq achilik,  d iniy  to ifa -
Ijtim o iy   x a v fli 
ch ilik ,  g u ru h b o z lik n in g   b a ’zi  bir
m a z h a b la r  
,  , 
.  , 
,  .  .  ,
q a r a s h l a n   b i l a n   s ira   c h i q i s h i b
b o ‘lm aydi.  1998-yil  fevralida  0 ‘zbekiston   televideniyasi
Afg‘o n isto n   ju rn a listla ri  to m o n id a n   ta y yo rlan gan  «Qonli
Qaysar»  n o m li  h ujjatli  film ni  n a m o y is h   qildi.  Bu  film
Turkiya  televideniyasida  h a m   k o ‘rsatilgan  edi.  U n d a   tolib-
larning  Faryob  viloyatidagi  o ‘z bek lar  yashaydigan  Q aysar
qishlog‘ida  am alga  oshirgan  yovuzliklari  h a q id a   hikoya  qi-
linadi.  1998-yil  y anv ar  oyida,  y a ’ni  u lug ‘  R a m a z o n   ku n -
larida  o ‘zlarini  «asl»  m u s u lm o n   deb  atay d ig an   b ir  g u ru h
toliblar jangarilari  Q aysar qishlog‘iga  kirishadi.  T in c h   aholi
u la rd a n   q o chishg a  ulgurgan.  Biroq  q o c h a   o lm a y   qolgan
800  kishini  to lib la r  qiyn ab   o ‘ldirganlar.  U la r  o d a m la rn in g
terisini  tiriklayin  shilib,  k o ‘zlarini  o ‘yib  olishgan.  Keyin
m u rd a la rn i  shu  h o ld a   tashlab   ketishgan.  Q ish lo q d a   faqat
k a m p irla r  bilan  g o ‘d a k la r  q olishgan.  M u s u lm o n   degani
70

---

bilan,  o d a m   m u su lm o n  b o ‘lib  qolmaydi.  Shariat qoidalarini 
bilib,  u n g a   a m al  qilm aslik  o g ‘ir  gu noh .
1990-yillarda  m a m lakatim iz  va  q o ‘shni  respublikalarda 
taraqqiyotim iz,  osoyishtaligimizni  k o ‘rolm aydigan  «vahho- 
biylik»,  «tolibon»,  «hizbut-tahrir»,  «akromiylar»  kabi  o q im ­
larning  g u ru h  va  t o ‘dalari  paydo  b o ‘la  boshladi.  Bunday 
t o ‘dalar o ‘zlaricha  masjidlarda g ‘avg‘o  k o ‘tarib,  o 4 is h   davri 
qiyinchiliklaridan  foydalanib,  ayrim  yoshlar  ongini  z ahar- 
lashga  urindilar.  Mustaqillik  bergan  erkinlikni  suiiste’mol 
qilib,  m am lak atni  dunyoviy  d em o k ra tik   y o ‘ldan  olib  b o ­
rish  em as,  balki  islomiy  davlat  qurishni  shior  qilib  chiq di- 
lar.  Bu  mutaassib dindorlar o ‘zlarini  «vahhobiy» yoki  «dinni 
tozalovchilar»,  «fundamentalistlar»  deb  yuritsalarda,  asli- 
da  islom ning  o ‘ziga  zarba  berm oq dalar.  V ahhobiylarning 
ijtimoiy-tarixiy  m ohiyati  nim alardan  iborat?
V a h h o b i y l i k   h a r a k a t i   s u n n iy  
V a h h o b iy lik n in g  
m a zh a b la rn in g   eng  kichigi  b o ‘lib,
mo  iya  1 
r a d i k a l   y o ‘n a l i s h   h i s o b l a n g a n
h anb aliy likd an  kelib  c h iq q a n ,  dunyoviy  qadriyatlarga  nis­
b a ta n   оЧ а  m urosasiz  d iniy-m afku rav iy  oqim dir.
M u t a x a s s i s l a r n i n g   f i k r i c h a ,   b u   o q i m n i n g   a y r i m  
k o ‘rinishlari  X IX   asr  oxiri  va  XX  asr  bo sh larid a   T u rk is- 
to n   h u d u d id a   h a m   b o ‘lgan.  1 9 9 0 -y illard a   v a h h o b iy lik  
oqim iga  m a n s u b   kishilar  0 ‘zbekiston   R espublikasida  h a m  
borligi  m a ’lu m   b o ‘ldi.  90-yillarning   b o sh id a   v a h h o b iy la r 
N a m a n g a n d a   A lisher  N a v o iy   haykalini  buzib  tashlashgan. 
1990-yil  d e k a b r d a   5  n a fa r  a s k a rn in g   a v to b u s d a   y o qib 
yuborilishi,  milliylik  shiori  ostida  o ‘zaro  n iz o la rn in g   k el­
tirib  chiqarilishi,  1991-yil  d ek ab rd a  sobiq  viloyat  partiya 
q o ‘mitasi binosini  egallab  olishga va  uni  «Islom  markazi»ga 
aylantirishga  b o ‘lgan  urinishlar,  «Adolat»,  «Islom  lashkar- 
lari»  n o ra sm iy  g u ruh   a ’zolarini jin o iy  ja vo bg arlikd an   o z o d  
qilish  m a q sa d id a   viloyat  p ro k u ra tu ra s i  b in o sin in g   o ‘rab 
olinishi  u la r  faoliyatining  b ir  qism i,  xolos.
H o k im iy a tn i  egallash  ishtiyoqida  n a m a n g a n lik   T o h ir 
Y o ‘ldoshev  1990—91-yillarda  «Otavalixon» jo m e ’  masjidida 
o ‘m ashib olib,  «vahhobiylik»ni targ‘ib qiluvchi  shaxslar bilan 
«Islom   lash karlari»   n o m i  o s tid a   yang i  n o ra s m iy   g u ru h

---

tashkil  qildi va  «Islom  davlati»  qurishni  maqsad  qilib q o ‘ydi. 
«Adolat»  va  «Islom  lashkarlari»ning  m aqsadlari  bitta  edi  — 
h o k im iy a tn i  z o ‘rlik  bilan  q o ‘lga  olib,  dastlab  F a rg ‘o n a  
vodiysida,  keyinchalik  b u tu n   0 ‘zbekistonda  «Islom  davla­
ti»  tashkil  qilishdan  iborat  edi.  U lar  k o ‘plab  tashkilot  va 
x o ‘jaliklam ing m a ’muriy binolarini z o ‘rlik bilan  egallab  olib, 
«D iniy  markaz»ga  aylantirishga  harakat  qildilar.
Aslida  bu  d iniy  e kstrem istik  g u ru h la r  o ‘z  oldiga  bir 
n e c h a   y o ‘n a lis h d a   fao liy a t  o lib   b o ris h n i  m a q s a d   qilib 
q o ‘ygan  edi.
B irin c h i  y o ‘n alish:  h o k im iy a tn i  m u h o f a z a   q ilu v c h i 
id o ralarn i  kuchsiz  qilib  k o ‘rsatib,  xalqni  q o ‘rquvga  solish 
m a q sa d id a   turli  jin o y a tla r  va  terro ristik  h a ra k a tla r  sodir 
e tis h d a n   iborat  b o ‘lgan.  B uning  u c h u n   zam o n a v iy   q u ro l- 
aslah alar  bilan  t o i i q   t a ’m in la g a n ,  uyushgan  qurolli  g u ­
ru h   tashkil  qilingan.  Bu  uyushgan  qurolli jin o iy  g u ruh   xalq 
osoyishtaligini  buzish,  fu q a ro la r  m o l-m u lk in i  ta lo n -ta ro j 
qilish,  ah o lin i  o ‘ldirish  bilan  sh u g ‘ullangan.
Ikk in ch i  y o ‘nalish:  o ‘z  atrofida  im k o n   q a d a r  k o ‘p ro q  
k u c h   t o ‘p la sh   m a q s a d id a   j i n o y a t   s o d ir   e tis h g a   m oy il 
b o i g a n   shaxslarni  qidirib  top ish,  ularni  xorijga  yuborish, 
m axsus  tay y o rg a rlik d a n   o ‘tib  kelishlari  va  «Jih o d »   h a - 
rakatlariga  ta y y o r  b o i i b   turishlarin i  t a ’m in la s h d a n   iborat 
b o i g a n .   Shu  m a q sa d d a   bir  g u ru h   y osh lar  xorijiy  davlat- 
larga  n o q o n u n iy   y o i l a r   bilan  yuborilib,  b ir  n e c h a   oylab 
islomiy  jan g arila r,  q o ‘p o ru v c h ila r  tayyorlaydigan  m axsus 
harbiy  o ‘quv  m a rk a zla rid a   tay yorgarlikdan  o ii s h g a n .
U c h in c h i  y o ‘nalish:  s h a h a r  va  qishloqdagi  masjidlar, 
m ahallalar,  x o n a d o n la r  va  turli  xil  m arosim larda  aholini 
«Islom  davlati»  qurishda,  hayotga  shariat  q o n u n la rin i  ta t- 
biq  qilishda  ishtirok etishga  d a ’vat  qilishdan  iborat  b o ig a n . 
«Islom  davlati»  tuzish  kerakligini,  b u n d a   ishtirok  etish  farz 
ekanligini  t a r g i b   qilishgan.  A n a   shunga  qarshi  c h iq q a n   har 
qan d ay   o dam ga  qarshi,  h atto   o ‘z  o ta -o n a si  va  aka-ukasi 
b o i s a   h a m ,  «jihod»  qilishga  fatvo  berilgan.
Q u r o lli  g u r u h l a r ,  j i n o i y   u y u s h m a n i  m a b l a g ‘  b ila n  
t a ’m in la s h   m a q s a d id a   u m u m i y   x a z in a   —  « B a y tu lm o l»  
tashk il  qilingan.
72

---

E kstrem istik  fanatik  ruhdagi  jin o iy   g u ru h   a ’zolarin in g 
yovuzliklari  tin c h ,  o so yish ta  hayo t  k e c h ira y o tg a n   aholi 
qalbini  larzaga  soldi.  R o ‘y  bergan  jin o y a tla r  ildizi  c h u q u r  
b o ‘lib,  u la r  k atta,  m u d h is h   m a q sa d n i  o ‘z  oldiga  q o ‘ygan 
edilar.  U la r  1998-yilga  kelib  biri  birid an   m u d h is h   10  ta 
jin o y a t  so d ir  etishgan.
Pokistonning  Peshovar  tumanida  joylashgan  diniy  o ‘quv 
yurtlarida «Hizbu  harakati jihod», «Da’vat ul-Inshod» va «Pokis­
ton  islom  ulamolari  jamiyati»  kabi  tashkilotlar  yordamida 
o ‘zbekistonlik,  aksari  vodiylik  b o ig a n   yoshlar  0 ‘zbekistonda 
terrorchilik  harakatlar!  uchun  o ‘qitilgan.  Maxsus  tayyorgarlik­
dan o ‘tgach,  ular Tojikiston va Qiig‘iziston orqali 0 ‘zbekistonga 
yollangan.  90-yillaming  2-yarmida  Pokistondagi  bu  yashirin 
o ‘quv  markazlarida  Markaziy  Osiyodan,  asosan,  Tojikiston  va 
0 ‘zbekistondan kelgan «tinglovchilar» soni 400 ga yaqin boigan.
1999-yil  16-fevral  k u ni  T o s h k e n t  s h a h r id a   o d a m la r  
q u r b o n   b o l i s h i g a   olib  kelgan  te rro r c h ilik   h a ra k a ti  so dir 
e tilg a n   edi.  N a tija d a ,  13  kishi  h a lo k   b o ‘ldi,  128  n a fa r 
kishi  esa  tu rli  d a ra ja d a   ta n  ja r o h a ti  o ld i,  83  nafari  kasal- 
x o n a d a   yo tib   c h iq d i.  P o r tla s h la r  s h a h a r n in g   tu rli  n u q ta -  
larida  6 jo y d a   s o d ir  etilishi  m o l j a l l a n g a n   b o i i b ,   u la rd a n  
bittasi  d e to n a ts iy a   o q ib a tid a   yuz  b e rm a g an lig i  sababli  5 
ta  jo y d a   so d ir  b o ‘ldi.  V a zirlar  M a h k a m a si  binosig a  ki- 
rish  jo y id a ,  y a ’ni  P r e z id e n t  k o rte ji  o l a d i g a n   y o ‘lda, 
«N od irabegim »  k in o te a tri,  T ashq i  iqtisodiy  faoliyat  Milliy 
b a n k i,  Ic h k i  ishlar  vazirligi  b in o la ri  y o n id a   h a m d a  j i n o -  
y a t c h i l a r   t o m o n i d a n   ijarag a  o lin g a n   eski  b ir   h o v lid a  
p o rtla s h   s o d ir b o l d i .   T e rr o rc h ilik   h a ra k a tla ri  p o rtla tg ic h  
m o d d a la r   b ilan   t o l d i r i l g a n   tu rli  ru su m d a g i  5  ta  a v to - 
m a s h in a n i  p o rtla tis h   v o sitasid a  a m alga  oshirilgan.
Asrimizning  so‘nggi  yillariga  kelib,  dunyoning goh  u,  goh 
bu  chetida  islom  dinini  niqob  qilib  olgan  buzg‘unchi  oqimlar 
paydo  b o lg a n i  m a ’lum.  Ular jam iyatda  tartibsizlikni  avj  ol- 
dirib,  el-yurt  tinchligiga  raxna  solib,  Konstitutsion  tuzumni 
ag‘darib  tashlab,  islom  davlatini  barpo  etishga  urinayotirlar. 
G ‘alamislar  bu  qabih  niyatlarini  amalga  oshirish  maqsadida 
hali  ongi  shakllanmagan  yoshlarning  fikrini  c h alg ltib ,  o ‘z 
tomonlariga  og‘dirib  olishga  harakat  qilmoqdalar.
73

---

H o zirg i  k u n d a   g ‘a y riq o m m iy   ravishda  faoliyat  k o ‘r- 
satay otgan   tu rli  o q im la r,  d in iy   ek strem istik   ta sh k ilo tla r 
xususida  so‘z  yuritar  ekan m iz,  ularning   g‘oyalari  n im a d a n  
iborat  va  o ‘z  oldilariga  qan d ay   m aq sadn i  q o ‘yishgan,  d e ­
gan  haqli  savol  tu g ‘ilishi  tabiiy.  U m u m a n ,  islom da  hizb, 
y a ’ni  firqa  tuzish  shariat  qo nunlariga  zid  hisoblanadi.
Q u r ’o n i  k a rim d a   « ...o d a m la rn i  a ld a b   fitn a g a   solish 
o ‘ldirishdan  y o m o n ro q d ir» ,...  «Alloh  z u lm   q iluvchilarni 
sevmaydi»,  deb  t a ’kidlanadi.  D in iy   e k strem istla rn in g   h a ­
ra k a tlari  esa  Q u r ’o n i  k a rim   o y a tla rig a   m u tla q o   zidd ir. 
C h u n k i  ularning   asl  m aqsad i  d in n i  m u s ta h k a m la s h   em as, 
din  niqobi  ostida  h ok im iy atga  erishishdir.  H ozirgi  k u n d a  
bu  od diy  h a q iq a tn i  h a r  bir  ongli  in so n   tu s h u n ib   yetdi  va 
o ‘ziga  xulosa  c h iq arib   oldi.
Yurtboshimiz  alohida  ta ’kidlaganidek:  «...ayni  zam onda, 
biz  din  peshvolariga,  o ‘zimizga  o ‘xshagan  m usulm on  biro- 
darlarimizga  bir  narsani  takror  va  takror  uqtirmoqchimiz... 
diniy partiyalar tuzib,  hokimiyat talashib yurishlar xudoga ham 
yoqm aydi.  H a m m a   ahil,  h a m m a   pokiza  b o ‘lib  yashasin. 
Kimning  fazilati  qancha,  kimning  gunohi  q a ncha  ekanini 
yaratganning  o ‘zi  ajrim  qilib  beradi  u  dunyoda».
1997-yil  yuz  bergan   N a m a n g a n   v o q ealari,  1999-yili 
T o sh k e n td ag i  p ortlash lar,  2000-yil  avgust  oyida  S u rx o n - 
daryo  va  Toshkent  viloyatida  sodir boTgan  hodisalar,  2004- 
yil  m a r t   o y id a   T o s h k e n t   va  G ‘ijd u v o n d a ,  3 0 - i y u l d a  
T o s h k e n td a   so d ir  etilgan  jin o iy   h a ra k a tla rd a   ish tirok  e t- 
gan,  xalqim izning  tin ch ligini  buzishga,  o ‘z  V ataniga  xi­
y o n a t  qilib,  aziz  tu p ro g ‘im izni  oyoq   osti  qilishga  u ring an  
xalqaro  te rro rc h ila rn in g   g u m a sh tala ri,  v a tan fu ru sh ,  xoin, 
q o n x o ‘r  kallakesarlarga  nisb atan   h u q u q n i  m u h o fa z a   q iluv­
chi  id o ra la r  to m o n id a n   jin o y a t  ishlari  q o ‘z g ‘atilib,  oliy 
ja zo g a   va  u z o q   m u d d a tli  q a m o q q a   h u k m   etildi,  ularning  
bir  qism iga  n isb atan   qidiruv  e ’lon  qilindi.
X a lq im iz n in g   asl  fa rz a n d la ri  v a ta n im iz   s a rh a d la rig a  
suqulib  kirishga  harakat  qilgan  xalqaro  terrorchilarga  qarshi 
o n a -V a ta n   him oyasiga  o tla n ib ,  ularga  q a q sh a tq ic h   zarb a 
berdilar.  K e c h a -y u   k u n d u z   m a rd la rc h a   ja so ra t  k o ‘rsatib, 
g ‘a n im n i  yer  tishlatdilar.
74

---

U m u m a n ,  bugun  —  XXI  asr  boshida  ham   0 ‘zbekiston 
xavfsizligiga tahdid soladigan bunday kuchlaiga qarshi o ‘z bilim 
va  salohiyatimizni  yanada  oshirishimizni  taqozo  etiladi.
Yoshlarimiz  bugungi  k unda  terrorizm   va  diniy  ekstre- 
m izm   k o ‘lamining  xavfli  ravishda  kengayishi  dunyo  h am - 
jam iyatida  turli  xil  tashvishli  savollami  keltirib  chiqarayot- 
ganini  anglab  yetishlari  zarur.  Terrorizm   duny o  davlatlari- 
ga,  xalqlariga,  xususan,  0 ‘zbekistonning milliy xavfsizligidir. 
Binobarin,  Prezident  Islom  Karimov  qayta-qayta  t a ’kidla­
ganidek,  o ‘z  uyimizni  o ‘zimiz  asram og‘imiz,  o ‘z  yurtimizni 
o ‘zimiz  him oy a  qilm og‘imiz  lozim.  «...  H a m m a   gap  har 
qanday  tahdid  yoki  tahlika  oldida  vahimaga  tushm asdan, 
ana  shu  kurash  va  sinovlarga  doim o   tayyor  turishida,  ogoh 
va  sergak  b o ‘lishda»,— deb  uqtiradilar  yurtboshimiz.
D e m a k ,  islom   fu n d a m e n ta l iz m !   y uzaga  k e lis h in in g  
obyektiv  va  subyektiv  sabablari  b o r  e k an ,  ularn i  sinch ik- 
lab  o ‘rganib,  c h o r a - ta d b ir la r   k o ‘rilsa,  bu  o q im   o ‘z  zaru - 
riyatini  y o ‘qotadi.
P rez id e n t  Islom   K a rim o v n in g   « 0 ‘zb ek isto n   XXI  asr 
b o ‘sag‘asida:  xavfsizlikka  ta h d id ,  b a rq a ro rlik   shartlari  va 
t a r a q q i y o t   k a f o l a t l a r i »   k i t o b i n i   o ‘r g a n a r   e k a n m i z ,  
« M u q ad d im a» d a y o q   og ohlik  h aqidagi  fikrlarga  d u c h   ke- 
lamiz:  «O goh  b o ‘ling,  odam lar!»  d egan  d a ’vat  h a m ish a  
bong   u rg a n d e k   yangrab  tu rish i  kerak».
S h u n d a y   qilib,  d iniy  e k stre m iz m   va  xalqaro  te rro rizm  
ikkalasi  h a m   ta h d id  — halo katli  kuch.  Shu  sababli  P re- 
z iden tim iz  bu  k u chlarning  v atani,  millati  y o ‘qligini,  ularga 
qarshi  xalqaro ja m o a tc h ilik   k u c h larin i  birlashtirish  z a r u r ­
ligini  bir  q a n c h a   xalqaro  a n ju m a n la r d a   uqtirib  keldi.  Buni 
fa q a tg in a   200 1-yil  1 1 -s e n ta b r d a   A Q S H d a   r o ‘y  b e rg a n  
te rro rch ilik   h a ra k a tid a n   keyingina  b o shq a  davlatlar  ra h - 
barlari  tu s h u n ib   yetdilar va  o ‘z  kuchlarini  yovuz  te rro r c h i­
larga  qarshi  birlashtirdilar.
Lekin  xalqaro  te rro riz m   hali  k atta  k uchga  ega.  Buni 
2004-yilda  Ispaniyada,  Saudiya  A rabisto nida,  Rossiyada, 
m art va  iyul  oylarida T o sh k e n td a  b o ‘lgan  voqealar k o ‘rsatib 
tu rib d i.  S hu  sab ab li,  d u n y o d a g i  b a r c h a   ta ra q q iy p a r v a r 
k u c h larn i  bu  ofatga  qarshi  birlashtirish  zarur.
75

---

Bu  b o ra d a   S hanxay  H a m k o rlik   T ashk ilotig a  ( S H H T ) 
a ’zo  dav latlar  to m o n id a n   am aliy  ish  q ilin m o q d a .  T ash k i- 
lo tn in g   2 0 0 4 -y il  iyun  o y id a   T o s h k e n t  s h a h r id a   b o ‘lib 
o ‘tgan  yig‘ilishi  do irasida  S H H T   m in ta q a v iy   a k silterro r 
tuzilm asi  ijroiya  q o ‘m itasi  rasm iy  ochild i.  Lining  q a ro r- 
gohi  T o s h k e n td a   joylashgan.  Bu  ta sh kilot  x alqaro  te rro r- 
chilik,  e k strem izm ,  na rk o tra fik   kabi  xavf-x atarlarn in g  ol- 
dini  olishga  o ‘z  hissasini  q o ‘shadi.
TAYANCH  S O ‘Z  VA  IBORALAR
A y n ,   d u n y o   d in l a r i ,   d i n i y   e ’t i q o d ,   x r i s t i a n li k ,  y a h u d i y l i k ,   b u d d i z m ,  
I s l o m ,   Q u r ’o n i   k a r i m ,   H a d i s ,   m u h a d d i s l a r ,   T a s a w u f   t a ’l i m o t i ,   xorijiy lik , 
s u n n i y l i k ,   s h ia li k ,  s o T iy lik ,  N a q s h b a n d i y a ,   V ijd o n   e r k i n li g i ,  t o l i b o n ,   v a h -  
h o b iy lik ,  d i n i y   e k s t r e m i z m ,   f u n d a m e n t a l i z m .
SAVOL  VA  T O P S H IR IQ L A R
1.  M u s ta q il li k   v a  i s lo m   d in i   h a q i d a   o ‘z   fik r in g i z n i  b a y o n   q ilin g ?
2.  0 ‘z b e k   tilig a  d a v l a t   tili  m a q o m i   b e r ilis h i  n i m a l a r g a   o lib   k eld i?
3.  D i n i y   e k s t r e m i z m   h a q i d a   fik r  y u r i ti n g .
4.  I s lo m i y   q a d r i y a t l a r n i n g   t i k la n i s h i  h a q i d a   n i m a l a r n i   bilasiz?
5.  D i n i y   o l a m   v a  d u n y o v i y   ilm   o ' r t a s i d a g i   b o g 'li q li k   q a n d a y ?
6.  I m o m   a l - B u x o r i y ,   I m o m   a t - T e r m i z i y   h a q i d a   n i m a l a r n i   bilasiz?
7.  I l m   olishga  b a g 'is h l a n g a n   h a d is la r d a n   n a m u n a l a r  va  s h a r h in i  keltiring.
8.  T a s a w u f  d in i y   t a ’lim o t i  v a  u n in g   m o h i y a ti  h a q i d a   n i m a l a r n i   bilasiz?
9.  X o j a   A h m a d   Y a ssa v iy   va  B a h o u d d i n   N a q s h b a n d   t a ’l i m o t la r i  h a q i d a  
g a p ir in g .
10.  « D il i n g   A l l o h d a ,   q o ' l i n g   m e h n a t d a   b o ‘lsin»  ib o r a s i n i n g   m o h i y a -  
t i n i   iz o h l a n g .
ADABIYOTLAR
1.  I.  K a r im o v .   0 ‘z b e k is to n :  m illiy   is tiq lo l,  i q t is o d ,  s i y o s a t,  m a f k u r a .  
1 - t o m .   Т .:  « 0 ‘z b e k i s to n » ,   1996.
2.  I.  K a r im o v .  0 ‘z b e k i s t o n   X X I   a s r   b o ‘s a g ‘a s id a :  x a v fs iz lik k a   t a h d i d ,  
b a r q a r o r l i k   s h a r t l a r i   v a  t a r a q q i y o t   k a f o l a tl a r i.  Т .:  « 0 ‘z b e k i s to n » ,   1997.
3.  I.  K a r i m o v .   0 ‘z b e k i s t o n   X X I   asr g a   i n t i l m o q d a .   Т .:  « 0 ‘z b e k is to n » ,  
1999.
4.  I.  K a r im o v .   H u s h y o r l i k k a   d a ’v a t.  Т .:  « 0 ‘z b e k is to n » ,   1999.
5.  I.  K a r im o v .  A llo h   q a l b i m i z d a ,   y u r a g i m i z d a .  Т .:  « 0 ‘z b e k i s to n » ,   1999.
6.  I.  K a r i m o v .   Biz  k e la j a g im iz n i  o ‘z   q o ' l i m i z   b i l a n   q u r a m i z .   7 - t o m .  
Т .:  « 0 ‘z b e k is to n » ,   1999.
7.  I.  K a r im o v .   V a t a n i m i z n i n g   t i n c h li g i  v a  xavfs izligi  o ‘z   k u c h - q u d r a -  
t i m i z g a ,   x a l q i m i z n i n g   h a m j i h a t l i g i   v a  b u k i l m a s   i r o d a s i g a   b o g ‘liq .  Т .: 
« 0 ‘z b e k i s t o n » ,   2004.
76

---

8.  M illiy   is tiq lo l  g 'o y a s i :  a s o s iy   t u s h u n c h a   va  ta m o y il la r .   Т .:  2000.
9.  A l- B u x o r i y .   H a d is .   1-4   k ito b la r .  Т .:  1993—98.
10.  N .   K o rn ilo v .  T a s a w u f .   Т .:  1997.
T E S T   SAVOLLARI
1.  « Is lo m »   s o ‘z i n i n g   m a ’n o s i  n im a ?
A)  « X u d o g a   o ' z i n i   to p s h ir is h » .  B)  «Itoat» .  D )  « B o ‘ysun ish » .  E )  A   va  B. 
F)  B a r c h a s i   t o ‘g ‘ri.
2.  I s lo m   d i n i  q a c h o n   v u ju d g a   k e lg a n ?
A)  V I I   asr.  B)  V I I - V I I I   a s r la r.  D )   V - V I   a rs la r.  E )  I V - V   a srlar. 
F )  V I I I — IX   a srlar.
3.  M o v a r o u n n a h r g a   is lo m   d i n i   q a c h o n   k ir ib   k e lg a n ?
A)  V   asrd a.  В)  VI  a s r d a .  D )   V II  asrd a.  E)  V I I I   asrd a.  F )  IX   asrda.
4.  Q u r ’o n i   k a r i m   k i m n i n g   d a v r i d a   k it o b   h o lig a   k e ltir ilib ,  t o ' r t   n u s x a d a  
k o ‘c h ir il g a n ?
A )  X a lif a   A b u   B a k r   d a v r i d a .   B)  X a lif a   U m a r   d a v r i d a .   D )  X alifa  U s -  
m o n   d a v r i d a .   E )  X a lif a   Ali  d a v r i d a .   F )  T o ‘g ‘ri  j a v o b   y o ‘q.
5.  1 9 9 8 - y ild a   q a y si  a l l o m a n i n g   1 225-yill ig i  n i s h o n l a n d i ?
A)  I m o m   M u s l i m .   B)  I m o m   a l - B u x o r i y .   D )   I m o m   a t - T e r m i z i y .
E)  I m o m   a n - N a s o i y .   F )  I m o m   A b u   D o v u d .
6.  «Aybsiz  o d a m   y o ‘q ,  s h u n i n g   u c h u n   a g a r   aybsiz  d o ‘st  a x ta r s a k ,  d o ’stsiz 
q o l a m i z » ,   —  d e b   k im   a y tg a n ?
A)  A l - B u x o r i y .   B)  N a q s h b a n d .   D )   A t - T e r m i z i y .   E )  A h m a d   Yassaviy.
F )  I.  K a r im o v .
7.  M illiy   q a d r i y a t l a r i m i z n i n g   z a m o n l a r   o s h a   b e z a v o l  y a s h a b   k elish ig a 
s a b a b ,  a w a l o ,   m u q a d d a s   d i n i m i z   h i s o b la n a d i » ,   —  d e b   k im   t a ’k id l a y d i?
A)  A l - B u x o r i y .   B)  N a q s h b a n d .   D )   A t - T e r m i z i y .   E )   A h m a d   Yassaviy. 
F )  I.  K a r im o v .
8.  T o s h k e n t   I s lo m   U n i v e r s i t e t i   q a c h o n   ta s h k i l   e tild i?
A )  1997.  B)  1998.  D )  1999.  E )  20 0 0 .  F )  2001.
5 -§ .  A M A LIY   M A S H G ‘U L O T