Ў з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й ва ў рта м а Х су с т а ъ л и м в а з и р л и г и

---

Ў З Б Е К И С Т О Н Р Е С П У Б Л И К А С И О Л И Й
ВА Ў РТА М А Х СУ С Т А Ъ Л И М В А З И Р Л И Г И
А н д и ж о н м у ҳ а н д и с л и к - и қ т и с о д и ё т
и н с т и т у т и
А б д у р а у ф А б д у л л а е в ,
И б р о ҳ и м ж о н Қ а ю м о в
Б У Х Г А Л Т Е Р И Я
Ҳ И С О Б И
I I н а ш р
Я н г и ҳ и с о б л а р р е ж а с и а с о с и д а т у з и л д и
У збекистон Р есп у б л и каси
«М инҳож » н а ш р и ёти
Т ош кен т - 2002

---

“Минҳож” нашриёти 
10 ёшда 
(1991-2001)
Ушбу қўлланма Ўзбекистон республикаси Олий ва ўрта махсус 
таълим вазирлиги қошидаги Олий ўқув юртлариаро илмий-услубий 
бирлашмалар фаолиятини мувофиклаштирувчи Кенгаш томонидан олий 
ўкув юртларининг “Иқтисодиёт”, “Молия ва кредит”, “Маркетинг” ва 
“Менежмент” мутахассисликлари учун дарслик сифатида чоп этишга 
тавсия этилган.
Масъул муҳаррир: иқтисод фанлари номзоди,
профессор Абдураҳмон Сотволдиев
иқтисод фанлари номзодлари 
профессор 
Акром 
Каримов, 
профессор Баҳодир Ҳошимов
Алишер Навоий номидаги Ўзбекистон 
Республикаси Давлат кутубхонаси. 
387-2000
00-84
«М» И М Н ---------
2000
“Минҳож” нашриётининг Андижон муҳандислик-иқтисодиёт 
институти қошидаги филиали. Андижон шаҳри,
Бобир шоҳкўчаси, 56.
Тақризчилар:
65.052 Я73 
А15№

---

КИРИШ
Ҳар томонлама ривожланаётган мустақил республикамизда ҳар бир 
ишнинг пухта ва ишончли қилиб бажаришини таъминлаш айниқса мухлмдир. 
Бу ҳисоб-китоб ишларининг тўғри ва аниқ қилиниши билан бевосита 
боғлиқцир. Бунинг учун етарли малака ва билимга эга булган мутахас- 
сисларни тайёрлашда халқаро талаблар даражасида иш юритиш тақозо 
этилади. Республикамиз Президенти И.А.Каримов «Ўзбекистоннинг сиёсий- 
ижтимоий ва иктисодий истиклолининг асосий тамойиллари» асарида: “Шу 
уринда ҳақли савол туғилади: бизнинг урта, урта махсус ва олий 
мактабларимиз касб-маҳорат ва маьнавий-руҳий жиҳатдан ана шундай 
замонавий соҳапарда ишлайдиган ёшларни тайёрлашга қодирми?...Менимча, 
унчалик тайёр эмас. Халқ таълими янгича шароитларда ўз ишини ниҳоятда 
секинлик билан қайта қурмокда»,- деб курсатиб утган эди.
Бу секинлик бевосита узбек тилидаги адабиётларнинг ниҳоятда 
камлигида ҳам намоён булади. Айниқса,бухгалтерия ҳисоби, тафтиш ва 
назорат, аудит, хужалик фаолияти тахлили каби фанлардан она тилидаги 
дарслик ва қўлланмалар санокдидир. Юқоридаги талаблардан келиб чиққан 
қолда, Андижон муҳандислик-иқтисодиёт институти профессорлари 
Абдурауф Абдуллаев ва Иброҳимжон Қаюмовлар «Бухгалтерия ҳисоби» 
дарслигини яратишди.
Китоб икки қисмдан иборатдир. Унинг биринчи қисми бухгалтерия 
ҳисоби назарияси курсини ўз ичига олган бўлиб, унда бухгалтерия 
ҳисобининг предмети, методи (усули), бухгалтерия баланси, счётлар ва 
икки ёклама ёзув,бухгалтерия ҳисоботи ҳақидаги мавзулар ёритилган. 
Иккинчи қисми савдо корхоналарида бухгалтерия ҳисобига бағишланган 
бўлиб, унда улгуржи савдо ташкилотларида товар ҳаракатини ҳисобга олиш; 
чакана савдо товар муомалалари ҳисоби; пул маблаглари; ҳисоб-китоб 
муомалалари; асосий воситалар; арзон ва тез ишдан чикувчи буюмлар 
ҳисоби; меҳнат ва иш ҳақини ҳисобга олиш; муомала харажатлари ва 
молиявий натижалар ҳисоби баён этилган.
Китоб 
ўқув адабиёти Давлат таълим стандартининг бакалавр 
мутахассислиги дастури асосида ёзилган бўлиб, унда турли мулкчилик 
шаклларида бухгалтерия ҳисобининг хусусиятлари ҳисобга олинган. Дарслик 
олий ўкув юртларининг «Маркетинг», «Менежмент», «Иктисодиёт», «Молия 
ва кредит» мутахассисликлари бўйича таълим олаётган талабаларга 
мўлжалланган. Шунингдек, ундан иқтисодчилар, ҳисобчи ва аудиторлар 
ҳам фойдаланиши мумкин.
з

---

БИРИНЧИ ҚИСМ 
I БОБ. БУХГАЛТЕРИЯ ҲИСОБИНИНГ ПРЕДМЕТИ ВА УСУЛИ.
1-§. ҲИСОБ ХДҚИДА ТУШУНЧА В А УНИНГ ТУРЛАРИ