5 - § . 0 ‘zbekiston davlatining ta ’lim funksiyasi
D avlatning tarixiy rivojlanishi jarayonida uning funksiyalari tizim ida
m uayyan o ‘zgarishlar b o ‘lib turadi: ayrim funksiyalari y o ‘qo ladi,
boshqalari takom illashib, boshqacha m azm un kasb etadi, uchinchilari esa
yangitdan vujudga keladi. H ar qanday holatda ham ular jam iyat taraqqi
yotining tarixiy, iqtisodiy va ijtim oiy-siyosiy om illari, davlat m ohiyati va
uning ijtim oiy m aqsadlari bilan uzviy m unosabatda b o la d i. Shu bois
davlat funksiyalari ushbu davlatning barcha m unosabatlari tizim ini hisob
ga olgan holda ko‘rib chiqilishi lozim.
M uayyan jam iyatda davlatchilik rivojining turli bosqichlarida u yoki
bu yangi funksiyalam ing paydo b o ‘lishi oldindan q a t’iy belgilangan sabab
va oqibat xususiyatiga ega em as ham da keskin va uzil-kesil belgilanm a
gan. Shu bilan birga u yoki bu darajada sababiy bog‘liqlik davlat faoliya
tining m uhim yo‘nalishlarini ifodalovchi quyidagi davlat funksiyalarini
tavsiflaydi: iqtisodiy, siyosiy, ijtim oiy va boshqalar. Davlat funksiyalari
davlat faoliyatidagi m uhim o ‘zgarishlarni tez aks ettiradi. Funksiyalar
o ‘zgarm as xususiyatga ega emas. M uayyan tarixiy shart-sharoitlarga
bog‘liq ravishda ushbu um um iy funksiyalam ing b a’zi elem entlari alohida
aham iyat kasb etishi, m ustaqil funksiyalarga aylanishi m um kin. Binobarin
davlat funksiyalarida muayyan vorislik, davomiylik saqlanadi, lekin
funksiyalam ing yangilanish m exanizm i ham mavjud bo ‘ladi.
Sobiq sovet ittifoqi davrida va bugungi yurispm densiyada davlatning
ta ’lim sohasidagi faoliyati alohida funksiya em as, balki tarbiyaviy yoki
m adaniy-tarbiyaviy funksiyalari tarkibi sifatida qaralardi. 0 ‘zbekiston
Respublikasida eski m a ’m uriy-buyruqbozlik tizim idan m a ’rifiy d em o
kratik davlat qurishga o ‘tish davri nafaqat davlat organlari tizim i, balki
ta ’lim sohasidagi faoliyatning m ustaqil yo‘nalish sifatida ajralishiga olib
kelgan tub islohotlarda nam oyon b o ‘ldi. 0 ‘zbekiston m ustaqil rivojla
nishining dastlabki bosqichidayoq ta ’lim tizimiga davlatning tartibga
117
DAVLAT VA H U Q U Q NAZARIYASI
soluvchi ta ’sirisiz m am lakatni isloh qilish va m odernizatsiyalash borasida
gi ulkan vazifalarni hal etib b o ‘lmasligi e ’tiro f etildi.
M am lakatda am alga oshayotgan ijtimoiy-siyosiy o ‘zgarishlar ta ’lim
sohasida tubdan yangi huquqiy yechim larni talab qildi. “T a ’lim to ‘g ‘risi-
d a ”gi qonun (1992 va 1997), K adrlar tayyorlash milliy dasturi (1997)
qabul qilindi. Qabul qilingan hujjatlar butu n ta ’lim tizim ini jiddiy isloh
qilish im konini berdi. K uchli va izchil ta ’lim siyosati,
bir to m o n d an ,
yuqori darajadagi jah o n ta ’lim standartlariga javob bera oladigan tizim ni
yaratishga yo ‘naltirildi, ikkinchi to m o n d an esa, m uayyan ijtim oiy-iqti-
sodiy shart-sharoitlarni, shuningdek o ‘zbek xalqining m a ’naviy-m adaniy
qadriyatlari va o ‘ziga xosligini aks ettirdi. T a ’lim sohasida davlat siyosati-
ni amalga oshirish, ta ’lim tizim ini isloh qilishning m uhim vositasi —ta ’lim
qonunchiligi va uni hayotga joriy etishdir. T a ’lim tizim idagi qon u nch i-
likning holati, boshqa sohalarda b o ‘lgani kabi yangi qon u n lar qabul qili-
nayotganligi va ularning amal qilayotganligidan guvohlik berm oqda.
U shbu qon u nlar yig‘indisi qonunchilikning yangilik ta rm o g i —
Do'stlaringiz bilan baham: |