" s h a r q " n a sh r iy o t -m a t b a a a k s iy a d o r L ik k o m pa n iy a si bosh t a h r ir iy a t I

Sistem ali-strukturali  o'rganish  m etodi  —

  davlat  va  huquq  nazariyasi, 

uning  predmetini  mustaqil  ijtimoiy tizim  (sistema)  tarzida  o ‘rganish  usuli. 

Bunda  davlat  va  huquqni  jamiyat  hayotining  boshqa  hodisalari  tizimida 

o ‘rganish,  ularning  tuzilishini  (strukturasini),  davlat  va  huquq  hodisalari­

ni  tashkil  etuvchi  tarkibiy  elementlarini  o ‘rganish  amalga  oshiriladi.  Bu 

metod  tadqiq  etilayotgan  obyekt  haqida  t o i a   va  atroflicha  bilim  hosil  qi­

lishga  yordam  beradi.

Sistemali-strukturali  metod  davlat  qurilishi  va  huquq  amal  qilishini

19

---

DAVLAT  VA  H U Q U Q   NAZARIYASI

tizimli  tahlil  etishning  metodologik  yondashuvlari,  usullari  va  prinsiplari- 

ni  o ‘z  ichiga  oladi.  Davlat  va  huquqni  tizimli  tahlil  qilishda  quyidagilarga 

e ’tibor  qaratiladi:  1)  sistema  qismlarning  bir  butun  kompleks  o ‘zaro  alo­

qadorligi  ekanligi;  2)  sistemaning tashqi  muhit  bilan  uzviy  birligi;  3)  tahlil 

etilayotgan  har  qanday  sistemaga  o ‘zidan  yuqoriroq  va  kattaroq  boshqa 

sistemaning  tarkibiy  elementi  deb  qaralishi;  4)  o ‘rganilayotgan  sistema­

ning  elementlari,  odatda,  quyi  turuvchi,  kichik  sistemani  hosil  qilishi1.

Tarkibiy qismlarning  (elementlarning)  o ‘zaro  aloqadorligi  va  b o g liqli- 

gi  fanimiz  predmetini  tashkil  etuvchi  “davlat  apparati” ,  “ huquqiy  tiz im ” , 

“huquq  norm asi” ,  “huquqiy  m unosabatlar” ,  “huquq  buzilishining  yuridik 

tarkibi”  kabi  voqeliklar  (institutlar)ning  tarkibiy  tuzilishi  (strukturasi) 

misolida  nam oyon  b o ‘lishi  mumkin.  Boshqacha  aytganda,  mazkur  insti- 

tutlarni  sistemali-strukturali  tahlil  etish  m um kin  va  lozim.  M azkur 

metoddan  barcha  davlat-huquqiy  hodisalarni  tadqiq  etishda  foydalanish 

mumkin.