£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

Respublika huquqlarining cheklanishi Mamlakatda totalitar tizimning qaror topishi,

 

shubhasiz,  milliy  sovet  respublikalari  hayotiga  ham  daxl  qilib,  ularning  butun  inon 

ixtiyorini Ittifoq davlati tasarrufiga bog’lab qo’ydi. Bu O’zbekiston timsolida ham yaqqol 

qo’zga tashlandi. Avvalo, respublika hokimiyati boshqaruvining hamma bo’g’inlari to’liq 

ravishda  SSR  itifoqi  organlariga  bo’ysundirildi.  Shuningdek,  bu  erdagi  yagona  rahbar 

tashkilot - O’zbekiston kompartiyasi ham VKP(b) ning viloyat bo’limi maqomida faoliyat 

yuritardi. Binobarin, hukmron partiya va uning Markazqo’mi qabul qiladigan har qanday 

qaroru  farmoyishlar,  rahbariy  ko’rsatmalar  respublika  partiya  tashkilotlari  tomonidan 

bajarilishi majburiy va shart edi.

 

Respublikaning  kasaba  uyushmalari,  yoshlar  tashkiloti  (Komsomoli)  va  boshqa 

jamoat tashkilotlari ham Markazdagi shu xildagi tashkilotlarning aynan andozasi asosida 

tuzilgan  bo’lib,  ularga  to’liq  bo’ysungan  holda  faoliyat  yuritardi.  Shu  bilan  birlikda  bu 

tashkilotlarning  barchasi  kompartiya  etakchiligida,  uning  siyosiy  -  g’oyaviy  ta’sirida 

bo’lib,  o’z  a’zolarining  ongi,  tafakkurini  shu  partiyaning  mafkurasi,  g’oyasi  ruhida 

shakllantirib,  tarbiyalab  borishlari  kerak  edi.  Negaki,  mustabid  tuzum  sharoitida  jamiyat 

a’zolarini boshqacha ruhda tarbiyalash to’g’risida gap bo’lishi mumkin emasdi.

 

Stalincha ma’muriy –  buyruqbozlik tizimi ko’zga ko’rinarli va ko’zga ko’rinmas 

ming  xil  qizil  iplar  bilan  O’zbekistonni  o’z  domiga  ilintirib,  uning  amaldagi  rasmiy 

mustaqilligini yo’qqa chiqargan edi. Uning mahalliy rahbariyati respublikaning iqtisodiy, 

xo’jalik,  madaniy-  ma’naviy  hayotiga  oid  biror  bir  masala,  muammoni  mustaqil  hal 

etishga  haqli,  huquqli  emas  edi.  Buning  uchun  avvalo  Markazning  roziligini  olish  talab 

etilardi. O’zbekiston  mustaqilligining nechog’lik rasmiy,  yuzaki  mazmunda bo’lganligi 

fakti  uning  yuksak  qonuniy  hujjatlarida  ham  o’z  aksini  topgan  edi.  Jumladan, 

O’zbekistonnning  1937  yilda  qabul  qilingan  Konstitutsiyasi  ham  mohiyat  e’tibori  bilan 

asosan 1936 yil 5 dekabrdan kuchga kirgan SSSR konstitutsiyasining aynan nusxasi edi.

 

261

 

---

Unda respublikaning mustaqilligi, fuqarolarining huquqlari, erkinliklari madh etilmasin, 

biroq  ular  amaliyotda  nechog’lik  soxta,  quruq  safsatalar  bo’lib  chiqqanligi  hammaga 

ayondir.