Ў збекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

9-жадвал

Ютилиш зонаси	Ютилиш коэффициент имконияти, К	Ютилишни бартараф этиш тадбирлари
I	1	Бурғилаш аралашмасини қўллаб бурғилашни давом эттириш.
II	1-3	Тез қотувчи БСС аралашмасини ҳайдаш, цемент сарфи 5-10 т.
III	1-5	БСС ҳайдаш цемент сарфи 10-20 т.
IV	3-15	Таркибига бентонитли кукун, лойли ва лойли цементли аралашма қўшиб юқори қовушқоқликли БСС-ҳайдаш. Аралашма сарфи 20-60 т.
V	15-26	БСС-ҳайдаш олдин, қудуқни ютилишини камайтириш учун қум ювиш ёки инерт материал ҳайдаш. Коэффициент К-ни 15-га камайтириб, пастга тампонаж аралашмасини ҳайдаш.
VI	>25	Циркуляциясиз, оралиқ тизмаларини тушириш.

8-масала: Қудуқнинг 1000 метр чуқурлигида ютилиш содир бўлади, қисман ютилиш жадаллиги Q_ют=15 дм3/с. Қудуқни устидан 30 метр чуқурликда сатҳ белгиланган бўлиб, бурғилаш қувури диаметри D_б.х=Ø140 мм, бурғи диаметри D_бур=Ø295,3 мм, насосни ҳайдаши Q_нас=35 дм3/с.
Юқоридаги 2-жадвалда ютилиш зоналарини таснифлари ва бартараф этиш тадбирлари келтирилган.
Ечиш: Қисман ютилишдаги қатламни ютилиш коэффициенти имконияти қуйидаги формуладан аниқланади.

Бу ерда: Q_ют – ютилиш жадаллиги, м³/соат (Q_ют=15дм³/с=54 м³/соат);

Н_с - статик стаҳдан қудуқ тепасигача бўлган масофа, Н_с=30 м.
h - ютилиш қатламидан қудуқ тепасигача аралашма ҳаракатланганда қудуқ орқа қисмидаги гидравлик йўқолиш, МПа.

Бу ерда: γ_{юк.коэф.} – ҳалқа фазасидаги гидравлик қаршилик коэффициенти бўлиб, оқим режимига боғлиқдир; бу ҳолат учун γ_{юк.коэф.} = 0,280.

L-ютилиш зонасини жойлашув чуқурлиги. L=1000 м.
Q-қудуқдан қабул сиғимига қайтиб келувчи аралашма миқдори.

Q = Q_н - Q_ют = 35 – 15 = 20 дм³/сек.

Q_қуд - қудуқ диаметри, D_қуд = 29,53 см.

D-бурғилаш қувури диаметри, D-14,0 см.

Шундай қилиб, .

Унда К-коэффициентни қийматини аниқлаймиз.

2-жадвалга мувофиқ К=3-15 бўлганда қатламни ютилишини бартараф этиш учун қатламга БСС ҳайдаш керак.