Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

иккинчисида озуқа захирасини тўплайди, учинчиси эса дарахт­
нинг мустаҳкамлигини таъминлайди. Барча ҳужайралар қобиққа 
ўралган бўлиб, уларнинг ички қисмида ўсимлик оқсили (прото­
плазма) ва ўзакдан ташкил топган протопластлар мавжуд. Ҳ уж ай- 
ра қобиғи юпқа ипсимон микрофибриллардан ташкил топган бў- 
либ, арқон сингари ўралган бўлади. Микрофибрилнинг кимёвий 
таркиби занжир шаклидаги целлюлоза молекулаларидан ташкил 
топган. Микрофибрил зич молекулали табиий полимер бўлиб, унинг 
зичлиги 2500 к г/м 3 дан ошмайди. Ц еллюлозанинг макромолекула- 
лари эгилувчан ва узун бўлади. Булардан бошқа \ужайра катакла- 
рида табиий полимерлар — лигнин ва гемицеллюлоза бор. Улар
77

---

анорганик модда бўлиб, ишқор тупроқ, темир тузлари кўриниши- 
да бўлади. Ў зи н и н г тузилиши ва ф изик-механик хоссаларига кўра 
дарахтлар 
табиий композитлар 
гуруҳига киради. Ҳ ам м а ёғоч турла­
ри ўзига хос микроскопик тузилишга эга. Буни 4.2-р асм д а тасвир- 
ланган қарағай, эман ва оққайин ҳужайраларининг тузилишидан 
кўриш мумкин.
Кўндаш нг 
Кўндаланг
4 ? - р п с и
Дарахтпарнинг микргпушлшии'
а —қарағай; б— эм ан; в —оққайин;
1 ,2 ,7— узак нурлари; J — йиллик ҳалқалар; 
4— эскирган трахлиш ар; 5—тик ҳолатда смола 
узатувчи ; 6—янги трахлидлар;
8— қотиб қолган ғовак; 9—либри қолип; 
10— майда найчалар; / / —ён том ондаги кесим 
ю эасини нг ўзак нурлари; 
12— йирик найчалар; 
13— та н ген ц и а ! кесим даги узак нурлари; 
14— ингичка ўзак нурлари;
15—турли йўналишда кесилган ю задаги ўзак 
нурлари; 
16— найчалар.
78

---