|
umumiy q o ‘l/aniladigan atamalar.
U la r u m u m iy
fo ydalaniladigan tild an o lin a d i, o ‘zining u m u m iy e ’tir o f etilgan m a ’n o si
d a q o ‘llaniladi va h ech q a n d a y m axsus m a ’noga ega boM maydi. M azk u r
ata m a la rn i faqat u la rn in g m a ’nosi b arch a g a tu sh u n a rli b o ‘lgan, h e c h q a n
day e ’tiro z tu g ‘d irm ay d ig an jo y d a q o ‘llash m u m k in . Ik k in ch i tu rk u m ,
y a’ni
maxsus yuridik atamalar
h u q u q sh u n o slik d a ishlab ch iq ilad i yoki
q o n u n ch iq aru v ch i organ to m o n id a n y aratilad i (m asalan , “ d a ’v o g ar” ,
“ su d lan g an lik ” , “ su rish tiru v ” va h o k azo ). U m u m iy q o lla n ila d ig a n ata -
m a lard an m axsus yu ridik a tam alarn in g ustunligi sh u n d ak i, u la r z a ru r
tu s h u n c h a n i an iq ifodalaydi. M azk u r a ta m a n i n o rm ativ hujjatda b irin ch i
m arta q o ‘llashda h a d d a n tash q ari keng, b in o b a rin , n o to ‘g ‘ri ta lq in qili-
nishiga y o ‘l q o ‘ym aslik u c h u n ay ni v aqtd a m a zk u r a ta m a a n iq va to r
m a ’n o d a q o ‘llan ilayo tg anini m uayy an ta rz d a eslatib o ‘tish lozim .
B a'zi h u jjatlard a k o ‘p in c h a u c h in c h i tu rk u m n i tashk il etu v ch i, y a ’ni
tex nik a, fan va s a n ’atn in g tu rli so h alarid an o ‘zlash tirilg an te x n ik a ta
m a lar qoM laniladi. H u q u q n o rm alari ja m iy a t h ay o tin in g turli ta rm o q la -
rini q a m ra b olad i. H a r b ir so h a d a h u q u q n o rm a la rin i qoN lash o ‘z
xususiyatlariga ega. Shu bois n o rm ativ h u jjatlarn i m axsus te x n ik ata -
m alarsiz tu zish b a ’zan ju d a qiyin k echadi. M axsus tex n ik a ta m a la r n o r
m ativ k o ‘rsatm alarn i y an ad a qisqa, an iq va lo ‘n d a qilib bayo n etishga
y o rd am beradi. Bu esa u larn in g y axshiroq tu sh u n ilish i va t o ‘g ‘riroq
q o ‘llanilishiga k o ‘m ak lashad i. S hu bhasiz, texn ik ata m a la rd a n fo yd alanish
n o rm ativ hu jjatlarn i tu sh u n ish n i q iy in lash tirad i, lekin yuridik a ta m a la r
ning an iq , ixcham va t o ‘liq b o ‘lishiga ju m la d a n m a n a shu a ta m a la r y o r-
dam id a erishish m um kin.
M axsus atam alarn i zaru ratg a q arab , o ‘ta eh tiy o tk o rlik b ilan q o ‘llash
lozim ; n o rm ativ h u jjatlarn i ularga to ‘ldirib y ub o rm aslik kerak. Y uridik
hujjatlarda a ta m a la rn i q o ‘llashga q o ‘yiladigan ta lab la rn i qu y id ag ich a
ta ’riflash m um k in :
1)
a tam a ifo d alan ay o tg an tu sh u n c h a n in g m a z m u n in i an iq va tu s h u
narli aks ettirish i lozim ; m ujm al, k o ‘p m a ’no li, eskirgan va tu sh u n arsiz
ata m a la rn i q o ila s h m aqsadga m uvofiq em as;
358
XV В О В. H U Q U Q T IZ IM I VA Q O N U N C H ILIK T IZ IM I.
2 ) keng q o ‘llanilad igan, u m u m e ’tir o f etilgan va sin ov dan o ‘tg a n a ta
m a lard an fo yd alanish kerak;
3 ) q o ‘llan ilayo tg an h u q u q iy ata m a la rn in g b arqaro rligini saqlab qolish
zaru r. U m u m a n , m u o m a la d a n m u sta h k am o krin olgan va m uvaffaqiyatli
q o ‘llan ilayotgan a ta m a la rd a n voz kech ish, asossiz ravishda yangi a ta
m alarn i m u o m alag a kiritish zararli. Ayni b ir h u q u q iy tu s h u n c h a n i ifo
dalash u c h u n yangi a ta m a la r k iritish , ata m a la rn in g m a zm u n in i o ‘zgar-
tirish n o an iq lik lar va an g lash ilm o vch ilik larn i keltirib ch iq arad i. Bu so h a
d a tu rg ‘unlikka y o ‘l q o ‘yish, h u q u q iy ata m a la rn in g barqarorligi deb
m uvaffaqiyatsiz a ta m a la rn i saqlab qolish h am yaram ay di (m asalan,
“ ijara” atam asi o ‘rniga m a ’lum vaqt “ p u d ra t” atam asi q o ‘llanib kelindi).
Ijtim oiy m u n o sab atlarn i h u q u q iy tartib g a solishdagi yangi tam o y illarn i aks
ettiru v ch i, h u q u q iy hu jjatlard a ilgari q o ‘llanilm agan yangi a ta m a la r ishlab
ch iq ish n i, a w a lo , yuridik am aliy o t talab qilishi kerak, sh u n d a n keyingina
h u q u q fani u larni q abul qilishi lozim ;
4)
a ta m a la rn i q o ‘llashda b ir xillikni saqlab qolish zarur. Ayni bir
tu s h u n c h a n i ifod alashd a n o rm ativ hujjat m a tn id a faqat b itta atam an i
q o ‘llash lozim . N o rm ativ hujjatlarga o ‘zgartish va q o ‘s h im c h a la r kiritish-
d a ham m a n a shu talabg a rioya qilish kerak. Bir tu s h u n c h a b arch a q o n u n
ch ilik hujjatlarida ayni b ir a ta m a bilan ifo dalan sa, m aqsadga m uvofiq
b o ‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
