|
I.A.Gersen
VII-
BOB. ZAMONAVIY BILIMLAR TIZIMIDA
MENEJMENT NAZARIYASINING 0‘RNI
Kalitli so‘zlar: dinamik fanlar, menejment aniqligi, jarayon, boshqarish,
menejer,
prioritet,
infra-va
intramenejment,
kombinatsiya,
strategiya,
tendensiya, metodologiya, menejment jarayoni, mikro va makro muhit,
"kontaktli auditoriya", korporativlik, resurs, tashkilot, ekstrapolyatsiya,
entuziazm, proteksionizm, intuitsiya, realizm, kompitentlik.
1. INTRA VA INFRAMENEJMENT TUSHUNCHALARI
Bilim - kishilaming tabiat va jamiyat hodisalari haqida hosil qilgan
ma’Iumotlari, voqelikning inson tafakkurida aks etishi. Voqelik haqidagi
bilgan ma’lumotlarimiz bilim darajasiga ko‘tarilishi uchun quyidagi shartlami
qanoatlantirilishi kerak:
-birinchidan, bu ma’lumotlaming voqelikka mutanosibligi;
-
ikkinchidan, yetarli darajada ishonchli bo‘lishi;
-
uchinchidan, bu ma’lumotlar dalilar bilan asoslangan bo‘lishi lozim.
Uchala shart birgalikda mavjud ma’lumotlami bilim darajasiga olib keladi.
Bilim insonlaming borliqni o‘zgartirishga yo‘naltirilgan ijtimoiy
faoliyatining mahsulidir. Inson tafakkurining bilimsizlikdan bilim tomon
harakatlanish jarayoniga bilish deb ataladi.
“Menejment nazariyasi” fani eng zamonaviy dinamik fanlardan biri dir
24
.
Ijtimoiy-iqtisodiy tizimlami (tashkilotni) boshqarish tashqi chegaralar
aniqlangan holda ichki jarayonlami boshqarish orqali amalga oshiriladi. Agar
boshqaruv obyektini grafik jihatdan ifodalashga harakat qilinsa, u holda uning
chegaralari siniq chiziqlar kabi bo‘lishi talab etiladi. Har qanday ijtimoiy-
iqtisodiy tizim uchun tashqi jarayonlar uzoq va yaqin, boshqariladigan va
shartli boshqarilishi mumkin bo‘lgan, va mutlaqo boshqarilmaydigan bo‘lishi
mumkin. Huddi shunday, ichki jarayonlar
24
А. М. Лялина Теория менеджмента: Учебник для вузов. Стандарт 3-го поколения. — СПб.: Питер, 2009. — 78
с.: ил. — (Серия «Учебник для вузов»),
haqida gapirish mumkin. Faqatgina farq ulaming nazorat qilish qobiliyati
yuqoriligi va miqdori katta bo‘lishidadir. Bu tashkilot tizimining yaxlitligini
bildiradi.
“Intramenedjment”- ichki jarayonlami, “Inframenedjment” tashqi
jarayonlami boshqarish degan ma’noni anglatadi
33
.
Umuman, menejment aniqligi deganda biz barcha jarayonlami emas, biz
boshqarishni istagan va boshqarish mumkin boigan jarayonlar tushuniladi. Bu
ichki va tashqi jarayonlami boshqaradi va tashkilotning rivojlanishi uchun ham
amal qiladi. Tashqi jarayonlar ham boshqarilishi kerak va ko'pincha menejer
buni amalga oshirish uchun ba’zi bir harakatlami amalga oshirishi lozim,
masalan, mahsulotni bozorda reklama qilish, firma va uning mahsulotlari
haqidagi jamoatchilik fikri, firma missiyasi haqida va hakazo.
Boshqarish qobiliyatiga ega bolmagan shaxslaming jarayonlami
boshqarishni istagan holatida ulaming tabiatiga ko‘ra boshqarish bir tekisda
ketmaydi. Bunday boshqaruv natijasida resurslardan o‘rinli foydalana olmaslik
holati kelib chiqadi. Shiming uchun menejmentda boshqariladigan (tashqi va
ichki) va boshqarilmaydigan jarayonlami (tashqi va ichki) ajratish juda
muhimdir. Masalan, iqlim(kliment)ni va ob- havoni boshqarib boimaydi.
"Boshqarishda hisobga olish" va "boshqarish" tushunchalarni ajratish
kerak. Ichki jarayonlami boshqarish kerak va tashqi jarayonlarning aksariyatini
hisobga olish kerak. Menejer ularga ta’sir o‘tkaza olmaydi. Buning uchun
uning vakolatlari, resurslari va amaliy ko'nikmalari yo‘q. Biroq, katta
mablaglar vositasiga ega bolishiga qaramay, uning ta’siri norasmiy boiishi
mumkin. Axir, har qanday ta’sir rasmiy vakillarga bogiiq boimaydi. Va bu
vakillar norasmiy boiishi mumkin. Ba’zi tashqi jarayonlarga ta’sir ko‘rsatish
imkoniyati haqiqiy boshqaruv amaliyoti bilan tasdiqlanadi. Bu, boshqa narsalar
qatori, tashqi sharoitlami hisobga olmaydi.
Bundan tashqari, ko‘plab tashqi jarayonlar ichki jarayonlarga bogiiq boiib,
ulami boshqarish oddiy va yetarli boiadi. Menejer hamma narsani va har
qanday narsalami nazorat qilishga intilishga majbur emas, balki maqsadga
erishishni belgilovchi jarayonlami yaxshi boshqarishga harakat qilishi kerak.
Ushbu jarayonlami topish va ko‘rish - bu boshqaruv san’ati hisoblanadi.
Bundan tashqari, ushbu jarayonlami boshqarishning eng katta yutugl -
to‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki bilvosita ta’sir turini belgilash muhim hisoblandi.
Tashqi va ichki boshqariladigan jarayonlaming afzalliklari nisbatini topish
kerak.
Ustuvorlik (Prioritet) -vaqtai ajratish, e’tibomi jalb qilish va diqqatni
jamlash, muammolami izlash, axborotni tashqi va ichki faoliyat mezonlariga
muvofiq tanlash hisoblanadi. Ustuvorlikning nisbati o‘ziga xos aniq vaziyatga,
boshqamvni tashkil etishga (fimksiyalami taqsimlashga), menejer faoliyati
rolining tarkibiga qarab o‘zgarishi mumkin. Ammo menejer ushbu afzalliklami
33
Manba: https://articlekz.com/article/20994
105
nazorat qilmasa va baholamasa, unda firmani inqirozga tushurish xavfi yanada
kuchayadi, bu kamchiliklaming oqibati, turli ichki va tashqi muammolami
keltirib chiqaradi.
Yuqori dagilarga muvofiq, menejmentning o'ziga xos xususiyatlaridan
biri
Do'stlaringiz bilan baham: |
