" s h a r q " n a sh r iy o t -m a t b a a a k s iy a d o r L ik k o m pa n iy a si bosh t a h r ir iy a t I

Statistik-m atem atik  m etod —

  yuqoridagi  aniq-sotsiologik  metod  bilan 

chambarchas  bog'liq  b o ‘lib,  sud  amaliyoti,  huquqni  muhofaza  qilish 

organlari  faoliyatiga  oid  amaliyot,  boshqa  davlat  idoralari  faoliyatidan 

kelib  chiqadigan  statistik  m a ’lumotlarni  umumlashtirish  orqali  ijtimoiy 

taraqqiyotning  hayotiy  jarayonlarini  xolis  aniqlash  va  baholash  usuli 

hisoblanadi.  Huquqiy  hodisalarni,  muayyan  tarixiy  davrdagi  matematik va 

geometrik  holatlarni  o'rganish.  tahlil  etish  ham  ushbu  metod  doirasiga 

kiradi.

Statistika  —  bu  raqamli  hisob-kitob  yuritish  asosida  m a ’lumotlar 

to ‘plash,  ularni  tahlil  etish,  baholash  va  mantiqiy-ilmiy  xulosa  chiqarish

1  0   a  r  a  n  g: 

Saidov A.,  Tadjixanov  U.

  D avlat  va  huquq  nazariyasi.  1-jild.  D avlat  nazariyasi.  —  Т ., 

2001.  27-b.

21

---

DAVLAT  VA  H U Q U Q   NAZARIYASI

ilmidir.  Bunda  miqdoriy  ko‘rsatkichlar ilmiy  tahlilning  obyekti  hisoblana­

di.  Miqdoriy  m a ’lumotlar  davlat  va  huquq  hodisalari  taraqqiyotining  nis- 

biy  barqaror  tendensiyalarini  o ‘zida  ifoda  qilgani  holda,  ularning  taraqqi­

yot  yo ‘nalishlarini  belgilash  va  baholashga,  strategik  va  taktik  ahamiyatga 

molik  jihatlarini  aniqlashga  yordam  beradi.  Raqamli  m a ’lumotlar  davlat 

va  huquqning  holati,  dinamikasi  ham da  rivojlanish  tendensiyalarini 

obyektiv  ifodalaydi.  Q ator  holatlarda  statistik-matematik  tadqiqotlar  nati- 

jalari  so‘z  bilan  anglashiladigan  har  qanday  m atn  —  ifodalardan  ishonch- 

liroq  chiqadi.  Bunday tadqiqotlar statistik  kuzatuv,  statistik  m a ’lumotlarni 

matematik  usullar  yordamida  erkin  ishlovdan  o ‘tkazish  va  ularni  tahlil 

etish  bosqichlari  orqali  amalga  oshadi.

Statistik-matematik  metod  o ‘zining  ommaviyligi  va  takroriyligi  bilan 

tavsiflanadigan  davlat-huquqiy  voqeliklarni,  masalan,  vakillik  va  bevosita 

demokratiya  shakllari:  saylov  ham da  referendumlar  natijasini  hisoblash; 

huquq  ijodkorligi  va  huquqni  qoMlash  jarayonlarini,  jinoyatchilik  va 

huquqbuzarliklarning  boshqa  turlarini  aniqlash  ham da  baholashda  n ih o­

yatda  keng  q o ‘llaniladi.  Davlat  va  huquq  institutlarining  holati  va  rivoj­

lanishi  haqidagi  miqdoriy  k o‘rsatkichlar  tegishli  sotsiologik  tahlillar 

o ‘tkazishda  q o ‘l  keladi.