Ў збекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент фармацевтика институти

Biologik sinama. Tekshirilayotgan material dengiz cho’chqachasi, oq sichqonlar yoki quyonlarga (oq sichqonlarga 0.1-0.2 ml orqamiya sohasiga; dengiz cho’chqachasi, quyonlarga 0,2-0,5 ml qorin sohasiga) kiritiladi. Material yuqtirilgan hayvonlar (oq sichqonlar 1-2 va dengiz cho’chqachasi, quyonlar 2-4 kunda) o’ladi. Kiritilgan joyida shish va qon quyilish kuzatiladi. Hayvon yorilganda ichki organlari dimiqqan, kattalashgan bo’ladi, bu o’zgarishlar ko’proq taloqda uchraydi. Bac.anthracis ni zaharini ta’siri natijasida qon ivib qolmaydi, quyuq, qora qizimtir rangda bo’ladi. (qo’zg’atuvchini nomi anthrax-ko’mir shundan kelib chiqqan). Hayvonlarni ichki organlaridan tamg’a surtmalar tayyorlaniladi, qo’zg’atuvchini sof kulturasini ajratib olish uchun oziqli muhitlarga ekiladi.
Serodiagnostika. Kasal bo’lganlarni va rekonvalesentlarni aniqlashda qo’llaniladi. Qo’zg’atuvchini flyuoressentlar bilan nishonlangan AT yordamida ham (aralash kulturalarda) aniqlash mumkin. Bundan tashqari serodiagnostikada KBR, BGAR, IFA va PZR keng qo’llanilmoqda Bakteriofag sinamasi. Uchta oziqli muhit bilan kosacha olinadi. Birinchi kosachaga kultura o’lat bakteriofagi bilan aralashtirib, ikkinchi kosachaga oldin kultura shpatel bilan ekilib, so’ng o’lat bakteriofagi tomizilib yo’lakcha qilinadi. Uchinchi kosachaga esa bakteriofagsiz kultura ekiladi. Ekmalar 28º S da termostatga qo’yiladi.
12-14 soatdan so’ng ekmalar olinib natijalaniladi. Agar shubhalanilayotgan koloniyalar o’lat qo’zg’atuvchisi bo’lsa, birinchi kosachada o’latning negativ koloniyalari (koloniya qurib qoladi), ikkinchi kosachada steril yo’lakcha va uchunchi kosachada esa tipik o’lat qo’zg’atuvchisini koloniyalari hosil bo’ladi.
Uchinchi bosqich. Termostatdan qo’zg’atuvchini sof kulturasi olinadi. Qiyalantirilgan GPA o’lat qo’zg’atuvchisi nozik oqish kulrang parda hosil qilib o’sadi. Ajratib olingan sof kultura bilan 13 –sxemada keltirilgan sinamalar qo’yiladi.
To’rtinchi bosqich- Qo’yilgan sinamalar termostatdan olinib natijalanadi. I.restis boshqa ierseniozlardan ( jadvalga qaralsin). identifikasiya qilinadi va yakuniy javob beriladi.
Biosinama. Bu usul begona mikroflora bilan ifloslangan materialdan sof kultura ajratib olish uchun ishlatiladi. O’ta sezgir laboratoriya hayvonlari oq sichqon va kalamushlar hisoblanadi. Ular bo’lmasa dengiz cho’chqachasi qo’llaniladi. Albatta tekshiriluvchi material hayvonning terisiga surkalishi va teri orasiga kiritilishi zarur. Agar materialda begona mikroorganizmlar bo’lmagan taqdirda material hayvonning qorin pardasiga yuboriladi.
Hayvonlar o’lgandan so’ng (materialni yuborish turiga qarab 3-7 kun) yorib ko’riladi, organlaridagi patologik o’zgarishlar aniqlanadi. Organlardan tamg’a surtmalar tayyorlanilib Gram usulida va metilen ko’ki bilan bo’yab mikroskopda ko’riladi va oziqli muhitlarga ekilib 16–sxema bo’yicha bakteriologik tekshiruv o’tkaziladi.
O’lat qo’zg’atuvchisini diagnostikasidagi jadal usullar.
1. Immunoflyuoressent usul qo’zg’atuvchini turli patologik materiallarda, atrof muhit ob’ektlarida, ektoparazitlarda borligini 2 soat ichida aniqlash imkonini beradi. Bu maqsadda, turga xos o’latga qarshi atitelalar flyuoressent moddalar bilan nishonlanadi. Materialda o’lat qo’zg’atuvchisi bo’lsa nishonlangan AT unga birikib lyuminesent mikroskopda yashil nur tarqatadi.
2. Tekshirilayotgan materialda o’lat qo’zg’atuvchisi borligini, qo’zg’atuvchini AT si yuklatilgan eritrositar diagnostikumlar bilan PGAR orqali ham aniqlash mumkin. Bundan tashqari oxirgi yillarda antitelolarni neytrolizasiya reaksiyasi (ANR), IFA va I. restis ni o’sishini tezlashtiruvchi oziqli muhitlardan diagnostikada foydalanilmoqda.