’ ruza mavzusi Tillarning aralashuvi. Pijinlar va kreol tillar f f. n., dotsent M. Abdura hmanova diglossiya

yangi aloqa vositasi
–
to‘laqonli
grammatikaga ega bo‘lmagan, lug‘at tarkibi nihoyatda
cheklangan yordamchi aralash tilni
qo‘llay
boshlaydilar

---

aloqaviy tillar

---

Pijin –

---

Kreol (til) –

---

kreolistika

---

Kreolistika
ga XIX asrda H. Shuhardt asos solgan
bo‘lsa-da, tilshunoslikda alohida soha sifatida XX 
asrning 50-yilaridan e’tiboran rivojlana boshladi. 
Kreolistika
aloqaviy tillarning o‘ziga xos
xususiyatlari, shakllanishi va rivojlanishi bilan
bog‘liq bo‘lgani uchun u sotsiolingvistika
sohasining tarkibiy qismlaridan biriga aylandi

---

Maxsus adabiyotlarda aloqaviy tilning eng sodda ko‘rinishi
jargon,
deb nomlanadi. “Jargon” termini sotsiolingvistikada
mazkur ma’noda o‘zini oqlamaydi, chunki u ijtimoiy
dialektologiyada boshqa ma’no kasb etadi. Bu termin kreolistlar
tomonidan qo‘llanilmaydi. Ba’zan aloqaviy til rivojlanishining
birinchi bosqichi
prepijin (“pijingacha
”), deb nomlanadi va
u jargonga qayd qilingan ma’noda mos kelib, unga “erta” yoki
“beqaror” pijin ham deyiladi. Boshqa holatlarda har qanday
yordamchi tilga pijin deyiladi.

---

aloqaviy til o‘zining dastlabki shakllanish
jarayonida oddiy muloqotning sodda vazifalarini
bajaradi. Keyinchalik bu til ko‘rinishi
barqarorlashib
pijinga
aylanadi

---

“
Pijin
” terminining etimologiyasi to‘liq
aniqlanmagan. Biroq uni kantoncha (xitoycha) 
bei chin 
“pul to‘lamoq”, inglizcha “
bussiness
”
(pay money) so‘zidan kelib chiqqan deb qaraladi, 
termin dastlab 1807- yilda inglizcha-xitoycha
pijinga nisbatan qo‘llanilgan

---

---

Kreolistlar fikricha, hozirgi kreol va pijinlarning kelib chiqishi
XVII-XIX asrlarda savdo-sotiq uchun qo‘llanilgan
lingva-franka
(“franklar tili”)ga, ya’ni yevropaliklar tiliga borib taqaladi. 
1970-yillardan e’tiboran
kreol tillarni
pijin tillar
(bir qancha tushunarsiz umumiy tillar o‘rtasidagi o‘zaro aloqa
natijasida yuzaga kelgan)dan kelib chiqqan, 
degan iddaoni ilgari surishgan

---

leksifikator

---

Prepijin
tor muloqot yo‘nalishi bo‘lib, uning
lug‘at boyligi
bir nechta so‘zlar
bilan cheklangan, 
grammatik tuzilishi o‘ta sodda
ko‘rinishda bo‘ladi. 
Prepijinning
fonetikasi
so‘zlashuvchilarning
ona tili me’yorlariga ancha yaqinlashgan bo‘ladi.

---

---