£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

F a n     Urush yillarida tashkil etilgan O’zbekiston Fanlar Akademiyasi

 

respublikada  ilm-fanning  markazi  bo’lib  qoldi.  1945-85  yillarda  ko’plab  yangi 

ilmiy-tadqiqot  institutlari,  laboratoriyalar,  ilmiy  stantsiyalar  tashkil  etildi.  80-

yillarning boshlariga kelib akademiya tarkibida Qoraqalpog’iston ASSR filiali va 

35  ilmiy  tadqiqot  muassasalari  faoliyat  ko’rsatdi.  38  ming  ilmiy  xodim,  shu 

jumladan, 1215 fan doktori, 15664 fan nomzodi fanning turli sohalarida tadqiqot 

ishlari olib bordi.

 

Akademik  O.S.  Sodiqov  g’o’zadan  o’stiruvchi  moddalar  va  boshqa 

preparatlar  sintez  qildi.  H.A.Rahmattullin,  U.O.Oripovlar  aniq  ekish  maqsadida 

chigitni tuksizlantirishning mexanik va aerokimyoviy usullarini ishlab chiqdilar.

 

Selektsioner  olim  S.M.  Mirahmedov  va  boshqalar  paxtaning  «Toshkent-

1»,  «Toshkent-2»,  «Toshkent-3»,  «Toshkent-4»  singari  hosildor,  tez  pishar, 

tolasi  sifatli  yangi  navlarini  etishtirdilar.  Sholining  20  dan,  sabzovot  va  poliz 

ekinlarining  50  dan,  meva,  rezavor-meva  va  uzumning  60  dan  ortiq  navlari 

etishtirildi.

 

O’zbekistonda  geologiya  fani  katta  yutuqlarga  erishdi.  H.M.Abdullaev, 

I.X.Hamraboev, 

I.M.Isomuhammedov, 

X.N.Boymuhamedov 

K.L.Boboev, 

A.M.Akramxo’jaev,  X.T.To’laganov,  G’.M.Mavlonov  singari  mashhur  olimlar 

dunyo   rudali-petrografik   provintsiyalari   klassifikatsiyasi,   elementlarning

 

253

 

---

geokimyoviy  klassifikatsiyasi,  O’rta  Osiyo  litosferasining  geologik-geofizik 

modellarini  ishlab  chiqdilar.  Oltin,  gaz  va  neft  qazib  chiqaruvchi  sanoatlar, 

shisha,  keramika,  abraziv  materiallar  sanoati  tarmoqlarini  barpo  etishga,  aholi 

manzillarida er osti suvlaridan foydalanishni yo’lga qo’yishga ko’maklashdilar.

 

O’zbekistonda  mashina  va  mexanizmlar  nazariyasining  rivojlanishi 

M.T.O’rozboev,  H.A.Rahmatulin,  V.Q.Qobulov,  H.H.Usmonxo’jaev,  G.A. 

Koshevnikovlar nomlari bilan bog’liq. Ular mashina va mexanizmlar nazariyasi 

bo’yicha ilmiy maktabga asos soldilar.

 

Respublikada  1966  yilda  Kibernetika  instituti  tashkil  etilgach,  akademik 

V.Q.  Qobulov  etakchiligida  sanoat  va  boshqa  ishlab  chiqarish  korxonalarida 

kibernetika 

va 

hisoblash 

texnikasi 

vositalari 

asosida 

boshqarishning 

avtomatlashtirilgan sistemalari yaratildi va joriy qilindi.

 

Aniq  va  fundamental  fanlarning  boshqa  yo’nalishlarida  ham  muhim 

kashfiyotlar, jiddiy  yutuqlarga erishildi. Ijtimoiy-gumanitar fanlar  sohasida ham 

bir  muncha  tadqiqotlar  olib  borildi.  Arxeolog,  etnograf,  antropolog  olimlarning 

izlanishalari  natijasida  o’zbek  xalqining  etnik  tarkibi,  etnogenezi  shakllanishi 

tarixiga  bag’ishlangan  asarlar  yaratildi.  Biroq  ijtimoiy-gumanitar  fanlar 

sohasidagi  tadqiqot  ishlari  marksizm-leninizm  doirasida  qolib  ketdi.  Sotsializm 

g’alabasi, O’zbekistonning nokapitalistik taraqqiyot yo’li, rivojlangan sotsializm 

qurilganligini  asoslash,  millatlar  va  sinflarning  yaqinlashuvi  natijasida 

kishilarning  yangi  tarixiy  birligi  sovet  xalqining  vujudga  kelishi  kabi  behuda. 

samarasiz masalalar bilan o’ralashib qoldi.