£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

Respublikasi tashkil etilganligi e’lon qilindi.

 

1921  yil 4 martda Moskvada BXSR va RSFSR o’rtasida Ittifoq shartnomasi va 

iqtisodiy bitim imzolandi. Bu esa Rossiya Federatsiyasi va uning Turkistondagi 

vakolatli namoyandalariga Buxoro Respublikasi ichki ishlariga bevosita aralashish, u 

erdagi o’zgarishlarni nazorat etish va uni aniq sotsialistik maqsadlar sari yo’naltirish 

uchun keng imkoniyatlar ochib berdi. Shuningdek, Buxoro Xalq Sovet respublikasining 

asosiy rahbar tashkiloti - Buxoro Kompartiyasi RKP (b) ning viloyat tashkiloti maqomida 

faoliyat yuritardi.

 

RKP (b) MQ 1922 yil mayida “Turkiston-Buxoro ishlari haqida” qaror qabul 

qildi.  Unda  O’rta  Osiyoda,  jumladan,  Buxoroda  jadallik  bilan  “sotsialistik  tuzumni 

mustahkamlash” qat’iy uqtirildi. Shuningdek, RKP (b) MQ ning 1923 yil 12 iyunda qabul 

qilgan Buxoro masalasiga doir maxsus qarori ham bu davlatning ichki ishlariga qo’pollik 

bilan aralashish edi. Negaki, unda Buxoroning rivojlanish jarayonini “sotsialistik izga” 

burib yuborish maqsadi ko’zda tutilgandi. Buxoro xalqining tub milliy manfaatlari yo’lida 

fidoyilik bilan faoliyat yuritgan, inqilobiy harakatlarning faol ishtirokchilaridan bo’lgan

 

210

 

---

A.Fitrat, M.Aminov, Otaxo’jaev, Yoqubzoda va boshqalar Moskva vakillarining talabi 

bilan respublika hukumati tarkibidan chetlatildi.

 

Buxoro XSRning 1921 yil sentyabrida qabul qilingan Konstitutsiyasi ham RSFSR 

Konstituttsiyasi  andozasida  tuzilgan  edi.  Hukmron  Markaz  tashabbusi  bilan  1923  yil 

martida O’rta Osiyo Iqtisodiy Kengashining tuziliish va uning tarkibiga Buxoro XSRning 

ham  jalb  qilinishi  bu  uning  iqtisodiy  mustaqilligining  asta-sekin  qo’ldan  boy  berib 

borilishiga sabab bo’ldi. Moskva tazyiqi ostida bu hududda sotsialistik o’zgarishlar izchil 

amalga  oshirilib  borildi.  1924  yil  sentyabrda  bo’lib  o’tgan  V  Butunbuxoro  qurultoyi 

BXSRni  Buxoro  Sovet  Sotsialistik  Respublikasi  deb  e’lon  qildi.  Nihoyat,  1924  yilda 

o’tkazilgan  milliy-davlat  chegaralanishi  natijasida  uning  hududlari  O’zbekiston  va 

Turkmaniston Sovet sotsialistik respublikalari tarkibiga qo’shib  yuborildi, Buxoro davlat 

sifatida tugatildi.