*/ V /*v • •.* • j menejment nazariyasi 0‘quv qollanma 0‘zbekist0n respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Maqsadlar 
-  bu  aniq  yakuniy  vaziyatlar  bo‘lib,  u  yoki  bu  subyekt 

---

135 
 
(tashkilot,  jamoa,  inson)ning  faoliyati  unga  erishishga  qaratiladi.  Maqsadlar 
tashkiliy  munosabatlami  belgilaydi,  ularga  motivatsiya  va  nazorat  tizimlari 
asoslanadilar.
 
Maqsadlaming ikkita asosiy turlari mavjud:
 
1.
 
uzoq muddatli;
 
2.
 
qisqa muddatli.
 
Odatda  bir  yil  yoki  kamroq  muddatda  erishiladigan  maqsadlar  qisqa 
muddatli,  uch  yil  yoki  ko‘proq  muddatda  erishiladiganlar  maqsadlar  uzoq 
muddatli deb hisoblanadi. Agar zamriyat  vujudga kelsa, yana oraliq (o‘rtacha 
muddatli) maqsadlar ham belgilanadi.
 
To‘g‘ri  shakllangan  maqsadlami  qanoatlantirishlari  kerak  bo‘lgan  bir 
necha asosiy talablar mavjud. Ular quyidagicha bolishlari kerak:
 
-
 
haqiqiy;
 
-
 
egiluvchan;
 
-
 
o‘lchanadigan, vaqtga qaratilgan;
 
-
 
aniq;
 
-
 
bir- birlari bilan birga bo‘la oladigan;
 
-
 
ta’siming asosiy subyektlari uchun qulay.
 
Boshqaruv  tizimida  bir  necha  o‘zaro  bogiangan  maqsadlar  mavjudligida 
maqsadlar  tizimi(daraxti)ni  qurish  zaruriyati  vujudga  keladi.  U  maqsadlar 
iyerarxiyasini,  ya’ni  umumiylik,  ahamiyatlilik  va  maqsadga  erishishning 
izchilligi darajasi bo‘yicha joylashgan, bir-biriga bo‘ysunuvchi maqsadlaming 
tartibga solingan majmuasini qurishdan iboratdir.

---

 
Rejalar  nima  qilish  kerakligini  ko'rsatuvchi  ro‘yxatga  egalar,  qo‘yilgan 
maqsadlarga erishish uchun zarur bo‘lgan ishni bajarishning izchilligi, resurslar 
va  vaqtai  belgilab  beradilar.  Shunga  ko‘ra  rejalashtirish  quyidagilami  o‘z 
ichiga oladi:
 
•
 
maqsadlar va vazifalami belgilash;
 
•
 
maqsadlarga  erishish  uchun  strategiyalar,  dasturlar  va  rejalami  ishlab 
chiqish;
 
•
 
zarur  resurslami  aniqlash  va  ulami  maqsadlar  va  vazifalar  bo‘yicha 
taqsimlash;
 
•
 
rejalami  ulami  bajarishi  kerak  bo‘lgan,  ulami  amalga  oshirish  uchun 
javobgar bo‘lgan kishilarga yetkazish.
 
Umuman  rejalashtirish  vazifasi  zamonaviy  tashkilotlarda  uchta  darajada 
bajariladi: strategik, taktik, operativ.
 
Strategik rejalashtirishdan taktik, keyinroq esa operativ (odatda bir yillik) 
rejalashtirish kelib chiqadi, u yetarlicha batafsil quriladi. Ushbu rejaga muvofiq 
tashkilot  faoliyatining  har  bir  yo'nalishi  bo‘yicha  faoliyatning  hajmi 
belgilanadi.  Ishchi  kuchi  va  kapital  kiritmalami  jalb  qilish  bo‘yicha  rejalar, 
mahsulotni  ishlab  chiqarish  rejalari  tuziladi.  Yillik  reja  ishlab  chiqarish  va 
sotish  rejal&rini  choraklar  va  oylar  bo‘yicha  tafsiloti  bilan  aniqlab  beradi. 
Bunda har bir bo‘linma har oyda sotishlar va xarajatlar bashoratlarini aniqlab 
oladi va o‘z rejalarini ushbu aniqlashlar bilan moslashtiradi.
 
Korxona  faoliyatini  operativ  rejalashtirish  ko‘pincha  biznes-reja  asosida 
amalga  oshiriladi.  Biznes-rejada  tashkilot  rioya  qilish  kerak  bo‘lgan  vaqt 
oralig‘i ma’lum bo‘lishi kerak (odatda bir yil).
 
Biznes-reja  yordamida  tadbirkor  ma’lum  davr  ichidagi  faoliyati 
natijalarini baholashi mumkin. Bu rejadan yana kelajakda biznesni olib borish 
konsepsiyasini ishlab chiqish uchun foydalanish mumkin.
 
Bundan  tashqari  qarz  bemvchilar  va  sarmoyadorlar  biznesga  pullarini 
kiritishdan  avval,  biznes-reja  bilan  tanishishlari  darkor.  Bunda  ular 
tadbirkoming  ishga  doir  obro‘si,  qarzga  xizmat  ko‘rsatish  bo‘yicha  pul 
oqimlari,  kafolatlami  ta’minlanishi  va  shaxsiy  sarmoyaning  ulushiga  e’tibor 
qaratishlari kerak.
 
Biznes-rejalar asosan quyidagi bo‘limlarga ega bo‘ladilar:
 
-
 
mahsulot va xizmatlar;
 
-
 
marketing;
 
-
 
ishlab chiqarish rejasi;
 
-
 
boshqamv va tashkil qilish;
 
-
 
sarmoya va kompaniyaning yuridik shakli;
 
137 
-
 
moliyaviy reja.
 

---

137