Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

мустаҳкамлиги катта. Фазовий тузилишдаги полимерлар тўла қот- 
гандан кейин эбонит сингари кам эгилувчан қаттиқ жисмга айла- 
нади.
Чизиқли полимерларнинг фазовий тузилишдаги туридан фар- 
қи шундаки, иссиьушк таъсирида чизиьуш полимерлар юмшайди, 
совиганда эса аввалги ҳолатига қайтади, физик-механик хоссала­
ри ва таркиби деярли ўзгармайди. Ҳарорат янада кўтарилса у ёнади. 
Фазовий тузилишдаги полимерлар иссиқлик таъсирида қисқа муд- 
датда пластик ҳолатга ўтади, кейин тутайди ва ёнади. Совиганда 
эса аввалга ҳолатига қайтмайди. Полимерлардаги бу икки хусусият 
уларни икки гуруҳга бўлади: 
термопластик 
ва 
термореактив 
поли­
мерлар.
Чизикуш полимерларни — термопластик, фазовий тузилишда- 
гиларни эса термореактив полимерлар деб аталади. Фазовий пи- 
шик синчли полимерларнинг молекулалараро ковалент боғланиш 
мустаҳкамлиги, уларнинг ички қисмидаги молекулаларнинг бири­
киш мустаҳкамлигига тенг. Бундай боғланишларни ўзаро бузиш учун 
юқори ҳарорат керак бўлади. Юқори ҳарорат таъсирида ковалент
454

---

боғланишлар ва ички молекулалараро 
бирикмалар ўзаро узилади ва 
деструк­
ция 
(кимёвий бузилиш) жараёни бош­
ланади. Деструкция қайта тикланмай- 
диган жараёндир. Юқори ҳарорат таъ­
си р и д а полим ерлар ш и ш аси м о н , 
эгилувчан ёки қуюқбўтқа ҳолатига ўта- 
ди. Иссикдик таъсирида полимерлар­
нинг бир ҳолатдан иккинчи ҳолатга ай- 
ланиши аста-секин шишаланиш ҳаро- 
ратидан 
(t j
оқиш ҳароратига 
(tj
ўтиш 
жараёни билан ўлчанади ( 1 8 .1-расм).