£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

qolipda,  mustabid  davrda  yozilgan  darsliklardan  foydalanib,  eski 

mafkuradan  xalos  bo‘lmasdan  bolalarimizni  yangicha  fikrlashga 

o‘rgatolmaymiz, axir».

 

Ayniqsa  kadrlar  tayyorlash  sifati  past  edi.  Prezidentimiz  ta’biri  bilan  aytganda, 

ko’pchilik xaqiqiy  bilim  olish  yoki  malaka  ortirish  maqsadida  emas,  amal-taqal  qilib 

diplomli bo’lib olish ilinjida oliy o’quv yurtlariga kirardi.

 

Buning ustiga o’quv yurtlariga kirgan talabalar, aytaylik, chinakam milliy ruhda 

chuqur bilim va tarbiya olish imkoniyatidan mahrum etilgandi. Negaki, bu ta’lim tizimi 

o’z mohiyati e’tibori bilan hukmron tuzum siyosati va mafkurasi bilan yo’g’rilgan edi. U 

davrda yaratilgan barcha o’quv dasturlari, ta’lim andozalari, qo’lanmalar, darsliklar va 

boshqa o’quv jihozlari mana sha ruhda tayyorlanardi.

 

Markazda bir guruh «bilog’on» mutaxassislar tayyorlagan, milliy huddudlar, u erda 

yashovchi  odamlarning  o’ziga  xos  hususiyatlari,  milliy  o’zliklari,  hayotiy  tajribalari, 

an’analarini  mutlaqo  inkor  etgan  o’quv  dasturlari,  ta’lim  hujjatlari  butun  SSSRdagi 

maktablar, o’quv yurtlariga to’g’ridan-to’g’ri majbur etilardi.

 

Shuningdek,  o’quv  yurtlarining  o’quv  rejalari  va  dasturlari  turli  sabablar 

orqasida  60-70  yillarda  uch  marta  o’zgartirildi.  Har  safar  o’qitiladigan  fanlar 

yangilari hisobiga ko’payib, o’quv materiallari hajmi oshib bordi, talabalarning

 

256

 

---

mustaqil  o’qib,  o’rganishlariga  ajratiladigan  vaqt  esa  tobora  kamayib  bordi. 

Talabalarning uzoq muddatli qishloq xo’jalik ishlariga surunkali jalb etilishi ham 

o’quv jarayoniga salbiy ta’sir ko’rsatmay qolmadi.

 

O’quv  yurtlarida  tanish-bilishchilik,  qarindosh-urug’chilik,  oshna-

og’aynigarchilik,  poraxo’rlik,  tamagirlik  singari  xavfli  illatlarning  ildiz  otishi 

hollari  ham  bu  tizim  obro’siga  jiddiy  putur  etkazdi.  Ayniqsa  bundan  kadrlar 

tayyorlash sifati sezilarli zarar ko’rdi.

 

Ayni  chog’da  hukmron  tuzum  tazyiqi  ilm-fan  sohasini  ham  chetlab 

o’tmadi. Katta mamlakat va uning turli milliy hududlarida faoliyat ko’rsatuvchi 

ilmiy  muassasalar,  ilmiy-tadqiqot  institutlari,  ko’p  sonli  iqtidorli,  salohiyatli 

ilmiy  kadrlarning  inon-ixtiyori  Moskva  va  uning  keng  tarmoq  otgan  ilmiy 

markazi  tasarrufiga  bo’ysundirilgandi.  Bu  kuchlar  sobiq  tuzum  mutasaddilari 

buyurtmasini bajarib,  ko’p  zamonlar  milliy  respublikalarda ilmu  fan  ravnaqiga, 

uning zahmatkash fidoyilari mehnatining qadrlanishi, e’tirof topishiga to’sqinlik 

qilardilar.  Buning  natijasida  olimlarimizning  ko’p  yillik  izlanishlari  mahsuli 

bo’lgan  qancha-qanchalab  noyob  kashfiyotlar,  ixtirolar  hayot  yuzini  ko’rmay, 

amaliyotga tatbiq etilmay qolaverardi. Buning ustiga ilm-fanda katta kashfiyotlar 

qilgan,  o’z  maktabini  yaratgan  respublikaning  ne-ne  mashhur  allomalari  ham 

sovet  fanining  bosh  markazi  –  SSSR  Fanlari  Akademiyasi  nazar-e’tiboridan 

chetda  qolaverdi.  Sovet  hukmronligining  butun  70  yillik  davri  davomida  sobiq 

SSSR  FA  tarkibiga  O.Sodiqov,  H.Abdullaev,  S.Yunusov,  E.Yusupov  singari 

barmoq  bilan  sanarli  o’zbek  olimlaringgina  a’zo  bo’lib  saylanganligi  fakti  ham 

bunga jonli misol bo’la oladi.

 

Hukmron  sovet  mafkurasi  tazyiqi  va  iskanjasi  ta’siridan  respublikaning