Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

тификаторлар қўшилади.
/
1.2-жадва1
Қоришманинг ёйилувчанлиги
Ишдатилиши
Крришмага ботирилган конуснинг 
чукурлиги ёки ёйилувчанлиги. см
Асос говак ёки \аво 
иссиқ бўлганда
Асос зич ёки ҳаво 
совуқ бўл ганда
Ғишт теришда
8 - 1 0
6 - 8
Тошқолли блокларни теришда
7 - 9
5 - 7
Қўл кучи билан зичланган харсанг- 
тошни теришда
6 - 7
4 - 5
Харсангтошни титратиш асбоблари 
билан қоришмага чўктирилганда
2 - 3
1 - 2
Гидравлик қоришмаларнинг таркиби 11.2-жадвалдан фойдала- 
ниб ёки ҳисоблаш йўли билан аниқланади. Амалда кўп ишлатила­
диган гидравлик қоришмаларнинг таркиби 11.3-жадвалда келти­
рилган.
11.3-жадвал
Кўп ишлатиладиган гидравлик қоришмалар таркиби
Цементнинг маркаси ва тури
Қоришманинг таркиби (цементгоҳак ёки 
цемент:кум) ва маркалари
100
50
25
10
Портландцемент М 300
1 :0 :2 ,7
1 :0 ,5 :3
1 :1 ,2 :1 0
1 :2 ,4 :1 6
1 :0 :2 ,7
1:0 ,5 :5
1 :1 ,2 :9
1 :1 ,5 :1 4
Пуццолан портландцемент М 300
1 :0 :2 ,7
1 :0 ,4 :4 ,5
1:1,8
1:2:14
1 :0 :2 ,5
1 :0 ,2 :4
1 :0 ,7 :7
1 :1 ,5 :1 4
Цемент-оҳак қоришмасини тайёрлашда 1м3 ҳажмдаги қум учун 
цемент 75 кг.дан, цемент-лой қоришмаси эса 100 кг.дан кам
309

---

бўлмаслиги керак. Қоришманинг пластиклигини ва сув ушлашини 
оширишда ишлатиладиган пластификаторлар (оҳак ёки тупроқ) 
микдорини қуйидаги формула ёрдамида топилади:
7 7 = 1 7 0 ( 1 - 0 , 0 0 2 Z O ,
бунда, Я — 1 м3 қум учун оҳак ёки лой хамирининг микдори, л; Ц —
1 м3 қум учун цемент сарфи, кг.
Ҳавойи оҳак қоришмалари, асосан, бинонинг намлик таъси- 
ридан ҳоли бўлган қисмларида ишлатилади. Унинг сиқилишдаги 
мустаҳкамлик чегараси 0,4— 1,0 МПа га тенг. Бундай қоришмалар- 
ни тайёрлашда боғловчилар сифатида оҳак хамири, сўнмаган оҳак 
кукуни билан лой хамири ёки майда қилиб туйилган гидравлик 
қўшилмалар ишлатилади. Қоришманинг мустаҳкамлигини ва сувга 
чидамлилигини оширишда унга цемент қўшилади. Оддий ёки оғир 
қоришма учун табиий қум, енгил қоришмалар учун пемза, керам­
зит ва тошқол қумлари каби тўлдиргичлар ишлатилади.
Тўлдиргичларнинг йириклиги девор чокларининг қалинлигига 
қараб белгиланади. Қумнинг йириклиги чок қалинлигининг 1/4— 
1/5 қисмидан ортмаслиги ёки унинг йириклиги кўпи билан 2,5 мм 
бўлиши керак. Юқори (100 дан катга) маркали қоришмалар учун 
қум таркибидаги зарарли аралашмалар 5 %дан юқори бўлмаслиги 
лозим. Давлат стандартларига кўра маркаси 25 ва 50 бўлган қориш- 
ма учун қум таркибида чанг ва лой заррачалари микдори 10 %гача 
бўлишига рухсат этилган.
Қоришмаларни тайёрлаш дастлаб ашёларни тўплаш, тортиш 
ва аралаштиришдан бошланади. Қоришма тайёрлашда ишлатила­
диган тўлдиргичлар катаги 2 ммли ғалвирдан ўтказилиши керак. 
Агар қоришмага тупроқ қўшилса, унинг ёйилувчанлигини 14—15 см.га 
тенг қилиб сувда қориштирилади, сўнгра қўшилади.