*/ V /*v • •.* • j menejment nazariyasi 0‘quv qollanma 0‘zbekist0n respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi

E.D. Yusupov
 
VIII-
 
BOB. MENEJMENTNING TASHKILIY 
ASOSLARI VA TUZILISHI 
Kalitli  so  ‘zlar:  tashkilot,  zamonaviy  tashkilot,  tashqi  va  ichki  muhit, 
sinergetik samara, ideal, о ‘zini о ‘zi boshqarish, tadbirkor, mulk egasi, rasmiy 
va  norasmiy  tashkilotlar,  tashkiliy  tuzilma,  tashkilot  ichidagi  jarayonlar, 
texnologiya, tashkiliy madaniyat, chiziqli tuzilma, funksional tuzilma, chiziqli-
shtabli tuzilma.
 
1.
 
TASHKILOT VA UNING HAYOT SIKLI 
Menejment  ishini  samarali  tashkil  qilish  uchun,  menejer  faoliyatini 
amalga oshiradigan tashkilot bo‘lishi kerak.
 
Tashkilot  tushunchasi 
vaqt  o‘tishi  bilan  o‘zgarib  boradigan 
tushunchadir.  Boshlang‘ich  bosqichda  tashkilot  har  qanday  tizimning 

---

121 
 
strukturasi sifatida tasavvur qilingan. “Menejment” ilmining mustaqil sohasi 
boTib  ajralib  chiqqandan  so‘ng,  “tashkilot”  so‘zi  ongli  talqin 
qilinadigan(korxonada  (firmada)  qabul  qilingan),  vazifalaming  berilgan 
strukturasi,  funksiyasi,  huquq  va  burchlar  bilan  fikr  bog‘liqligini  anglatadi. 
YA’ni  “tashkilot”  so‘zini  korxona,  firma,  ishlab  chiqarish  guruhi  yoki 
mehnat tuzilmasi deb tushunmoq kerak.
 
Tashkilot  tushunchasining  ko‘plab  ta’riflari  ichidan  kuyidagilami 
ajratish mumkin:
 
-
 
bu uning yordamida boshqariladigan yoki boshqaruvchi tizim 
tuzilmasi yaratiladigan va saqlanadigan jarayon
 
Tashkilot sifatida;
 
-
 
bu  birgalikdagi  mehnat  jarayonida  o‘z  o‘miga  ega  bo‘lgan 
o‘zaro  munosabatlar,  huquq  majburiyatlar,  maqsadlar  rollar, 
faoliyat turlari majmuasi;
 
-
 
bu- umumiy maqsadga ega bo‘lgan odamlar guruhidir.
 
Bunda tashkilot kuyidagi majburiy talablarga javob berishi lozim:
 
1)
 
0‘zini  ushbu  guruhning  bir  qismi  deb  hisoblovchi  ikkitadan  kam 
bo‘lmagan odamning mavjudligi;
 
2)
 
Kamida bitta ijtimoiy foydali maqsadning mavjudligi;

---

122 
 
3)  Barcha  uchun  ahamiyatga  ega  boigan  maqsadga  erishish  uchun 
birgalikda ishlayotgan guruh a’zolarining mavjudligi.
 
Barcha tashkilotlar bir biridan turli belgilari bo‘yicha (funksiyalari 
usullari 
va  boshqarish  tamoyillari  operatsiyalar  va  ish  tartibining  murakkabligi  va 
boshqa shu kabilar) farqlanadi. Shu bilan birga ular barcha tashkilotlar uchun 
umumiy boigan tavsifga ega.