|
Birinchi bosqich — qonunchilik tashabbusi.
Q o n u n n i yaratish jara y o n i,
y a ’ni q o n u n chiqaruvchi organ doirasidagi bevosita faoliyat q o n u n c h ilik
tashabbusi r o ‘yobga chiqishidan boshlanadi.
Qonunchilik tashabbusi huquqi —
K onstitutsiyada belgilangan vako
latli organlar, tashkilotlar va shaxslar to m o n id a n m uayyan q o n u n loyi
hasini yoki yangi q o n u n qabul qilish t o ‘g ‘risida, sh u n in g d e k q o n u n n i
o ‘zgartirish y o h u d uni b e k o r qilish t o ‘g ‘risidagi taklifni Oliy Majlis e ’ti
boriga ta q d im etilishi va p a rla m e n t to m o n id a n bu m asalani belgilangan
ta rtibda k o ‘rib chiqish h aqida tegishli q a ro r qabul qilishdir.
M am lakatim iz Asosiy q o n u n id a q o n u n chiqarish ja ra y o n in in g alohida
bosqichi hisoblangan q o n u n c h ilik tashabbusi huquqi o ‘zining yuridik ifo
dasini topgan. E ’tiro f etish lozimki, q o n u n ch ilik tashabbusi Oliy Majlisda
em as, balki faqat Q o n u n c h ilik palatasida ro ‘yobga chiqariladi.
1 Q a r a n g:
М арченко M .H .
Т ео р и я государства и права: учебн и к. — М .: “ П р о с п е к т ” , 2008,
С .552.
240
XI B O B . H U Q U Q IJO D KO R LIG I
A m aldagi q o n u n c h ilik k a b in o a n q o n u n c h ilik tashabbusi huquqiga
0 ‘zbekiston Respublikasining P rezidenti, o ‘z davlat h okim iyatining oliy
vakillik o rg an i o rq ali Q o r a q a l p o g ‘isto n R esp u b lik asi, 0 ‘zb e k isto n
Respublikasi Oliy M ajlisining Q o n u n c h ilik palatasi deputatlari, 0 ‘zbe-
kiston Respublikasi V azirlar M ah k am a si, 0 ‘zbekiston Respublikasining
K onstitutsiyaviy sudi, Oliy sudi, Oliy x o ‘jalik sudi, Bosh prokurori ega-
dirlar. Bu h u q u q q o n u n c h ilik tashabbusi huquqi subyektlari to m o n id a n
q o n u n loyihasini 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Q o n u n c h ilik
palatasiga kiritish orqali am alga oshiriladi (K onstitutsiyaning 8 3 -m o d -
dasi).
J u m la d a n , 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti o ‘zining q o n u n ch ilik
ta s h a b b u s i h u q u q id a n f o y d a la n ib , 2 0 0 6 -y iln in g 8 -n o y a b r id a Oliy
M ajlisning Q o n u n c h ilik palatasiga “ D avlat boshqaruvini yangilash va
y a n a d a dem okra tla shtirish h a m d a m a m lak a tn i m odernizatsiya qilishda
siyosiy partiyalarning rolini kuchaytirish t o ‘g ‘risida”gi konstitutsiyaviy
q o n u n loyihasini kiritdi1. U sh b u q o n u n u m u m x a lq m u h o k a m a s id a n s o ‘ng
2007-yil 11-aprelda qabul qilindi. S h u ningdek, 2008-yil 12-noyabrda Oliy
M ajlisning Q o n u n c h ilik palatasiga 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
to m o n id a n “ saylov t o ‘g ‘risidagi q o n u n hujjatlari takom illashtirilishi
m un o sab ati bilan 0 ‘zbekiston Respublikasining ayrim q o nunlariga o ‘zgar-
tish va q o ‘s h im c h a la r kiritish h a q id a ”gi q o n u n loyihasi kiritildi. U shu yil-
ning 19-noyabrida Q o n u n c h ilik palatasi to m o n id a n qabul qilindi. 2008-
yil 4 -d e k a b rd a S enat to m o n id a n m a ’q u llan d i2.
0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy M ajlisining Q o n u n c h ilik palatasi
t o ‘g ‘risidagi q o n u n n in g 2 7 -m o d d asi “ Q o n u n c h ilik ta sh ab b u si” d eb n o m -
lanib, u n d a yuqoridagi konstitutsiyaviy n o r m a quyidagi q o id a bilan y a n a
d a aniq holga keltirilgan: “ D avlat d a ro m a d larin i kam aytirish yoki davlat
xarajatlarini k o ‘paytirish, sh u n in g d ek budjet m oddalari b o ‘yicha o ‘zgar-
tishlarni naza rd a tutuvchi q o n u n la rn in g loyihalari faqat 0 ‘zbekiston
Respublikasi V azirlar M ah k am a sin in g ijobiy xulosasi b o ‘lgan ta q d ird a ki-
ritilishi m u m k in ” ( 2 7 -m o d d a n in g 2-qismi).
1 X alq so ‘zi. 2006. 9-noyabr.
2 X alq so ‘zi. 2008. 5-dekabr.
241
DAVLAT VA H U Q U Q NAZARIYASI
Q o n u n c h ilik tashabbusi huquqiga ega b o i g a n subyektlarning q o n u n
loyihasini parla m en tg a kiritishi va u n i к о ‘rib chiqish tartibi “ 0 ‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisi Q o n u n c h ilik palatasining R eglam enti t o ‘g ‘risi-
d a ”gi q o n u n d a belgilab berilgan. X ususan, m a z k u r R eg lam en tn in g 12-
m o d d a sid a quyidagi q o id a lar b ay o n etilgan:
Q o n u n loyihasini Q o n u n c h ilik palatasiga q o n u n c h ilik tashabbusi
huquqiga ega b o i g a n subyektlar kiritadilar.
Q o n u n loyihasini Q o n u n c h ilik palatasiga kiritishda quyidagilar ta q d im
etilishi kerak:
1) q o n u n loyihasiga uning konsepsiyasi bayon qilingan holdagi
tushuntirish xati;
2) o ‘zgartishlar va q o ‘sh im c h a la r kiritish t o ‘g ‘risidagi, shu n in g d ek
q o n u n loyihasi kiritilishi bilan b o g l i q q o n u n la rn in g o ‘z kuchini y o ‘q o t-
g an d eb topish t o ‘g ‘risidagi q o n u n loyihasi;
3) o ‘zgartirilishi, q o ‘sh im c h a la r kiritilishi, o ‘z k u ch in i y o ‘q otga n deb
topilishi yoki qabul qilinishi lozim b o i g a n q o n u n osti hujjatlarining
r o ‘yxati;
4) m o d d iy xarajatlarni talab qiladigan q o n u n loyihalari u c h u n
moliyaviy-iqtisodiy asoslar;
5) davlat darom a d larin i kam aytirish yoki xarajatlarini k o ‘paytirishni,
shuningdek, 0 ‘zbekiston Respublikasi Davlat budjeti m o d d a lari b o ‘yicha
o ‘zgartirishlarni naza rd a tu tu v ch i q o n u n loyihalari yuzasidan 0 ‘zbekiston
Respublikasi V azirlar M ah k am a sin in g xulosasi.
Q o n u n loyihasi Q o n u n c h ilik palatasi to m o n id a n birinchi o ‘qishda
qabul qilinguniga q a d a r u n i kiritgan q o n u n c h ilik tashabbusi h u q u q in in g
subyekti loyiha m a tn in i o ‘zgartirish yoki o ‘zi kiritgan q o n u n loyihasini
qaytarib olish h uquqiga ega.
M am la k a tim iz d a ikki palatali p a rla m e n t tizim iga o ‘tilgach, q o n u n c h i
lik tashabbusini am alga oshirishning puxta h u q u q iy bazasi yaratildi. 2006-
yilning 11 -o k tab rid a “ 0 ‘zbekiston Respublikasining q o n u n loyihalarini
tayyorlash va 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy M ajlisining Q o n u n c h ilik
palatasiga kiritish tartibi t o ‘g ‘risida”gi q o n u n i im zolanib, k u chga kiritildi.
242
XI B O B . HU Q U Q IJO D KO R LIG I
Q o n u n c h ilik tashabbusi h u q u q in i am alga oshirishning b a rc h a yuridik va
tashkiliy jihatlari m a z k u r q o n u n d a batafsil belgilab berildi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
