0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. T. Turdiyev elektrotexnika va elektronika asoslari

7.6. 0 ‘zgarmas tok generatorlari
Generatorlar uyg‘otish usuliga ko‘ra ikki turga bo‘linadi:

1. 
   Uyg'otish chulg'ami tashqi o‘zgarmas tok manbayiga ulangan generatorlar. Bunday generatorlar mustaqil uyg‘otish chulg‘ami generatorlar deyiladi (7.7- rasm, a). Yuqorida gene-rator bu turining sxemasi va salt yurish xarakteristikasini (egriligini) ko‘rib chiqqan edik (7.6- rasm).
   

2. 
   0 ‘z-o‘zini uyg‘otish generatori. Bunday generator-larning uyg‘otish chulg‘ami shu generatoming o‘zidan tok oladi. Bunda generatorni uyg‘otish uchun yakorning o'zagi-dagi qoldiq magnit maydondan foydalaniladi.
   

0 ‘z-o‘zini uyg‘otish generatorlari 3 xil boMadi:

1. 
   parallel uyg‘otishli generator. Bunda generatorni uyg'otish uchun chulg‘amlar parallel ulanadi. Bu chulg‘am-ning qutblari 7.6- rasm, b da PUCH harflari bilan belgilangan;
   
2. 
   ketma-ket uyg‘otishli generator. Bunda uyg‘otish chulg‘ami (K U C H ) yakorga ketma-ket ulanadi. Bu chulg‘am 7.7- rasmda KUCH harflari bilan belgilangan;
   

4. 
   aralash uyg'otishli gene-rator. Bunda generatorning ikkita uyg‘otish chulg'am ining biri yakorga parallel, ikkinchisi ket-ma-ket ulanadi (7.8- rasm). Bu chulg‘amlar mos ravishda paral-lel va ketma-ket ulangan uyg‘otish chulg‘amlari deyiladi.
   

86

www.ziyouz.com kutubxonasi

0 ‘z-o‘zini uyg‘otish generatorlarida, yakor nominal aylanish tezligi bilan qoldiq magnit oqimini kesib o‘tgan-da, yakorda kichik qiymatli EYK, shuningdek, uyg‘otish toki oqa boshlaydi. Uyg'otish toki nominal qiymatgacha o‘sib boradi. Generator o‘z-o‘zidan uyg‘onishi uchun uchta shart bajarilishi kerak:

LYakorning o‘zagida qoldiq magnit maydoni bo‘lishi shart.

2. 
   Qoldiq magnit oqimining yo‘nalishi uyg'otish toki ho-sil qilingan magnit oqimi yo‘nalishiga mos kelishi zarur.
   
3. 
   Uyg‘otish chulg‘amining qarshiligi uncha katta bo‘l-masligi kerak.