0 ‘z b e k ist 0n respublikasi olïy ya g ‘rta m âxsus ta’lim yazirligi

Ekoturizm  markazidagi  qushlar
Hozirga  keîib  «Nurota»  davlat  tabiat  qo£riqxonasida  qariyb 
yarim  asrdan  beri  qo£riqlanib  kelinayotgan  yowoyi  qo‘ylar- 
arxarlar son jihatdan ko‘payishi hisobiga qo‘riqxona chegaraiaridan 
chiqib  qadimiy  areallaii  Qizilqumning  qoldiq  tog£iari  tomon 
siljib  bormoqda.  Shuning  uchun  ham  bu  joylardan  ekoturistik 
maqsadlarda  foydalanish  bu  yowoyi  qo'ylaming  asta-sekiniik 
bilan odamlar ko‘ziga o£iganishini tashkil  qilib borish ekoturizmni 
tashkil  qilishni  osonlashtirib  boradi.  Keyingi  yillarda  «Nurota» 
davlat 
tabiat 
qo£riqxonasidan 
ekoturizmni 
rivojlantirishda 
maqsadli  ishlar  amalga  oshirilmoqda.  Xususan,  turistlarga 
joylashtirish,  ovqatlantirish  va  dam  olish  xizmatiarini  mahalliy 
aboli  ko£rsatmoqda.  Viloyatdagi  turizm  mutaxassislari  va  turizm 
tadbirkorlarining yordami bilan mahalliy aholi o‘z uylarini xalqaro 
va  ichki  turistlar  ehtiyojlariga,  taSablariga  moslashiirmoqdalar. 
Hozircha bu  qo£riqxonaga  har yili  100  dan  ziyod xorijiy turistlar 
kelib ketishmoqda.
istiqbolda  «Nurota»  davlat  tabiat  qo£riqxonasida  mahaîliy 
aholi  yordami  bilan  zamonaviy  turistik  infratuzilmalar  barpo
120

---

etish,  xizmatlar  sifatini  yaxshilash  rejalari  ishîab  chiqilmoqda. 
Qizilqum  echkemari  esa  xalqaro  «Qizil  kitob»ga  kiritilgan  bo‘lib 
vatanimiz  tabiatidagi  bu  noyob  sudraluvchi  yashayotgan joylarga 
ham ekoturistik marshratiar ishîab chiqishni talab qiiadi. Qizilqum 
echkemari  odamlarga  boshqa  sudraluvchilarga  qaraganda  ancha 
oson o‘rganadi.  Ikkinchidan,  xalqaro  “Qizil kitob”dagi hayyonlar 
va parrandalar xalqaro  ekoturistlaming  eng  ashaddiy muxlislarini 
o‘ziga jalb qiiadi.
9.3.  0 ‘zfoekistoiantag o'simliklar ctamyosi — ekotarlzm resisrsferi
G ‘simliklar  —  Yerdagi  hayot  manbayi.  Haqiqatdan  ham 
insonning  yashashi  uchun  Yerni  atmosfera  kislorodi  bilan 
ta’minlaydigan  o'simliklar  karbonat  angidrid  yutib  atmosferani 
tozalab  turadi.  O'simlik insonning  oziq-ovqati va kiyimi,  dorivor 
moddalar,  kimyoviy  xomashyo,  qurilish  materiallari,  inson 
uchun  hosildor  navlar  yaratish  manbayi.  Q'simliklar  havorii 
fitonsidlar-zararli  virus  va  bakteriyalami  o‘ldiruvchi  uchuvchan 
moddalar bilan to‘ldiradi.  0 ‘simlik iqlim sharoitlarini hosil qiiadi. 
0 ‘simlik  hayvonot  oîamini  ozuqa  bilan  ta’minlaydi.  Umuman 
o ‘simlikiarning muhim ahamiyatlarini sanash juda qiyin, fotosintez 
jarayonida o‘simliklar har yili  100 mlrd t organik moddalar va  150 
inlrd t erkin  kislorod chiqaradi.
Yer yuzida hammasi bo‘lib 265000 tur o‘simlik bor.  Shulardan 
92%i quruqlikda,  8%i suvlarda o ‘suvchi o‘simliklardir. O'simliklar 
turiarining  50%i  gulii  o ‘simliklar,  27%i  zamburg'lar,  qolganlari 
mox  va  lishayniklar.  Quruqlikdagi  o‘simliklar  tuzilishiga  qarab
6  guruhga  ajratiladi  —  daraxtlar,  butalar,  yarim  butalar,  o‘t- 
o‘simliklar,  moxlar,  lishayniklar.
Hozirgi vaqtda sayyoramizdagi  madaniylashtiriSgan o'simliklar 
insoniyatning  yovvoyi  o‘simüklardan  foydalanishdagi  minglab 
yillardagi  faoliyati  natijasidir.  O'simlikiarni  madaniylashtirishda 
Janubiy  va  Janubiv  Sharqiy  Osiyo  juda  katta  hissa  qo£shdi.  Bu 
mintaqada  7822  tur  o'simliklar  madaniylashtirildi,  Yevropada
121

---

1312,  Aftikada  500,  Amerika  qit’asida  2117  tur  o ‘símlik!ar 
madaniylashtirilgan.  Insorúyat  hozirda  30  ming  tur  o‘simíikdan 
foydalanadi.  Inson  250  tur  o‘sim3ikdan  xomashyo  oladi.  Bu 
o‘simIiklar  butun  dunyoda  ekiladigan  ekin  maydonlarining  82% 
ini tashkil  qiladi.