Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

хода 
(диаметри 8 — 
11 см ) ёки 
ходачалар 
(диаметри 3—7 см ) дейилади.
Хариларнинг узунлиги Д авлат стандартларига музоф иқ, 3— 9
101

---

метр атрофида бўлади. Л екин, қурилишда ўртача 4 —7 метр узун- 
ликдаги харилар кўпроқ ишлатилади. Уларнинг диаметри тубидан 
учига қараб ҳар 1 метрда 1 см. дан 1,5 см. гача камайиб боради. 
Тилинган ёғочлар олишда, ҳар метрда 1,5 см. дан кўпроқ ингичка- 
лаш ган харилар яроқсиздир. Чунки, тахта тилишда уларнинг кўп 
қисми чиқитга чиқиб кетади.
Тилинмаган ёғочлар сифатига кўра навларга бўлинади. Биринчи 
навга юқори сифатли харилар киради. Улардан биноларнинг оғир- 
лик кучи таъсир этувчи конструкдиялар, дурадгорлик ва мебел бу- 
юмлари тайёрланади. Иккинчи навга айрим нуқсонлари бўлган, аммо 
замбуруғ билан касалланмаган харилар киради. Бу навдаги ёғочлар 
куч таъсирида ишлайдиган конструкциялар, қолиплар ва шунга 
ўхшашларни тайёрлашда фойдаланилади. Учинчи навхариларда нуқ- 
сонлар кўп бўлади, лекин чириш касаллиги бўлмаслиги керак. Бун­
дай ёғочлар эса бино ва иншоотларнинг иккинчи даражали қисмла- 
ри сифатида, ёғоч бинолар қуришда ишлатилади.
Хо да ва ходачалардан кўпинча, қурилишда тўсин, устун ва 
синчлар ҳамда тиргаклар тайёрланади. Ходаларни бўйига арралаб, 
тилинган ёғоч ашёлар олинади. Ёғочнинг сифатига ва ундаги нуқ- 
сонларнинг миқдорига қараб бундай ашёлар олти навга бўлинади. 
Қурилишда тилинган ашёларнинг қуйидаги турлари ишлатилади: 
харини бўйламасига арралаб, қоқ ўртасидан бўлинса, ярим хари­
лар ҳосил бўлади. Улар иситилмайдиган биноларнинг деворлари- 
га, ёпма синчларига ва бошқаларга ишлатилади. Ярим хари деган-