|
9-mavzu. 0 ‘ZBEKIST0NDA EKOLOGIK TURIZMNING
RESURSLARI. TABIAT MINTAQALARI. HAYVONOT
OLAMI VA 0 ‘SIMLIKLAR DUNYOSI
Reja:
9.Î. 0 ‘zbekistonning tabiiy geografik mintaqalari — ekoturizm
resurslari.
9.2. 0 ‘zbekistonning hayvonot olami — ekoturizm resurslari.
9.3. 0 ‘zbekistonning o‘simliklar dunyosi — ekoturizm resurslari.
9.1. 0 ‘zbekistonning tabiiy geografik mintaqalari — ekoturizm
resurslari
0 ‘zbekistonda
ekoturizmni
rivojlantirishda
ekologik
resurslardan
foydalanish
imkoniyatlarini
o‘iganishda
biz
birinchi navbatda mamlakatimizdagi milliy parklar, davîai tabiaî
qo‘riqxonalari va alohida muhofazadagi hududlar (davlat tabiat
buyurtmaxonalari — zakazniklar), xalqaro miqyosdagi «Qiziî
kitob» va 0 ‘zbekiston «Qizil kitob»idagi noyob hayvonlar turlari,
o ‘simliklar turlarini va betakror tabiiy iandshafflarni, hayvonot
olami va o‘simliklar dunyosidagi endemik turlarni (endemik —
faqat tub joy sharoitida yashaydi va o£sadi) ro‘yxatga olishimiz va
ularning ta’rif, tavsiflarini tayyorlashimiz kerak.
Shuningdek, hozirgi axborotlarimizdan ma’lumki, hozirgacha
vatanimizga kelib ketayotgan xalqaro turistlar Orol dengizi
qoldiqlariga, Quyiamudaryo sohillariga, tog‘Iarimizdagi qadimiy
shakllar va rasmlarga, ming yillik daraxtlarga (chinorlar, archalar
va boshq.) va rekreatsion buioqlar, sharsharalarga qiziqmoqdalar.
Mamlakatimizda ekoturizmni rivojlantirishda qayd qilingan
ekologik resurslarni alohida-alohida ro‘yxatga olgammizda xalqaro
turistlarni qiziqtiruvchi quyidagi ekologik resurslar guruhlari
tashkil topadi45:
•
0 ‘zbekiston Respublikasining davlat qo'riqxonalari va miiliy
parklari ekoturizm resurslari;
45 Hayitboyev R., Matyaqubov U. Ekologik turizm. Samarqand, 2010. 60-b.
112
• Xalqaro «Qizil kitob» va 0 £zbekiston «Qizil kitob»idagi
noyob hayvonlar va o‘simliklar turlari;
• 0 !zbekistondagi endemik hayvonlar va o‘simlik turlari;
• OroS dengizi qoldiqlari Quyiamudaryo sohili, to‘qayzorlar,
lüaming o‘simliklar va hayvonot olami;
• Tog‘larimizdagi qadimiy shakllar, rasmlar;
• Ming yillik daraxtlar va tabiat haykallari, tabiat yodgorlikiari;
Rekreatsion tabiiy landshaftlar, shifobaxsh buloqiar,
sharsharalar;
• 0 ‘zbekistondagi tabiiy geografik mintaqalar (cho'llar, adirlar,
tog‘ oldi, tog‘lar, baland tog£lar);
• Suv havzalari (daryolar, ko'llar, suv omborlari);
• To‘rt faslli iqlim mavsumlari;
• Arxeologik topilmalar, geologik ko‘rinishlar;
• Ovchilik maydonlarining mavjudligi;
• Tabiiy geografik mintaqalarda joylashgan qishloqlarimiz
tabiati;
• 0 ‘zbekistonning alohida muhofaza qiJinadigan hududlari.
Yuqorida keltirilgan ekologik resurslar xalqaro turizm
ekspertlari ta’kidlaganlaridek, O'zbekiston turizm resurslarining
turli-tumanligi, rang-barangligi va jozibadorligi bo'yicha dunyo
mamlakatlaridagi kuchli 10 talik resurslari ro‘yxatiga kiradi.
Bu ekoturistik resurslaming ta’rif va tasniflari ushbu o ‘quv
qo‘llanmaning mavzularida berilmoqda. Hozirda ekoturizm
resurslariga geomorfologik, gidrologik va organik resurslarni
qo'shish ham tavsiya qilindi 46.
Lekin,
« 0 £zbekistonda
ekoturizmni
rivojlantirish
Konsepsiyasi»da
ta’kidianganidek,
amalda
O czbekiston
ekoturizmini rivojlaotirishda yuqorida keltirilgan uikan ekologik
resurslardan, ekologik salohiyatlardan va imkoniyatlardan
to ‘la-to£kis foydalanish tizimlari, omillari mukammal ishlab
chiqilmaganligi natijasida mamlakatimizda turistlarni qabul
46
Nizamov A., Amanbaeva Z., Safarova I. O'zbekistonning ekoturistik resurslari va
yo'nalishlari. Toshkent: Fan va texnoiogiya, 2014. 104-b.
qilish salohiyatiga nisbatan araaldagi ularaing kelib-ketishi uch
baravar kamdir.
Respublikamizda ekoturizmni rivojlantirishning asosi boigan
ekologik resurslaming bsr qismi mazkur ishning kirish qismida
keltirildi. Q‘zbekistonning butun hududlari dengiz sathidan
belgilanganda bir-biridan tabiiy ekologik jihatdan farqJanovchi
5 ta vertikal mintaqalarga bolinadi. Bu mintaqalaming iqiimi,
o‘simliklar dunyosi va hayvonot olami ham turli-tuman.
Shuningdek, chet ellik turistiarni qiziqtiruvchi 4 ta fasl ham
ekoturizmning muhim resurslari hisoblanadi. Bu ekologik turizm
resurslariga II ta yirik daryolarimiz va 55 ta suv omborlari
havzalarini ham qo‘shish mumkin.
1.
Choiäar mintaqasi dengiz sathidan 400—500 metr balandlikdagi
joylami o‘z ichiga oladi va 0 ‘zbekiston Respublikasi hududlarining
70% ini ishg'ol qiladi, o‘simliklari — 498 tur. Shulardan 64 tun
shifobaxsh o^simiiklar, 273 turi chorva moliari uchun ozuqaviy
xususiyatlarga ega boigan o‘sim!ik turiari hisoblanadi. Bu
mintaqalaming o‘simIiklari qiirg'oqchil iqlimga moslashgan va
asosan sho‘rxok va qumli tuproqlarda yaxshi rivojlanadi. Quruq
iqlimli bu chollaming ham ekologik tiplari xilma-xil boiib, gipsli
chol, qumli c h o l va ko‘chib yuruvchi qumli — baixanli cho‘llar
ko‘p!ab ekoturistlami o‘ziga jalb qilishi mumkin.
Chunki har xil ekologik tipli c h o l hududlarida ushbu
hududlarga moslashgan o ‘sim!iklar qoplami va hayvonot dunyosi
tarkib topgan. Ayniqsa, floramizda endemik turlarning ko‘pligi
xalqaro miqyosda turistik oqimlarning kuchayishiga qiziqishni hosü
qiladi. Choilardagi hayvonot olamidagi turlar (jayron, sayg‘oq,
Qizilqum echkiemari, kaltakesaklar, «Qizil kitob»dagi yo‘rg‘a
tuvaloq, tasqara, c h o l burgutlari, miqqiy, qirgiy, qorabovur,
c h o i kaptari va boshq.) nafaqaf xorijiy balki, ichki ekoturizmda
ham qiziqarli ekoturistik obyekt hisoblanadi.
0 ‘zbekistonning chollari quyidagiiar: Qizilqum, Ustyurt
ch o li, 0 ‘rta c h o l, Q arnobchoi, Konimexchol, Muborak
ch o i, Qarshi ch o li, M irzachoi, Markaziy Farg‘ona choilari,
114
Kattaqum va Sandiqli chocllari. Bulardan tashqari 1.9 min.
gektarli o ‘simliksiz ko‘chma barxanli qum hududlari liam bor.
Barxanii qumliklarda arab mamlakaüari ekoturistlarni tuyada
sayr qilish turlariga taklif qiîishadi. Bunday ekoturlarning
yevropaiiklar uchun juda qiziqarli boiishini arab turoperatorlari
juda yaxshi bilishadi. Bizning choilarimizning qumliklarida ham
shunday ekoturistik imkoniyatlar bor.
Do'stlaringiz bilan baham: |
