Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

ҚУРИЛИШ ҚОРИШМАЛАРИ
Кумли (ёки йирик тўлдиргичсиз) бетон қоришма сув, қум ва 
\ар хил қўшилмалар билан қориштириб тайёрланади. Қурилиш 
қоришмалари сувоқчиликда, тош, ғишт, блоклар ва бошқалардан 
деворлар қуришда, деворбоп блоклар, плита-тахталар тайёрлашда 
ишлатилади. Бунда тўлдиргичларнинг йириклиги 5 мм. дан ортмас- 
лиги лозим.
Зичлиги га кўра оддий — зичлиги 1500 кг/м3 дан катга ва енгил — 
зичлиги 1500 кг/м3 дан кичик бўлган курилиш қоришмалари фарқ- 
ланади. Оддий қоришмалар учун тўлдиргич сифатида зичлиги (1500 
кг/м 3 дан) катта бўлган дарё тошларидан майдалаб ишланган кум- 
лар, енгил хили учун эса ғовакли енгил қумлар (керамзит, агло­
порит, пемза) ишлатилади. Қоришмадаги боғловчи моддаларнинг 
хилига кўра оддий қоришмалар — цемент, оҳак, гипс ёки мурак­
каб қоришмали цемент-оҳак, цемент-тупроқ, оҳак-гипсли каби 
турларга бўлинади. Ишлатилишига кўра қоришмалар деворбоп, 
пардозбоп ва махсус қоришмаларга бўлинади.
Қурилиш қоришмалари учун боғловчи моддалар сифатида порт­
ландцемент, тошқол-портландцемент, пуццолан-портландцемент- 
лар ишлатилади. Бундай боғловчилар билан тайёрланган қоришма- 
лар сув, нам ёки бошқа зарарли муҳитда иншоотлар қуришда иш­
латилади. Одатда, ишлатиладиган гидравлик боғловчиларнинг 
маркаси қоришма маркасидан 3—4 марта катта бўлиши керак. Нам 
ва сув таъсиридан узоқ, қуруқ шароитдаги курилиш қисмлари учун 
ҳавойи оҳак, тупроқ ва гипсли боғловчи моддалар ишлатилади.
Йириклиги 5 мм. дан кичик табиий (кварцли, дала шпати ҳамда 
майдаланган зич ва ғовакли тоғ жинслари) ва сунъий (пемзали, 
керамзитли, перлитли) кумлар қоришмалар учун самарали тўлдир- 
гичдир. Агар қоришмалар сув, нам ва зарарли муҳит таъсирида бўла- 
диган курилиш объектлари учун ишлатилса, асосан, гидравлик боғ- 
ловчи, майда тўлдиргич ва тегишли қўшилмалар, қолган жойла- 
рида эса ҳавойи боғловчилар ёки цементлар билан аралашган 
таркибда ишлатилади. Кум таркибида тупроқ бўлаклари ёки зарар­
ли аралашмалар бўлса, элакдан ўтказиб тозаланади. Ғишт теришда 
йириклиги 2 мм. дан катта бўлмаган кумлар ишлатилади. Маркаси
305

---

М 50 бўлган курилиш қоришмаларида соз тупроқ чанглари 20 %гача 
бўлиши мумкин.